04|10|23 Raakt de wetenschap ontspoord? ROBIN: een interactief levensverhaal | Interactieve film en gesprek met techniekfilosoof Peter-Paul Verbeek en socioloog Lotte Krabbenborg
Raakt de wetenschap ontspoord? ROBIN: een interactief levensverhaal | Interactieve film en gesprek met techniekfilosoof Peter-Paul Verbeek en socioloog Lotte Krabbenborg | Vrijdag 4 oktober 2019 | 19.30 - 21.15 uur | Theaterzaal C, Radboud Universiteit | Radboud Reflects i.s.m. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
"Zo moet het: grote en kleine ethische dilemma's waar de snelle technologische ontwikkelingen ons mee confronteren, om die op een constructieve en inspirerende wijze dialogisch helder te formuleren, om zo tot een positiebepaling te kunnen geraken." (Uit een deelnemersevaluatie.)
Aankondiging - Zou je de genen van je kind manipuleren om haar kans op ziektes te beperken? Zou je een zorgrobot inzetten om te zorgen voor je dementerende vader? En zou je jezelf dag en nacht monitoren met een smartwatch om je schoolprestaties te verbeteren? Alles lijkt mogelijk in de toekomst. Maar zijn dit wenselijke ontwikkelingen? In de interactieve film ROBIN bepaal jij in hoeverre wetenschappelijke ontwikkelingen de levensloop van de hoofdpersoon beïnvloeden. Beslis mee en denk mee met techniekfilosoof Peter-Paul Verbeek en socioloog Lotte Krabbenborg over onze omgang met wetenschappelijke innovaties. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Raakt de wetenschap ontspoord?
Wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen geven de mens keuzes die ze eerder niet had. We zijn in staat om DNA te modificere; beperkingen bij kinderen al vóór de geboorte op te sporen; robots in te zetten om voor onze ouders te zorgen en als chauffeur te fungeren of om recht te spreken. Zijn al deze ontwikkelingen wenselijk? En hoe moeten we als wetenschappers en maatschappij met deze keuzes omgaan? Techniekfilosoof Peter-Paul Verbeek gaf een inleiding op de film ROBIN: Een interactief levensverhaal. Na de vertoning gingen Verbeek en socioloog Lotte Krabbenborg in gesprek met het publiek onder leiding van gespreksleider Tjidde Tempels, over de rol van wetenschap en technologie in de samenleving.
Uit de ivoren toren
ROBIN: Een interactief levensverhaal is een project van de Nationale Wetenschapsagenda (NWA). Peter-Paul Verbeek werkte mee aan het script van de film. De vraag die zowel de NWA als de film adresseert, aldus Verbeek, is de vraag hoe de wetenschap zich verhoudt tot de maatschappij. Waar wetenschap lange tijd ogenschijnlijk vanuit een ivoren toren heeft geopereerd, zien we de afgelopen decennia dat de wetenschap meer maatschappelijk betrokken raakt. Verbeek refereerde aan de geneeskunde: “Het klassieke beeld, van de dokter die vertelt hoe het zit zonder dat je daar iets van begrijpt, verandert. Een moderne dokter neemt je mee in de problematiek. Daarnaast gaat de huidige patiënt online op zoek naar informatie en vraagt om een second opinion als er onenigheid is met de dokter.” Ook al staan veel wetenschappers nog huiverig tegenover het idee van een second opinion in de wetenschap – het impliceert immers dat wetenschap slechts een mening vertegenwoordigt – krijgt de relatie tussen wetenschap en maatschappij steeds meer het karakter van de betrokken, mondige burger.
ROBIN: Een interactief levensverhaal
Het doel van ROBIN is, om mensen na te laten denken over wetenschappelijke en technologische dilemma’s en daarover met wetenschappers in gesprek te gaan. De film neemt je mee in het levensverhaal van hoofdpersoon Robin. Door middel van een aantal keuzemomenten geef je zelf mede vorm aan zijn of haar leven: kiest Robin ervoor om kweekvlees te eten of niet?; gaat Robin wel of niet in zee met een groep career-optimizers? De meerderheid besliste tijdens deze avond en koos zo hoe het scenario in de film zich voltrok. Zo kreeg het publiek de vraag voorgelegd of de trotse ouders van Robin een filmpje van zijn of haar eerste stapjes op Facebook moeten zetten of alleen moeten delen met familie via WhatsApp.
Niet posten op Facebook
De statistieken werden na de film getoond en lieten zien dat 88% van het publiek het filmpje enkel met de familie wilde delen via WhatsApp. Maar, gaf een deelnemer aan, in het dagelijks leven denken we minder bewust na over dit soort vragen en wordt een dergelijke video sneller op Facebook geplaatst. Het viel Verbeek op dat het publiek voor een vrij behoudend levenspad voor Robin had gekozen. “De gedachte achter dit dilemma is dat mensen die voor Facebook kiezen iets meer openstaan voor technologie, met als gevolg dat het scenario daarna iets radicaler wordt.” Bij een ander dilemma uit de film, waarin het publiek werd gevraagd of ze een de onderzoeksresultaten zouden publiceren van kunstmest dat de voedselproductie kan redden, maar ook kan worden ingezet als gifgas, stemde 63% van het publiek vóór publicatie. “Er is uiteraard ook geen goed antwoord,” legde Krabbenborg uit. “De film is bedoeld om het gesprek op gang te krijgen en om aan te zetten tot kritische reflectie. Veel wetenschappelijke ontwikkelingen zijn niet uitsluitend goed of slecht. Dan moeten we als samenleving besluiten wat we ermee willen.”
