19|05|20 De natuur: een duurzaam voorbeeld? | Lezing door biomimicry-expert Saskia van den Muijsenberg en milieufilosoof Martin Drenthen

De natuur: een duurzaam voorbeeld? | Lezing door biomimicry-expert Saskia van den Muijsenberg en milieufilosoof Martin Drenthen | Maandag 20 mei 2019| 19.30 – 21.00uur | Collegezalencomplex Radboud Universiteit | Radboud Reflects i.s.m. Radboud Green Office

English review | Video | Podcast

Aankondiging - Van windturbines geïnspireerd op walvissen tot bladvormige zonnepanelen. Biomimicry, het ontwerpen op basis van de natuur, is een nieuw begrip in het duurzaamheidsdebat. Door de natuur geïnspireerde ontwerpen zouden milieuvriendelijker en duurzamer zijn. Maar betekent natuurlijk altijd beter? Kom luisteren naar biomimicry-expert Saskia van den Muijsenberg en milieufilosoof Martin Drenthen over natuurlijk ontwerp als sleutel tot een duurzame samenleving. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.

Verslag - De natuur: een duurzaam voorbeeld?

Biomimicry is aan een opmars bezig. Volgens de biomimicry-beweging zouden we naar de natuur moeten kijken bij de ontwikkeling van nieuwe duurzame technologieën. Maar wat zijn de uitgangspunten van de biomimicry-beweging? Wat bedoelen we precies met natuurlijkheid? En is de natuur wel zo duurzaam? De eerste lezing van de avond werd verzorgd door biomimicry-expert Saskia van den Muijsenberg die ons vertelde over de betekenis en toepassing van biomimicry. De tweede lezing van de avond werd gehouden door milieufilosoof Martin Drenthen, die de rol van biomimicry in relatie tot de moderne techniek uiteenzette. Naderhand gingen beiden sprekers met elkaar en het publiek in gesprek onder leiding van filosoof Cees Leijenhorst.

Natuurlijke innovatie

Biomimicry-expert Saskia van den Muijsenberg opende de avond met een definitie van biomimicry. Biomimicry betekent “innovatie die geïnspireerd is op de natuur” stelde ze. Van oorsprong is het woord ‘biomimicry’ een combinatie van de woorden: ‘bios’, wat leven betekent, en ‘mimesis’ dat het nabootsen inhoudt. Wij leven vandaag de dag in een lineaire economie, stelde de expert. De meeste grondstoffen halen wij uit de aarde en komen uiteindelijk op de afvalberg terecht. Er zijn heel veel producten en processen ontwikkeld waarvan we steeds vaker de impact zien. “Het natuurlijk kapitaal raakt op” en dat is een groot probleem, gaf Van den Muijsenberg aan. Biomimicry is een goed alternatief, omdat de vraag wordt gesteld wat wij van de natuur kunnen leren. Het zouden sleutel kunnen zijn tot een circulaire economie.

Drie elementen

Van den Muijsenberg legde uit dat er in feite drie essentiële elementen zijn die biomimicry kenmerken. De eerste is ‘Ethos’ hetgeen betekent dat wij een diep verlangen hebben, om als menselijk soort te integreren op deze planeet. Wanneer we dit element bestuderen, zouden wij ons moeten afvragen waarom wij biomimicry zouden willen gebruiken. Waartoe dient het? Het tweede essentiële element is ‘(Re)Connect’. “Voor veel mensen is natuur iets wat buiten je ligt,” stelde Van den Muijsenberg. We beseffen ons onvoldoende dat ook wij onderdeel zijn van die natuur. Wij zouden daarom een andere verhouding moeten ontwikkelen tot de natuur, gaf de expert aan. Het derde element is ‘Emulate’: het destilleren van onderliggende principes uit de natuur en deze toepassen op nieuwe ontwerpen. Een goed model hiervan is het bedrijf ‘Interface’ die duurzame tapijttegels maakt op basis van natuurlijk ontwerp. De Biomimicry-expert gaf aan dat biomimicry uiteindelijk als doel heeft om ook in de industrie de natuur na te bootsen, om zo de condities van het leven op de hele planeet te bevorderen.

Biomimicry en moderne techniek

Milieufilosoof Martin Drenthen begon zijn lezing door aan te geven dat hij een paar tegenstellingen expliciet wilde maken. Dit deed hij aan de hand van twee quotes. De eerste quote was van de Amerikaanse schrijver en oprichter van het Biomimicry Institute, Janine Benyus: “We can see, more clearly than ever before, how nature works her miracles”. De tweede quote was van William McDonough en Michael Braungart die stelden dat de natuur vooral hele effectieve ontwerpprincipes in zich draagt. Om grip te krijgen op biomimicry moeten we ons afvragen wat techniek eigenlijk precies is en daarvoor moeten we terug naar de moderne wetenschap, stelde Drenthen.

