19|10|21 Te dure medicijnen | Lezingen door bedrijfseconoom Mark van Houdenhoven en apotheker en filosoof Wilma Göttgens

Te dure medicijnen | Lezingen door bedrijfseconoom Mark van Houdenhoven en apotheker en filosoof Wilma Göttgens | Maandag 21 oktober 2019 | 19.30 – 21.00 uur | Theaterzaal C, Radboud Universiteit

"Uitstekend, heel veel verschillende invalshoeken zijn aan bod gekomen. Ik waardeer ook de openheid waarmee gesproken werd." (Uit een deelnemersevaluatie.)

Aankondiging - De kosten van medicijnen nemen in schrikbarend tempo toe. Ziekenhuizen luiden de noodklok. Als het zo door gaat worden geneesmiddelen onbetaalbaar en komt goede zorg onder druk te staan. Hoe kan het dat allerlei medicijnen in een keer zo duur zijn geworden? En wat zou een medicijn eigenlijk mogen kosten? Moet er wel voor elke ziekte een medicijn ontwikkeld worden? Kom en luister naar bedrijfseconoom en zorgmanager Mark van Houdenhoven en apotheker en filosoof Wilma Göttgens over het belang van betaalbare medicijnen voor een rechtvaardige zorg. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.

Verslag - Te dure medicijnen

Om de haverklap staan de kranten er weer vol mee: stijgende zorgkosten, krappe begrotingen in ziekenhuizen en dilemma’s over het vergoeden van geneesmiddelen van soms honderdduizenden euro’s per patiënt. Het debat over geneesmiddelen blijft actueel. Aan de ene kant kunnen we ons afvragen wie er verdient aan de woekerprijzen van onze medicatie. Waardoor stijgen de kosten van geneesmiddelen keer op keer? Maar er zijn ook andere vragen: hoe erg zijn deze hoge kosten en prijsstijgingen eigenlijk? Moeten we niet gewoon meer overhebben voor medicijnen? Zijn de vette winsten die de ‘boeven’ uit de farmaceutische industrie maken wel zo erg? Twee deskundigen uit de praktijk, Mark van Houdenhoven, CEO van de St. Maartenskliniek in Nijmegen en bijzonder hoogleraar Economische Bedrijfsvoering aan de Radboud Universiteit, en Wilma Göttgens, apotheker en filosoof en als onderzoeker verbonden aan het Radboudumc, gaven hun visies op de dilemma’s die komen kijken bij dure geneesmiddelen. Daarna gingen zij onder leiding van filosoof en universitair docent wijsgerige ethiek Marcel Becker in gesprek en beantwoordden zij vragen uit het publiek.

Dilemma’s

De cijfers liegen er niet om: per jaar gaat er 1,3 triljoen dollar om in de geneesmiddelenindustrie. Dat we dilemma’s tegenkomen bij dit onderwerp is dan ook niet verassend. Van Houdenhoven legde uit hoe deze dilemma’s ontstaan: het aandeel dat ziekenhuizen uitgeven aan geneesmiddelen blijft stijgen, terwijl het totale budget van ziekenhuizen gelijk moet blijven. Er moeten dus keuzes gemaakt worden: waar gaat het geld naar toe? De gevolgen van deze keuzes zijn groot: als het geld naar geneesmiddelen gaat, is er steeds minder geld over voor andere zaken. Deze discussie wordt volgens Van Houdenhoven dan ook “in ieder zaaltje, door iedere minister, door iedere CEO en door iedere apotheker gevoerd.”

Hoge prijzen

Waarom zijn de prijzen van geneesmiddelen zo hoog? Voor de producerende farmaceuten zijn deze prijzen logisch. Het onderzoeken en op de markt brengen van een geneesmiddel kost veel geld en dus zeggen deze grote bedrijven dat zij een hoge prijs moeten vragen. Er bestaan ook problemen in onze zorgketen: de effectiviteit van geneesmiddelen staat onder druk. De kosten van geneesmiddelen worden in de praktijk nog hoger, doordat er bijvoorbeeld wordt betaald voor geneesmiddelen die uiteindelijk niet opgehaald worden bij de apotheek of door medicatie die geen effect heeft op de patiënt door verkeerde voorschrijving of verkeerd gebruik.

