19|10|28 Vulnerability and Power| Edward Schillebeeckx Lezing door theoloog Cecilia González-Andrieu

Vulnerability and Power | Edward Schillebeeckx Lecture by theologian Cecilia González-Andrieu | Monday 28 October 2019 | 19.30 – 21.15 h | Theater Hall C, Radboud Universiteit | Radboud Reflects, the Edward Schillebeeckx Foundation and Tijdschrift voor Theologie

Podcast | Video | Trouw - Theoloog Cecilia González-Andrieu: ‘Geloof zonder solidariteit is als een taartrecept zonder ingrediënten’

"It was very inspirational and empowering as well as well organized." (From a participant review.)

Announcement - In the United States, in the present context of the rise of nationalism, racism and sexism, Bible texts are often being subverted to serve the purposes of the powerful. By doing so, faith is used to legitimize structural injustices in society. According to United States Latina theologian Cecilia González-Andrieu, it is high time that the Gospel be flipped back around to its original orientation: as a radical call to action to liberate and open spaces for the voiceless. Come and listen to how her experiences working with undocumented young people inspired this position. See full announcement text below.

Aankondiging - In Amerika worden in de context van nationalisme, racisme en seksisme bijbelteksten vaak verdraaid zodat ze de machthebbers goed uitkomen. Hiermee worden onrechtvaardige verhoudingen in de maatschappij schijnbaar vanuit het geloof gelegitimeerd. Volgens de Amerikaanse theoloog Cecilia González-Andrieu is het de hoogste tijd dat de bijbel wordt gebruikt zoals hij bedoeld is: als een radicale call to action om voor jezelf en je medemens op te komen. Kom luisteren hoe zij haar ervaringen met studenten zonder verblijfsvergunning gebruikt om haar stelling toe te lichten. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.

Verslag

Theologie, oftewel godgeleerdheid, wordt vaak gezien als een wetenschap die algemene, universele uitspraken moet kunnen doen over het christelijk geloof om tot zijn essentie te komen. De theologie zou neutraal en abstract zijn, en daarom voor iedereen kunnen gelden. Is dat terecht? De Amerikaanse theoloog Cecilia González-Andrieu is kritisch op dit idee, omdat de universele pretenties van de theologie vaak worden misbruikt om de gemarginaliseerden verder te marginaliseren en structurele onrechtvaardigheid te bestendigen. Specifiek geldt dit voor Latino’s in de Verenigde Staten, met wie González-Andrieu, zelf als kind met haar ouders gevlucht uit Cuba, zich verbonden voelt en voor wie zij zich gepassioneerd inzet. Ze pleit in de vijfde editie van de tweejaarlijkse Edward Schillebeeckx lezing, een samenwerking tussen Radboud Reflects, Tijdschrift voor Theologie en Stichting Edward Schillebeeckx, voor een concrete theologie die het potentieel voor wezenlijke verandering laat zien. Na afloop ging González-Andrieu in gesprek met Stephan van Erp, systematisch theoloog aan de KU Leuven, en was er de gelegenheid voor het publiek om hun eigen vragen te stellen.

Verzet tegen assimilatie

González-Andrieu start met een kritische noot over het standaardmodel van assimilatie in de Verenigde Staten. Dit model, dat van immigranten verwacht dat zij hun eigen cultuur volledig achterlaten en opgaan in de ‘Amerikaanse’ cultuur, gaat volgens haar namelijk niet op voor Latino’s. Zij zijn immers Amerikanen en delen hun geschiedenis met de andere Amerikanen. Bovendien, zo stelt González-Andrieu, verwijzend naar de Spaanse kolonisatie: “De Latino’s staken nooit de grens over, de grens stak hen over.” Daarom zouden zij zich moeten verzetten tegen assimilatie, door zich te blijven verbinden met hun geschiedenis, hun voorouders te eren en de solidariteit tussen verschillende Latijns-Amerikaanse groepen te bevorderen.

