19|06|27 Vrouwen in Game of Thrones | Lezing door filosoof Simon Gusman

Vrouwen in Game of Thrones | Radboud Reflects @DeKaaij door filosoof Simon Gusman | Donderdag 27 juni 2019 | 20.30 – 21.15 uur | Cultureel Terras de Kaaij

Aankondiging - In de meeste fantasy en science fiction films spelen  vrouwen een bijrol als prinses die gered moet worden, als verleidster of als heks. Game of Thrones lijkt een grote uitzondering op deze regel: we zien een breed scala aan vrouwelijke personages die uit deze traditionele rollen breken. Denk aan Arya Stark, die zich tot een goede zwaardvechter ontwikkelt. Schuif aan onder de Waalbrug en leer van filosoof Simon Gusman over de ontwikkeling van de rol van de vrouwen in Game of Thrones. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.

Verslag - Vrouwen in Game of Thrones

“Winter is coming” zo luidt het motto van House Stark in de populaire tv-serie Game of Thrones . Die winter kon niet verder weg zijn op donderdag 27 juni 2019. Op een zonovergoten Kaaij vertelde filosoof Simon Gusman hoe de rol van vrouwen zich ontwikkeld heeft in de serie. Hij stelde dat de ogenschijnlijk vrijgevochten vrouwen eigenlijk nog steeds een hele traditionele rol vervullen, namelijk die van moeder.

Tragedie

Om de rol van vrouwen in de serie te begrijpen moeten we eerst terug naar de klassieke avonturenverhalen, zo stelde Simon Gusman. Vaak wordt gesteld dat Game of Thrones niet een echt avonturenverhaal is. De held kan ten onder gaan en het kwaad kan overwinnen. Maar zo’n verhaallijn is niet een doorbreking van een dominant narratief, want in veel opzichten is Game of Thrones een klassieke tragedie. De makers van de serie spelen met de traditionele mythologische verhalen en geven hier hun eigen draai aan, maar ze geven hun personages tegelijkertijd wel degelijk klassieke rollen.

Avonturen voor mannen

In veel avonturenverhalen staat de queeste van de held centraal. Zijn zoektocht is de motor tot wasdom van de held. Geen enkele ontwikkeling gebeurt zomaar: “De hoofdpersoon komt een oude man op een berg tegen en die geeft hem geheime informatie; of de held is ziek, maar ontsnapt daardoor ternauwernood aan een dodelijke veldslag”. Alle ontmoetingen, uitdagingen en tegenslagen dragen bij aan de zelfverwezenlijking van de heldhaftige hoofdpersoon. Maar, deze hoofdpersonen zijn bijna altijd mannen. Hoe zit het met de vrouwen in deze verhalen?

Vier rollen

Vrouwen spelen in klassieke verhalen vaak een ondergeschikte rol. Gusman verwees hierbij naar het werk van Simone de Beauvoir en haar boek De tweede sekse. Zij beschrijft hoe alle maatschappelijke rollen van vrouwen in dienst lijken te staan van mannen. Je ziet dit ook terug in mythologische verhalen en fantasy verhalen. De vrouw lijkt eigenlijk maar vier rollen te hebben. Ze is de prinses, die gered moet worden door de held; ze is de verleidster, die de held doet afdwalen van zijn queeste; ze is de heks, inherent slecht en wil de held kwaad doen; of ze is de moeder die zorgt voor de familie van de held. “Al deze rollen staan in dienst van persoonlijke ontwikkeling van de mannelijke held. Vrouwen vervullen slechts een bijrol”, zo stelde Simon Gusman.

De moeder

Simon Gusman ging vervolgens verder in op de rol van de moeder, wat volgens hem gezien kan worden als een metafoor voor ontwikkeling. Het ouderschap en de verhouding ten aanzien van de ouders speelt een belangrijke rol in veel klassieke verhalen. Helden hebben vaak een moeizame relatie met hun ouders en moeten zich bewijzen. De jonge held moet ouder worden, groeien en een volwaardig lid van de gemeenschap worden in het licht van zijn vader en moeder.