Als CEO van de St. Maartenskliniek is Van Houdenhoven elke dag bezig met het optimaliseren van het gebruik van geneesmiddelen. Maar, erkent Van Houdenhoven, alleen kom je er niet. De oplossing voor te dure medicijnen is samenwerking: “in dit systeem moeten we met elkaar de echte discussie aangaan over hoe je dit soort onderwerpen samen aanpakt. Ook ik, ook de doctoren in de St. Maartenskliniek, ook mijn apothekers, ook de minister.” Het doel is volgens Van Houdenhoven om “schaarse middelen op een goede manier te verdelen in Nederland en daarbuiten, ten behoeve van patiënten die het écht nodig hebben en die er écht in levenskwaliteit op vooruitgaan,” wanneer zij een geneesmiddel gebruiken. “Wat niet meer nodig is, moeten we ook niet meer doen. Dit spelletje is waar het uiteindelijk om gaat.”

Ongelijkheid

Maar welke geneesmiddelen zijn dan niet meer nodig? En hoe maken we deze afweging? Wilma Göttgens stelde dat geneesmiddelen vanzelfsprekend toegankelijk en beschikbaar zouden moeten zijn voor iedereen, óók de dure middelen. Iedereen zou gelijke kansen en gelijke toegang tot zorg moeten hebben. Deze grondbeginselen staan onder druk en dit komt volgens Göttgens doordat de zorg als een markt beschouwd wordt. In de apothekerspraktijk merkt Göttgens dat de marktwerking voor ongelijkheid zorgt. Voor de ene patiënt wordt het middel wel vergoed en voor de andere patiënt, met een andere verzekeraar, niet. Of mensen moeten naar huis met een goedkopere variant van het medicijn, wat soms moeilijk te begrijpen is voor de patiënt.

Verdringing

Door de hoge prijzen van geneesmiddelen ontstaat er verdringing in de zorg en is er geen geld beschikbaar voor salarisverhogingen of extra personeel. Daarmee is er ook weinig aandacht voor de menselijke ervaring bij het gebruik van geneesmiddelen. Voor Göttgens is deze aandacht voor de patiënt essentieel in de behandeling. Minder geld, tijd en ruimte voor de persoonlijke kant van de zorg betekent een verlaging in effectiviteit van medicijnen en betekent voor Göttgens ook dat zij haar vak als apotheker niet optimaal kan uitvoeren.

Impact en boeven

In het nagesprek stelde Göttgens nogmaals dat het belang van persoonlijke zorgverlening groot is: “geneesmiddelen staan in de wetenschap en de maatschappij in de schijnwerpers. Andere interventies, zonder chemie, zijn op de achtergrond geraakt terwijl het geven van aandacht aan mensen, de kwalitatieve en humanitaire zorgverlening, misschien wel belangrijker zijn dan geneesmiddelen. De rol van geneesmiddelen in de maatschappij wordt overschat,” aldus Göttgens. Verder sprak men over de vermeende kwalijke rol van de industrie. Hoe slecht zijn die farmaceuten eigenlijk? Klopt het beeld van gemene, lage trucs, spelletjes met concurrentie en onethische werkpraktijken? Volgens Van Houdenhoven zijn farmaceuten “niet immoreel, maar amoreel.” Hij vindt farmaceuten geen boeven, maar er zitten “boefjes” tussen. Zij maken een keuze over de prijzen op basis van de willingness to pay: de prijs die mensen bereid zijn om te betalen. De prijzen zijn hoog omdat mensen bereid zijn om een hoge prijs te betalen voor hun gezondheidszorg en, omdat deze prijzen juridisch gezien toegestaan zijn. Is dit onethisch? Niet per se, vindt Van Houdenhoven. Aan de andere kant van de tafel zitten de aandeelhouders, die op een goed rendement hopen. Ook onze pensioenfondsen beleggen veel in farmaceuten, omdat het hoge verwachte rendement hoog is. We staan hier nog niet tegen te protesteren, merkt Van Houdenhoven op. “Het is een spel dat zichzelf in stand houdt.”