Het ontdekken van de natuurwetten in de natuurwetenschappen hebben ervoor gezorgd, dat wij techniek hebben kunnen ontwikkelen die de natuur beheersbaar maakt. “Als je kennis van de natuur hebt, heb je macht over de natuur,” legde de filosoof uit. Andersom geldt dit ook: als je kennis van de natuur wilt krijgen, zal je, door middel van experimenten, macht moeten uitoefenen en de natuur dwingen zichzelf prijs te geven. Tegenwoordig weten we dat de beheersing van de natuur ook negatieve effecten met zich mee kan brengen en moeten we op zoek naar andere visies op techniek. Biomimicry is daar een voorbeeld van. Biomimicry wordt gekenmerkt door een ecologische visie die stelt dat wij de niet moeten proberen de natuur te beheersen of te onderwerpen, maar dat wij ons best moeten doen om met de natuur samen te werken. We moeten ernaar streven om van de natuur te leren zonder haar te exploiteren. Het is daarbij belangrijk dat wij bewust zijn van onze beperkingen en onszelf niet overschatten.

Twee visies op biomimicry

Volgens Drenthen zijn er twee visies op biomimicry. De eerste visie is een zwakke vorm van biomimicry. Deze visie beschouwt de natuur als een “research & development” afdeling en stelt dat wij van de natuur kunnen leren om zo onze eigen problemen op te lossen. De natuur zal ons echter niet aangeven welke problemen wij zouden moeten oplossen of welke doelen wij zouden moeten nastreven. De mens moet dit zelf bepalen.

De sterke vorm van biomimicry veronderstelt dat de natuur innovatieve krachten bezit, waar wij mensen van kunnen leren. De natuur biedt niet alleen middelen, maar ook een specifiek doel. De sterke vorm van biomimicry grijpt terug op een oud Grieks natuurbegrip, waarbij de natuur gezien wordt als een kosmisch geheel. Dat wil zeggen dat er een zinvolle harmonie is, waarin elk deel bijdraagt aan de harmonie en schoonheid van het grotere geheel. Drenthen vertelde dat deze vorm van biomimicry niet aan lijkt te sluiten bij het moderne wetenschappelijke wereldbeeld. De moderne wetenschap ziet de natuur als geheel van feitelijkheden en niet als een kosmische eenheid. Het is aan de mens zelf om te bepalen wat en hoe wij van de natuur leren, die betekenis kiezen wij zelf.

Een belangrijke boodschap die Drenthen het publiek wilde meegeven is dat biomimicry een scherper onderscheid zou moeten maken tussen de zwakke en sterke visie op biomimicry. We moeten ons afvragen met welk doel we de natuur imiteren. Is het louter een mooie en efficiënte R&D-toepassing of leidt de innovatie ook echt tot een meer duurzame wereld? Op dit moment lopen deze visies door elkaar heen, terwijl we hier juist kritisch naar moeten kijken. Daarvoor staat er namelijk teveel op het spel.

Door: Cita van den Heuvel

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.

Podcast:

Aankondiging

Van windturbines geïnspireerd op walvissen tot bladvormige zonnepanelen. Biomimicry, het ontwerpen op basis van de natuur, is een nieuw begrip in het duurzaamheidsdebat. Door de natuur geïnspireerde ontwerpen zouden milieuvriendelijker en duurzamer zijn. Maar betekent natuurlijk altijd beter? Kom luisteren naar biomimicry-expert Saskia van den Muijsenberg en milieufilosoof Martin Drenthen over natuurlijk ontwerp als sleutel tot een duurzame samenleving.

Biomimicry

Wat is biomimicry en hoe kan het worden toegepast? Biomimicry-expert Saskia van den Muijsenberg legt uit hoe de natuur een inspiratiebron kan zijn voor wetenschappers en ontwerpers. Hoe kunnen we de natuur het beste imiteren? En waarom is bio-based design van belang voor de duurzaamheidstransitie?

Bekijk deze TEDxtalk van Saskia van den Muijsenberg:

Natuur

Hoewel we natuur vaak koppelen aan duurzaamheid staat zij ook voor chaos en woekering. Milieufilosoof Martin Drenthen vraagt zich af wat we eigenlijk met natuurlijkheid bedoelen. Is de natuur altijd de juiste maatstaf? Zijn innovaties waarbij oplossingen uit de natuur als voorbeeld dienen, noodzakelijk duurzaam en goed? Martin Drenthen kijkt kritisch naar de manier waarop designers en techneuten de natuur gebruiken. Proberen ze echt te leren van de natuur, of is de natuur slechts een instrument om een bepaald doel te bereiken?

Duurzaamheid

Na hun lezingen gaan Saskia van den Muijsenberg en Martin Drenthen in gesprek over de beloftes van biomimicry en natuurlijk ontwerp en de rol die dit kan spelen in de zoektocht naar een meer duurzame samenleving.

Over de sprekers

Saskia van den Muijsenberg is biomimicry professional en directeur van Biomimicry Nederland. Daarnaast is ze verbonden aan Wageningen University waar ze een proefschrift schrijft over het belang van biomimicry voor de organisatie van de circulaire economie.

Martin Drenthen is milieufilosoof aan de Radboud Universiteit. In zijn onderzoek richt hij zich op de duurzame relatie tussen mens, dier en natuur en kijkt hij onder meer naar de betekenis van wildheid en nieuwe natuur in het cultuurlandschap.

Dit was een programma van Radboud Reflects i.s.m. Radboud Green Office

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.