19|06|20 Praten praten, niet luisteren | Radboud Reflects @ De Kaaij lezing door communicatiewetenschapper Noelle Aarts

Praten praten, niet luisteren  | Radboud Reflects @ De Kaaij lezing door communicatiewetenschapper Noelle Aarts | Donderdag 20 juni 2019 | 20.30 – 21.15 uur | Cultureel Terras de Kaaij, Nijmegen

Aankondiging - Waarom gaan onze gesprekken vaak mis? Waarom is de dialoog zo moeilijk? We luisteren niet goed, willen overtuigen of we interpreteren verkeerd. Als we onze gesprekken niet ingaan om ze te winnen  zouden veel dialogen beter verlopen, stelt communicatiewetenschapper Noelle Aarts. Schuif aan onder de Waalbrug en leer waarom gesprekken misgaan en hoe oog hebben voor het gesprek zelf een oplossing hiervoor kan zijn. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.

Verslag - Luisteren naar het milieu

Rond 1800 vertrekt de Duitse wetenschapper Alexander Humboldt voor een reis door Noord en Zuid Amerika. In zijn aantekeningen schrijft hij “De natuur is een ingewikkeld systeem waarin alles op elkaar reageert. De mens is een deel van dat systeem, maar hij vergeet dat.” Volgens communicatiewetenschapper Noelle Aarts is deze tekst nog even actueel als 200 jaar geleden. Op een sfeervolle Kaaij hield communicatiewetenschapper Noelle Aarts een gloedvol pleidooi voor een onderwerp dat haar zeer ter harte gaat: het klimaat.

Ten diepste afhankelijk

Greta Thunberg, de jonge klimaatactiviste die recent de VN klimaattop toesprak, verwoordde het als volgt: “Wij zijn de laatste generatie met een realistische kans om het tij te keren.” Toch dringt het besef dat we ten diepste afhankelijk zijn van de natuur maar heel geleidelijk door, stelde Aarts. Het ongemak over onze omgang met het milieu drukt zich ook uit in nieuwe woorden zoals vleeswrok en vliegschaamte, maar er zijn ook tegenkrachten.

Technologie

Het is belangrijk dat we onze verhouding tot de natuur opnieuw overdenken, aldus Aarts, en het helpt als we ons realiseren dat we er deel van uitmaken. We gaan ervan uit dat technologie het probleem wel op zal lossen, maar elke wetenschapper weet dat dat niet het geval is. 70% Van alle insecten is inmiddels verdwenen, maar op dezelfde dag dat dit bekend werd gemaakt besloot Brussel dat we de gevaarlijke en zeer schadelijke pesticide round-up “voorlopig blijft toegestaan.”

Een nieuwe relatie

De situatie vraagt om een nieuwe relatie met elkaar en met onszelf, los van de machtsstrijd en het gekrakeel. Welke oplossing is rechtvaardig? Onze eigen mentale toestand is daarbij ook relevant: net als algoritmes selecteren onze hersenen informatie, maar we realiseren ons niet dat we daarbij vooral reeds bestaande ideeën reproduceren en daardoor een incompleet en incorrect beeld van de werkelijkheid creëren. Ook hersenonderzoek wijst uit dat we vooral selecteren wat we al weten. Bovendien, zei Aarts met een lach, praten we vooral met OSM: Ons Soort Mensen. We zijn niet goed in gesprekken met andersdenkenden en dat komt vooral omdat we geneigd zijn om steeds discussies aan te gaan: we praten om te overtuigen. Maar dit maakt vooral indruk op wie het sowieso al met ons eens was, terwijl mensen met een andere mening zich aangevallen voelen. Zo wordt polarisatie in de hand gewerkt.

Afhankelijkheid en verbinding

Wat te doen? Volgens Noelle Aarts zit de kern in het op een andere manier aangaan van contact en door te erkennen dat we afhankelijk zijn van elkaar. Relaties zorgen voor verbinding. Maar onze cultuur is sterk gericht op onafhankelijkheid en autonomie, en kwetsbaarheid en falen hebben daarbinnen nauwelijks een plek. Hoe moet die ommezwaai dan gebeuren? Aarts refereert aan de Kameroense filosoof Pius Mosima die uitlegde hoe depressie in Afrika gezien wordt als een verstoring van de relaties binnen een gemeenschap. Zijn centrale boodschap was “Minder ik, meer wij”. Als we dat betrekken op onze relatie tot omgaan met het milieu, dan moeten we niet alleen minder vliegen, maar ook anders gaan denken. Door onze manier van praten te veranderen, wijzigt ook de manier waarop we denken. Taal is namelijk performatief, taal geeft richting aan handelen. Als we iets normaal vinden, zullen we woorden kiezen die daarbij passen en daarmee de normaliteit reproduceren. Daarnaast moeten we meer in dialoog met elkaar: dus niet gericht op winnen en overtuigen, maar op samen nadenken.

Door: Liesbeth Jansen

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.

Aankondiging

Waarom gaan onze gesprekken vaak mis? Waarom is de dialoog zo moeilijk? We luisteren niet goed, willen overtuigen of we interpreteren verkeerd. Als we onze gesprekken niet ingaan om ze te winnen  zouden veel dialogen beter verlopen, stelt communicatiewetenschapper Noelle Aarts. Schuif aan onder de Waalbrug en leer waarom gesprekken misgaan en hoe oog hebben voor het gesprek zelf een oplossing hiervoor kan zijn.

Luisteren, overtuigen, interpreteren

Onder onze woorden ligt een heel scala aan veronderstellingen, verwachtingen en interpretaties waarvan we ons meestal niet bewust zijn, maar die wel een grote invloed hebben op wat we zeggen, en hoe we interpreteren wat de ander zegt. Dat maakt echt luisteren moeilijk. Bovendien vinden we die veronderstellingen belangrijk en willen we de ander er ook van overtuigen. Onze communicatie is vaak eerder eenrichtingsverkeer, dan echt een gesprek.

Feit of interpretatie

Ook het verschil tussen feiten en interpretaties verliezen we vaak uit het oog. “Zeggen dat het in deze kamer 20 graden is, is een feit. Zeggen dat het hier warm is, is een interpretatie. Wanneer het over belangrijke zaken gaat, leiden dat soort verschillen nogal eens tot misverstanden.” De oplossing is volgens Noelle Aarts om anders te kijken naar communicatie: “Anders dan bij een discussie of debat gaat het bij een dialoog niet om winnen, maar om de kunst van het samen nadenken. Misschien zouden onze gesprekken soepeler verlopen als we meer oog zouden hebben voor de interactie zelf.”

Over de spreker

Noelle Aarts is hoogleraar Socio-ecologische interacties aan de Radboud Universiteit en verbonden aan het Institute for Science in Society. Ze doet onderzoek naar gesprekken tussen stakeholders met verschillende achtergronden en belangen bij complexe thema’s. In 2016 en 2017 werd ze door collega’s verkozen tot de meest inspirerende communicator van Nederland.

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.