De mens als technologisch wezen
De type keuzes waarmee de film ROBIN ons confronteert zijn vaak alledaagse beslissingen. Op het moment dat we bijvoorbeeld instemt met de algemene voorwaarden van een nieuwe app op je telefoon, speelt op de achtergrond ook de vraag hoe je je wilt verhouden tot technologie. Maar, lichtte Verbeek toe, mens en de technologie zijn nooit volledig los te koppelen: “Techniek staat niet tegenover de mens, maar is een medium waarmee wij ons tot de wereld om ons heen verhouden. Dit is een belangrijk inzicht uit de techniekfilosofie: dat we de mens niet anders kunnen begrijpen, dan als een technologisch wezen.” Omdat techniek een grote rol speelt in de vitale infrastructuur van onze maatschappij is het niet mogelijk om ons daaraan te onttrekken. Des te belangrijker dus, dat burgers betrokken worden bij technologische innovaties. “Het is belangrijk om te kijken in hoeverre de samenleving nieuwe technologie wilt adopteren,” vertelde Krabbenborg. “Een film als ROBIN brengt de discussie over de rol van de wetenschap op gang. Als we dit kunnen terugkoppelen naar wetenschappelijke onderzoeksprogramma’s, dan is een project als ROBIN geslaagd.”
Door: Simon Jacobs
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Aankondiging
Zou je de genen van je kind manipuleren om haar kans op ziektes te beperken? Zou je een zorgrobot inzetten om te zorgen voor je dementerende vader? En zou je jezelf dag en nacht monitoren met een smartwatch om je schoolprestaties te verbeteren? Alles lijkt mogelijk in de toekomst. Maar zijn dit wenselijke ontwikkelingen? In de interactieve film ROBIN bepaal jij in hoeverre wetenschappelijke ontwikkelingen de levensloop van de hoofdpersoon beïnvloeden. Beslis mee en denk mee met techniekfilosoof Peter-Paul Verbeek en socioloog Lotte Krabbenborg over onze omgang met wetenschappelijke innovaties.
Alles is mogelijk
Wetenschappelijke ontwikkelingen gaan razendsnel. We zijn in staat het DNA van ongeboren kinderen in het laboratorium te manipuleren. We hoeven auto’s niet meer zelf te besturen en kunnen robots recht laten spreken. Vlees kan geproduceerd worden in het laboratorium. Maar staan we genoeg stil bij ethische en maatschappelijke gevolgen van dit soort wetenschappelijke ontwikkelingen? Het lijkt zo mooi, al die nieuwe mogelijkheden, maar wat zijn de gevolgen voor de toekomst? Wat is de impact op ons idee over de waarheid, de hoeveelheid werkplekken en onze ideeën over verantwoordelijkheid?
Interactieve film
In ROBIN volg je hoofdpersonage Robin van geboorte tot dood. Bij cruciale keuzes in haar levensloop wordt de film stilgezet en maak jij, samen met de rest van het publiek, de beslissing. Hoe belangrijk vind jij de rol van virtual reality in Robins liefdesleven? Laat je de genen van haar kind wel of niet modificeren? Besluit je dat Robin een computer een oorlog laat beslechten? Aan de hand van de gemaakte keuzes gaat het verhaal verder en bepaal jij de toekomst van Robin.
Hulpmiddelen
Na de film gaan Peter-Paul Verbeek en Lotte Krabbenborg met elkaar in gesprek over het spanningsveld tussen wetenschap, techniek en samenleving. Moeten we loskomen van de invloed van techniek op ons leven of is de mens onlosmakelijk verbonden met technische hulpmiddelen? Hoe zorgen we dat wetenschappelijke ontwikkelingen beter landen in de samenleving?
Daarnaast bespreken Peter-Paul Verbeek en Lotte Krabbenborg de tijdens de film gemaakte keuzes met het publiek. Wat zeggen deze over onze omgang met de wetenschap? Hoe ziet het publiek de impact van wetenschappelijke ontwikkelingen op ons leven? Wat vind het publiek van de wereld waarin Robin uiteindelijk terecht komt? Moeten we meer behoedzaam zijn voor de impact van de wetenschap op ons leven?
Over de sprekers
Peter-Paul Verbeek is hoogleraar Filosofie van mens en techniek aan de Universiteit Twente. Hij werkte mee aan het script van de film Ontspoorde wetenschap van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Peter-Paul Verbeek schreef verschillende boeken, waaronder Op de vleugels van Icarus (2014), waarin hij laat zien dat techniek zélf ethisch geladen is en dat het erop aankomt daar mee om te leren gaan.
Lotte Krabbenborg is universitair docent Science in Society bij aan de Radboud Universiteit. Zij houdt zich bezig met de vraag hoe nieuwe technieken op een goede manier kunnen landen in de samenleving. Ze heeft onderzoek gedaan op het domein van nanotechnologie, next generation DNA sequencing, en bereidt momenteel een aanvraag voor rondom ‘organoïden’ (organs-on-a-chip).
Over de film
De interactieve film ROBIN werd geproduceerd in opdracht van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Wetenschappers uit verschillende vakgebieden werkten mee aan de wetenschappelijke onderbouwing van de film. Diverse filosofen en ethici werkten mee aan de scenario-ontwikkeling.
Dit is een programma van Radboud Reflects en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.