Deze eigenheid is voor González-Andrieu ook terug te vinden in de theologie. Ze is kritisch op het idee dat theologie voor iedereen hetzelfde is, dat het ‘universeel’ is. Voor haar wordt theologie juist pas waardevol als het betrekking heeft op de concrete levens van echte mensen. Het startpunt van deze theologie, van het begrijpen en kennen van God, is ‘lo cotidiano’: de doorleefde ervaringen van een specifieke gemeenschap in concrete omstandigheden. De aanwezigheid van God moet midden in de wereld worden gezocht.

Zachtmoedig en nederig

González-Andrieu geeft speciale aandacht aan de acht zaligsprekingen (Beatitudes), die een grote rol spelen in de christelijke theologie. Jezus geeft hierin een speciale vorm van zaligheid, van gezegend zijn, aan juist diegenen die vaak door de samenleving verworpen worden en veel lijden moeten doorstaan. González-Andrieu: “De zaligsprekingen zijn één van de helderste beelden van Gods visie op de volheid van de Schepping.” González-Andrieu licht de derde zaligspreking, opgetekend in Mattheüs 5:5, toe. In het Nederlands leest dit: “Zalig [zijn] de zachtmoedigen, want zij zullen het land bezitten (Willibrodvertaling)." In het Engels wordt ‘zachtmoedig’ vanuit het Grieks vertaald als ‘meek’, waar nederigheid en bescheidenheid uit spreekt. Kerkvader Augustinus van Hippo interpreteert ‘meekness’ als een deugd die de ideale christen moet nastreven en cultiveren. Het tweede deel van de zaligspreking (“zij zullen het land bezitten”) is voor Augustinus de beloning voor het bereiken van de zachtmoedigheid en nederigheid. Deze beloning krijgt de gelovige echter pas in het hiernamaals. Volgens Augustinus moeten de zachtmoedigen onrechtvaardigheid accepteren, passief zijn en geduld hebben dat betere tijden zullen volgen. Als die tijden niet komen, is dat de schuld van de gelovige en zijn gebrek aan geloof.

De twee gezichten van macht

González-Andrieu is het sterk oneens met deze lezing van de zaligsprekingen. The meek, de nederigen en meest kwetsbaren in de samenleving, zijn échte mensen naar wie wij moeten omkijken. Nederigheid en zachtmoedigheid gaat niet om wie wij zijn maar om wie wij om ons heen zien. Het Evangelie wordt volgens González-Andrieu vaak misbruikt om gemarginaliseerden passief te maken, terwijl het volgens haar juist een praktische, bevrijdende en wereldveranderende kracht is. In de Bijbel zijn dan ook meerdere voorbeelden te vinden van kwetsbare vrouwen die handelden tegen alle verwachtingen in. Dit is poder, het Spaanse werkwoord voor handelen en daarmee het uitoefenen van de macht die deze vrouwen hebben. Macht heeft echter ook een andere betekenis, die in het zelfstandig naamwoord poder duidelijk wordt: dit is de macht om te onderdrukken, te kiezen wie sterft of leeft, de macht van corruptie. González-Andrieu roept op om in te gaan tegen wat deze macht dicteert door het eerste poder, door te handelen met durf en doortastendheid.

Een praktisch Evangelie

De visie die spreekt uit de zaligsprekingen is een opdracht voor ons, zo stelt González-Andrieu, om te werken aan het koninkrijk van God op aarde. Voor haar draait het christelijk geloof om het geven van je leven voor een ander, zoals Christus zijn leven aan het kruis gaf. De wereld is geen ‘tranendal’ van waaruit geen ontsnappen mogelijk is, zoals het katholieke gebed Salve Regina ons voorstelt. De wereld is voor González-Andrieu overvloedig en stroomt over met de liefde voor een naaste. González-Andrieu: “De wereld is uiteindelijk goed. We hebben die momenten nodig waarin het koninkrijk van God doorbreekt, meer van die momenten, niet ergens ‘boven’, maar hier in onze rommelige, compliceerde realiteit.”

Door: Ben van Enk

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.

Podcast:

Video:

Aankondiging / Announcement