Door: Inge de Vries

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.

Aankondiging

De kosten van medicijnen nemen in schrikbarend tempo toe. Ziekenhuizen luiden de noodklok. Als het zo door gaat worden geneesmiddelen onbetaalbaar en komt goede zorg onder druk te staan. Hoe kan het dat allerlei medicijnen in een keer zo duur zijn geworden? En wat zou een medicijn eigenlijk mogen kosten? Moet er wel voor elke ziekte een medicijn ontwikkeld worden? Kom en luister naar bedrijfseconoom en zorgmanager Mark van Houdenhoven en apotheker en filosoof Wilma Göttgens over het belang van betaalbare medicijnen voor een rechtvaardige zorg.

Medicijnenmarkt

Niet alleen nieuwe medicijnen komen tegen hoge prijzen op de markt, ook bestaande medicijnen worden steeds duurder. Komt dit door het verdienmodel van de farmaceutische industrie? Of zijn er andere factoren die medicatie zo kostbaar maken? Gebruiken patiënten medicijnen wel de juiste manier? En wat zijn de gevolgen van de kostenstijging voor de zorg? Zijn geneesmiddelen straks nog wel voor iedereen beschikbaar?

Rechtvaardige zorg

Ziekenhuizen, apothekers en zorgverzekeraars zoeken naar manieren om grip te krijgen op de steeds verder oplopende kosten. Zorgmanager en hoogleraar Economische bedrijfsvoering in de gezondheidszorg Mark van Houdenhoven vertelt over de uitdagingen rond dure medicijnen en bespreekt wat patiënten, zorginstellingen en de industrie kunnen doen om het tij te keren. Apotheker en filosoof Wilma Göttgens reflecteert op de morele problemen die door dure medicijnen ontstaan. Sommige apothekers maken zelf betaalbare alternatieven voor dure geneesmiddelen. Is het wel eerlijk om medicatie waar de farmaceutische industrie jarenlang geld in heeft gestopt om het te ontwikkelen, goedkoop na te maken? En heeft de industrie ook niet een verantwoordelijkheid om haar geneesmiddelen betaalbaar en daarmee bereikbaar te houden?

Solidariteit

Na de lezingen gaan Mark van Houdenhoven en Wilma Göttgens onder leiding van filosoof Marcel Becker in gesprek over de ethische dilemma’s die de hoge medicijnprijzen met zich meebrengen. Wat voor prijs willen we betalen voor welk geneesmiddel? Mag de regering een limiet stellen aan de prijs van een geneesmiddel? Moet er voor elke aandoening of ziekte wel een medicijn komen, ook als dat medicijn per patiënt enorm duur is? Botst het winstmotief van de farmaceutische industrie met een publiek zorgstelsel waarin solidariteit de boventoon voert? Moeten we de productie van geneesmiddelen wel overlaten aan de markt? Of is een publiek gefinancierde geneesmiddelenindustrie de sleutel tot innovatieve en betaalbare medicijnen?

Over de sprekers

Mark van Houdenhoven is bijzonder hoogleraar Economische bedrijfsvoering in de gezondheidszorg aan de Radboud Universiteit en CEO van de St. Maartenskliniek in Nijmegen. In zijn onderzoek richt hij zich op de duurzame toekomst van de gezondheidszorg en de wijze waarop de samenleving en zorgbedrijven kunnen bijdragen aan de gezondheid van haar inwoners.

Wilma Göttgens is apotheker en filosoof. Ze is als onderzoeker verbonden aan IQ Healthcare, Radboudumc. In haar huidige onderzoek kijkt ze naar de ethische vooronderstellingen in klinische richtlijnen voor ADHD. Daarnaast is zij docent professionaliteit en farmaceutische ethiek in de vervolgopleiding tot openbaar apotheker.

Marcel Becker is filosoof en universitair docent wijsgerige ethiek aan de Radboud Universiteit.

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.