19|09|23 De Première, 100 jaar vrouwenkiesrecht | Theaterdebat met theatermaker Eveline van Rijswijk, politicoloog Monique Leyenaar, politiek historicus Carla Hoetink, classicus Bé Breij
De Première, 100 jaar vrouwenkiesrecht | Theaterdebat met theatermaker Eveline van Rijswijk, politicoloog Monique Leyenaar, politiek historicus Carla Hoetink, classicus Bé Breij | Maandag 23 september 2019 | 20.00 – 22.15 uur | LUX, Marïenburg 38-39, Nijmegen
"1 Prachtige theaterperformance; 2 Hoge kwaliteit sprekers; 3 Boekenstand na afloop; 4 (Last but not least) Excellent moment samen met dames van toen (onze eigen strijd op straat, thuis en de universiteit) te komen, elkaar weer wakker te schudden en op te peppen voorwaarts te blijven gaan... Geslaagde avond!" (Uit een deelnemersevaluatie.)
Aankondiging - Is de politiek door de invloed van vrouwen veranderd? En waarom wachten we nog steeds op de eerste vrouwelijke premier? Op 28 september 2019 is het honderd jaar geleden dat het vrouwenkiesrecht in Nederland werd ingevoerd. Maar wat heeft dit ons gebracht? Kom kijken naar de theatervoorstelling De Première en ga in gesprek over de rol van vrouwen in de politiek. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - De Première, 100 jaar vrouwenkiesrecht
Dit jaar is het 100 jaar geleden dat vrouwen voor het eerst mochten stemmen. Wat veranderde er nu eigenlijk in de wet? Na eerst in de ene na de andere verbazing te zijn gevallen tijdens de ijzersterke theatervoorstelling van Eveline van Rijswijk, werd het publiek na de pauze geconfronteerd met deze nuchtere vraag. Politicoloog Monique Leyenaar gaf het antwoord zelf: twee keer verviel het woord ‘mannelijk’, één keer werd het woord ‘mannen’ vervangen door ‘personen’. En toch was deze eenvoudige verandering de opmars tot een wereld van verschil in het kiesrecht. Leyenaar gaf de eerste van de drie korte lezingen over de betrokkenheid van vrouwen in en bij de politiek. Na de lezingen gingen de sprekers in gesprek met elkaar en het publiek onder leiding van moderator Iris Romeijnders.
Gedrag en verantwoordelijkheid
Leyenaar vertelde ook over de maatschappelijke discussie die zowel het recht voor vrouwen om in de Tweede Kamer te worden gekozen (1917), als het algemeen stemrecht (1919) opriep. “Want wat blijft er dan over van de huisvrouw, van de moeder, wier hoge plicht het is zich bezig te houden met dagelijkse dingen?” Politiek historica Carla Hoetink refereerde aan de allereerste vrouw die de Kamer mocht toespreken, Suze Groeneweg, en hoe sterk zij zich bewust was van haar verantwoordelijkheid: “Als ik fouten maak, zal men zeggen dat vrouwen niet geschikt zijn voor de politiek.” Hoetink memoreerde ook aan andere vrouwelijke coryfeeën uit de afgelopen decennia politiek. In een omgeving die gedomineerd werd door mannen, leken zij de keuze te hebben uit drie manieren van zich opstellen: bewust het ‘vrouwelijke geluid’ laten horen; zich gedragen als one of the boys; of het hybride type dat zich afhankelijk van de context soms zus en soms zo gedraagt.
Nog niet veel veranderd
En er is nog niet veel veranderd, concludeerde Carla Hoetink. Nog steeds krijgen vrouwen een dubbele boodschap om enerzijds hun mannetje te staan, maar tegelijk niet te bossy over te komen. Ook empathie heeft twee kanten: te weinig is kil, teveel is hysterisch. Weliswaar zijn de discussies meestal niet meer openlijk seksistisch, maar er wordt nog steeds vaak indirect gerefereerd aan de intelligentie en het rationalisme van vrouwen. Hoetink noemt twee redenen die dit patroon bestendigen: ten eerste is het beroep op ‘kwaliteit staat centraal’ niet objectief, al was het maar, omdat we ertoe neigen te kiezen wie op ons lijkt. Het is voor een vrouw dus moeilijk om een groep van mannen binnen te komen. Ten tweede speelt zelfvertrouwen een rol: mannen denken sneller dat ze ergens goed in zijn dan vrouwen, ook al scoren ze op een bepaalde taak even goed.