Vrouwelijke personages

In veel hedendaagse tv-series wordt wel gesleuteld aan deze klassieke rolpatronen, maar volgens Simon Gusman blijft de rol van de moeder toch vaak de boventoon voeren. Sigorney Weaver speelt de vrouwelijke strijder Ripley in Alien, maar in het vervolg Aliens vervult ze primair de zorgzame rol van moeder. Iets soortgelijks zien we in Terminator 2: Judgement Day waar hoofdpersonage Sarah Connor er alles aan doet om haar zoon te beschermen. Een goed vrouwelijk personage draagt zorg over andere karakters. Die ontferming is de crux volgens Simon. “Een sterke vrouw is feitelijk een sterke moeder.”

Mother of Dragons

Game of Thrones speelt ten dele met deze klassieke rolpatronen van vrouwen. Voorbeelden hiervan zijn Arya en Brienne die duidelijk een mannelijke rol op zich nemen in een wereld waarin dat niet past. Tegelijkertijd doorbreken personages als Daenerys Targaryen, Cersei Lannister en Cathlyn Stark de klassieke rollen juist niet. Volgens Simon Gusman zijn juist zij toonbeelden van klassiek moederschap. Cercei wordt neergezet als een inherent slecht personage, maar “ze houdt ontzettend veel van haar kinderen.” En ook bij Daenerys voert het moederschap de boventoon. Ze is de ‘Mother of Dragons’ en de ‘Mysa’ (moeder) van de slaven in Essos.

Gevaarlijke vrouwen

De sterke vrouwen in Game of Thrones worden bovenal gedreven door de zorg en liefde voor hun kinderen. Maar naast de portrettering van vrouwen als moeder schuilt er nog iets anders in de serie, namelijk dat vrouwen die kun kinderen verliezen gek worden. Cersei gaat over lijken om haar kinderen Joffrey, Myrcella en Tommen bij zich te houden en Daenerys brandt Kings Landing plat mede nadat haar ‘kind’ Rhaegal sterft. Cathlyn lijkt de aanjager voor de hele serie te zijn. Ze is de bezorgde moeder die wraak en rechtvaardigheid zoekt na de mislukte aanslag op het leven van haar zoon Bran. De ontwikkelingen die hieruit volgen vormen de trigger voor de oorlog die ontspint in Westeros. Zo illustreerde Simon Gusman hoe het plot van Game of Thrones worden voortgedreven door vrouwen die hun kinderen verliezen of dreigen te verliezen.

Simon Gusman sloot af door te stellen dat Game of Thrones eigenlijk daarom weinig progressief is. Vrouwen zijn moeders en wanneer je aan hun kinderen komt zijn ze levensgevaarlijk. Dat maakt de serie toch niet zo roldoorbrekend als dat we in eerste instantie zouden denken.

Door: Tjidde Tempels
 

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.

Aankondiging

In de meeste fantasy en science fiction films spelen  vrouwen een bijrol als prinses die gered moet worden, als verleidster of als heks. Game of Thrones lijkt een grote uitzondering op deze regel:  we zien een breed scala aan vrouwelijke personages die uit deze traditionele rollen breken. Denk aan Arya Stark, die zich  tot een goede zwaardvechter ontwikkelt. Schuif aan onder de Waalbrug en leer van filosoof Simon Gusman over de ontwikkeling van de rol van de vrouwen in Game of Thrones.

Ogenschijnlijk vrijgevochten

Bij nader inzien blijken de ogenschijnlijk vrijgevochten vrouwen uit Game of Thrones -  zoals Daenerys, Cersei en Catelyn Stark - toch een traditionele rol te vervullen, namelijk die van moeder. Tijdens zijn lezing legt Simon Gusman uit hoe de rol van vrouwen zich ontwikkeld heeft in Game of Thrones. Wat zegt dit over de manier waarop gender wordt gepresenteerd in onze media?

Over de spreker

Simon Gusman promoveerde op het zelfbegrip in de filosofie van Jean-Paul Sartre. Samen met Arjen Kleinherenbrink schreef hij Avonturen bestaan niet (2018)

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.