19|08|15 De processierups en het klimaat | Radboud Reflects @De Kaaij door milieufilosoof Martin Drenthen
De processierups en het klimaat | Radboud Reflects @De Kaaij door milieufilosoof Martin Drenthen | Donderdag 15 augustus 2019 | 20.30 – 21.15 uur | Cultureel Terras de Kaaij | Radboud Reflects i.s.m. Cultureel Terras de Kaaij
VOX - 'Last van de eikenprocessierups? Hang een nestkastje op' |
De Gelderlander - 'De eikenprocessierups en onze liefde voor de natuur' (pdf, 3,3 MB)
Aankondiging - Eikenprocessierupsen. We worden gek van de jeuk. Opzuigen, verbranden, of besproeien helpt niet meer, het zijn er teveel. Maar staat de bestrijdingsdrift niet haaks op onze zorgen om de afname van de biodiversiteit? Zijn we niet hypocriet en willen we alleen maar ‘lieve’ natuur? Schuif aan onder de Waalbrug en denk verder met milieufilosoof Martin Drenthen over de opkomst van en onze omgang met deze harige diertjes. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - De eikenprocessierups en het klimaat
“Het was een raar jaar,” begon milieufilosoof Martin Drenthen zijn lezing op de Kaaij. Hoewel het de hele dag had geregend, was er toch een flink aantal mensen die de milieufilosoof wilde horen spreken over de eikenprocessierups. “Enerzijds gaat het slecht met allerlei insecten in ons land: in 25 jaar tijd is het aantal met 70% afgenomen. Tegelijkertijd was er de eikenprocessierups, maar ook de wolf, de goudjakhals, de wasbeerhond, de tijgermug en de reuzenteek.” De manier waarop we op deze nieuwkomers reageren, stelde Drenthen, laat zien hoe ambivalent onze liefde voor de natuur is. Er is bijvoorbeeld kosten noch moeite gespaard om maatregelen te treffen tegen de processierups. Willen we eigenlijk wel natuur?
Angst en fascinatie
Hij legde uit hoe onze verhouding ten opzichte van de natuur eeuwenland gekenmerkt werd door dualisme: natuur was ofwel nuttig – we konden het gebruiken – ofwel nutteloos – en dan moest het op afstand gehouden worden. Verwonderlijk was dat dualisme niet, want vroeger was de dreiging van de natuur, althans in Nederland, nog veel groter: de oogst kon worden vernield door overstromingen, droogte of ziekte. Natuur werd pas iets moois toen we er grip op begonnen te krijgen. Dat was in de 17e en 18e eeuw, met de opkomst van de natuurwetenschappen en de Verlichting. We kregen meer controle over de natuur, met als keerzijde dat we de wilde natuur opnieuw gingen waarderen. Dit blijkt wel uit de schilderkunst en poëzie van de Romantiek. Pas als we niet meer bang hoeven zijn, kunnen we dus genieten. De filosoof Kant, die ten tijde van de Verlichting leefde, stelde dat de rede ons in staat stelt om angst te sublimeren en om te genieten. De Romantiek wordt dan ook gekenmerkt door een combinatie van angst én fascinatie.
De natuur als pretpark
Nederland is bij uitstek een land dat gekenmerkt wordt door de invloed van techniek op de natuur: we veranderden moerassen in landbouwgrond etc. De laatste decennia ontstaat er wel een verandering in onze houding ten opzichte van de natuur. De eeuwenlange strijd tegen het water is veranderd in een samenwerken mét het water. Maar uiteraard alleen onder de conditie dat wij de randvoorwaarden scheppen. “We zijn in Nederland zo ver gegaan met het beschermen van de natuur, dat de natuur een soort pretpark geworden is,” stelt Martin Drenthen. “Het is een prachtig decor, maar het moet wel in onze plannen passen.” Door de processierups worden we geconfronteerd met de onbeheersbaarheid die de natuur toch uitmaakt. En bij die jeukende beestjes lukt sublimeren niet erg goed, er is weinig fascinatie voor de processierups te bekennen. Maar verdragen gaat ook niet. En dus moet de processierups weg.
Eigen schuld?
In landen waar er nog echt wilde natuur bestaat, vertelt Drenthen, die recent zelf een aantal maanden in Montana doorbracht, vindt men onze omgang met de processierups belachelijk. Daar worden ieder jaar wel een aantal mensen gedood door grizzly beren. Als je echt wilde natuur wilt, zo vindt men daar, dan horen risico’s erbij. Niet in Nederland. Daar passen we niet onszelf, maar de omgeving aan. De processierups heeft ervoor gezorgd dat we opnieuw verenigd zijn in een strijd tegen de natuur. Maar de oorzaak van deze plaag is niet gelegen in klimaatverandering, hoe graag sommigen dat ook willen geloven. Als dit namelijk de oorzaak zou zijn, dan is het iets dat ons overkomt, niet iets dat wij zelf kunnen veranderen. Toch is de opkomst van de processierups voor het overgrote deel wél onze eigen schuld: de kaalslag van het Nederlandse landschap zorgt er onder andere voor dat dieren die de rups als voedsel hebben – bijvoorbeeld mezen en vleermuizen – nauwelijks nog kunnen bestaan. Deze kaalslag aan te pakken is de enige oplossing voor deze – en toekomstige – plagen.
Door: Liesbeth Jansen
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Aankondiging
Eikenprocessierupsen. We worden gek van de jeuk. Opzuigen, verbranden, of besproeien helpt niet meer, het zijn er teveel. Maar staat de bestrijdingsdrift niet haaks op onze zorgen om de afname van de biodiversiteit? Zijn we niet hypocriet en willen we alleen maar ‘lieve’ natuur? Schuif aan onder de Waalbrug en denk verder met milieufilosoof Martin Drenthen over de opkomst van en onze omgang met deze harige diertjes.
Klimaat
We maken ons zorgen om het uitsterven van de insecten en de achteruitgang in de biodiversiteit, maar dat de eikenprocessierups als plaatsvervanger in grote getalen aanwezig is, stemt ons niet bijzonder blij. Is dat niet heel hypocriet? Wel vlindertjes graag, geen motten, muggen en wespen? Is er een verband tussen het uitsterven van de insecten en de opkomst van de eikenprocessierups? En waar komt hij überhaupt ineens vandaan?
Milieufilosoof Martin Drenthen geeft een korte lezing naar aanleiding van deze en aanverwante vragen. Daarna wordt hij geïnterviewd en is er ruimte voor je eigen vragen.
Over de spreker
Martin Drenthen is milieufilosoof aan de Radboud Universiteit. In zijn onderzoek richt hij zich op de duurzame relatie tussen mens, dier en natuur en kijkt hij onder meer naar de betekenis van wildheid en nieuwe natuur in het cultuurlandschap.
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.