Welsprekendheid en Twitter
Classica Bé Breij begon haar lezing met uitleg van de definitie van het begrip welsprekendheid, dat in de oudheid een belangrijke rol speelde. Welsprekendheid sloot irrationaliteit uit en dus waren vrouwen – die bij uitstek werden gezien als irrationele wezens – hiervan bij voorbaat uitgesloten. Interessant genoeg werd tegelijkertijd overtuigingskracht, gesymboliseerd door de godin Peitho en vergezeld door leergierigheid, vriendelijkheid en oplettendheid, geassocieerd met de liefdesgodin Aphrodite. Vrouwen werden in de oudheid dus hun mond gesnoerd. Een uitzondering hierop lijkt Lucretia, de dochter van een belangrijke Romeinse politicus. Zij wordt vaak voorgesteld als de eerste vrouw die haar lot in eigen hand nam door zelfmoord te plegen na een verkrachting. Maar is dat wel zo? Volgens Breij getuigt deze ter dood veroordeling van zichzelf juist van zelfcensuur. Wel ongehoord is de toespraak die Lucretia hield, waaruit blijkt dat zij over zeer veel welsprekendheid beschikt en waarin zij een dominante rol voor zichzelf opeist. Dat ook vrouwen vandaag de dag hieraan een voorbeeld mogen nemen, illustreert Bé Breij met verschillende Twitterberichten waarin vrouwen worden weggezet als incompetent, hysterisch en lelijk. Vrouwen, stelt Breij, kunnen zich minder permitteren dan mannen. Tegelijkertijd zijn het vaak vrouwen die het hardste oordeel over zichzelf vellen: zij anticiperen alvast op negatieve reacties.
Verslag: Liesbeth Jansen
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Aankondiging
Is de politiek door de invloed van vrouwen veranderd? En waarom wachten we nog steeds op de eerste vrouwelijke premier? Op 28 september 2019 is het honderd jaar geleden dat het vrouwenkiesrecht in Nederland werd ingevoerd. Maar wat heeft dit ons gebracht? Kom kijken naar de theatervoorstelling De Première en ga in gesprek over de rol van vrouwen in de politiek.
Vrouwen in de politiek
In de audiovisuele politieke onewomanshow De Première onderzoekt theatermaker Eveline van Rijswijk de opmars van vrouwen op het Binnenhof. Bovendien laat ze zien dat de première van de eerste vrouwelijke premier niet lang meer hoeft te duren.
Anders dan mannen?
Na de theatervoorstelling presenteren politicoloog Monique Leyenaar, historicus Carla Hoetink en classicus Bé Breij in korte lezingen hun visie op de opkomst van het vrouwenkiesrecht, het gedrag van vrouwelijke politici in het parlement en de profilering van vrouwen in de politiek.
Meer dan mannen moeten zij jongleren met logos, ethos en pathos. Hoe komt dat? En gaat dat nog ooit veranderen? De eerste vrouwelijke politici hadden eigenlijk maar twee opties: heel bewust ‘het vrouwelijke geluid’ vertolken, of zich gedragen als ‘one of the boys’. Is er in de afgelopen 100 jaar wel zo veel veranderd?
Hoe verliep de entree van vrouwen in de politiek? Is het gedrag van vrouwelijke politici anders dan dat van mannen? Wat maakte de invoering van het vrouwenkiesrecht mogelijk? En worden vrouwelijke politici anders geprofileerd in de media dan hun mannelijke collega’s? Na de lezingen gaan de sprekers in gesprek met elkaar, de theatermaker en het publiek.
Over de sprekers
Eveline van Rijswijk is theatermaker, wetenschapsjournalist en politiek historicus. Haar solovoorstelling De Première ging op 7 november 2018 in première in de Tweede Kamer – precies 100 jaar nadat het eerste vrouwelijke Kamerlid haar maidenspeech had gegeven.
Monique Leyenaar is hoogleraar Vergelijkende politicologie, in het bijzonder politieke vernieuwing en politieke participatie aan de Radboud Universiteit. Zij doet onderzoek naar participatie van burgers in het politieke besluitvormingsproces.
Carla Hoetink is politiek historicus aan de Radboud Universiteit. Zij is gespecialiseerd in de taal en cultuur van de Nederlandse politiek, ook in vergelijking met andere landen in Europa.
Bé Breij is hoogleraar Antieke retorica en hoofd van Peitho, kenniscentrum voor retorica aan de Radboud Universiteit. Ze geldt wereldwijd als specialist op het gebied van de antieke welsprekendheid.
Dit is een programma van Radboud Reflects in samenwerking met LUX, Peitho - kenniscentrum voor retorica aan de Radboud Universiteit,Bekijk ook: Al 100 jaar vrouwenkiesrecht, maar we zijn er nog niet.
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.