19|11|05 Maakt opruimen gelukkig? | Lezing door filosoof Michel Dijkstra, auteur Marian Donner en socioloog Walter Weyns
Maakt opruimen gelukkig? | Lezing door filosoof Michel Dijkstra, auteur Marian Donner en socioloog Walter Weyns |
Dinsdag 5 november 2019 | 19.30 - 21.45 uur | Collegezalencomplex, Radboud Universiteit
Podcast | Video | De Gelderlander: Opinie Michel Dijkstra - Ultieme opruimer gooit nooit iets weg (pdf, 31 MB)
"Gevatte, humoristische en stuk voor stuk verschillende sprekers die de opruim-tijdgeest op interessante wijze hebben geprobeerd in een bredere context te plaatsen en te begrijpen." (Uit een deelnemersevaluatie.)
Aankondiging - Een opgeruimd huis zorgt voor een opgeruimde geest. Maar is dat wel zo? Er zijn steeds meer opruimgoeroes die willen dat we van alles sorteren en wegdoen. Je ruimt niet meer op omdat je huis een bende is, maar omdat je grip wilt op je leven. Zou het niet beter zijn om te leren waarderen wat we hebben? Kom luisteren naar filosoof Michel Dijkstra, auteur Marian Donner en socioloog Walter Weyns die licht schijnen op de link tussen opruimen en geluk. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Opgeruimd staat netjes?
Opruimen, we hebben er allemaal mee te maken. De één is een sloddervos, de ander blinkt van nature uit in het opruimen en organiseren. Wanneer de rommel weg is en de omgeving schoon, is er ruimte ontstaan: “opgeruimd staat netjes.” Maar klopt dit wel? Wat ruimen wij precies op, wanneer wij opruimen? Wat voor vormen van opruimen bestaan er? En wat zegt dit opruimen over onze maatschappij? Filosoof Michel Dijkstra, socioloog Walter Weyns en auteur Marian Donner gaven alle drie een lezing. Na afloop van elke lezing gingen de sprekers in gesprek met Liesbeth Jansen en Nora Mohammed, die gedurende de avond als gespreksleiders functioneerde. Deze avond werd verzorgd door Radboud Reflects in samenwerking met deBuren, Vlaams-Nederlands huis voor cultuur en debat.
Marie Kondo
Filosoof Michel Dijksta trapte de avond af en vertelde ons over Marie Kondo, een Japanse opruimguru die Amerikaanse families helpt om orde te scheppen in het huis (en het leven). Deze families ruimen op door middel van de KonMari-methode, waarbij elk object één voor één wordt opgepakt om te kijken of het ze vreugde geeft of niet. Schenkt het object een vreugdeprikkel (de ‘spark-joy’), behoud het dan. Geeft het object je geen vreugde? Doe het dan weg, maar gooi of geef het niet weg voordat je het bedankt hebt! Een object bedanken is zo gek nog niet volgens Dijkstra, in het Japanse denken, waar Marie Kondo door beïnvloed is, wordt er namelijk niet zo snel een onderscheid gemaakt tussen het levende en het levenloze. Bij Shinto gaat het over eenheid met de natuur. Door de natuur, in dit geval huis, met rituelen te zuiveren, verbinden wij ons volgens Shinto gemakkelijker met onze leefomgeving én is daarbij de kans op ongeluk kleiner.
Behalve het Japanse denken, is Marie Kondo volgens de filosoof ook beïnvloed door het boeddhisme, een levensbeschouwing die naar verlichting of bevrijding streeft. “Meditatie is het opruimen in de geest,” gaf Dijkstra aan. We kunnen het denken niet stopzetten, maar wij kunnen wel proberen om ons niet te hechten aan gedachten. Door ons ervan bewust te zijn dat onze gedachten vergankelijkheid zijn, komen we meer in verbinding te staan met onze omgeving in het hier-en-nu. Men streeft ernaar om concepten (inclusief geluk en ongeluk) achter zich te laten om de geest leeg te maken, zoals bij het opruimen.
Vormen van opruimen
Socioloog Walter Weyns wisselde Dijkstra af en gaf aan, dat de vraag naar wat bewaard mag worden en wat niet om van generatie op generatie door te geven impliciet de vraag naar cultuur is. Hij stelde dat er verschillende manieren van opruimen zijn, waarbij de meest voorkomende vorm het ‘opruimen als testen’ is. Hierbij wordt er onderzocht of een object of idee optimaal genoeg werkt om bewaard te worden of niet. Dit zien wij bijvoorbeeld in het onderwijs of in het bedrijfsleven, waarbij men continue streeft naar verbetering of vernieuwing. Het gevaar van deze vorm van opruimen is volgens Weyns echter dat alles tot middel gemaakt wordt, terwijl juist het “niet-optimale ons kan leren om niet alles te instrumentaliseren.”
Behalve het ‘opruimen als testen’ is er ook het ‘opruimen als opslaan’, waarbij informatie verwerkt wordt om gecategoriseerd en bewaard te worden. Een voorbeeld hiervan zijn de talloze foto’s die wij elektronisch opslaan. Als laatste sprak de socioloog over het ‘helend bewaren’, waarbij spullen of dingen een nieuwe plek krijgen toegewezen. Hij sprak over het ‘Repairing Eartquake Project’, waarbij een kunstenares brokstukken van een aardbeving verzamelde, om er een bijzondere compositie van te maken. “Er schuilt iets poëtisch in rotzooi en rommel,” en we zouden er volgens de socioloog goed aan doen om te (her)waarderen wat we opruimen.
Zelfverwoesting in plaats van zelfverbetering
De laatste lezing van de avond werd verzorgd door schrijfster Marian Donner, die met haar vurige verhaal omschreef hoe onze huidige tijdsgeest getekend zou zijn door efficiëntie en perfectie. We worden tegenwoordig bestookt met reclames die ons vertellen dat wij de beste versie van onszelf moeten zijn. Cursussen, boeken en Tedtalks beloven ons van alles, maar tevergeefs, want “we voeren een oorlog tegen onszelf” gaf de auteur aan.
Onze samenleving werkt als een machine die alleen maar gericht is op groei, productiviteit en een goed opgeruimd huis. Maar ‘leven’ betekent volgens de auteur dat dingen vies mogen worden, dat er rommel ontstaat en dat niet alles perfect is. Dit is waarom ze met het ‘Zelfverwoestingsboek: waarom we meer moeten stinken, drinken, bloeden, branden en dansen’ een tegenstem wilde uitbrengen tegen de vele zelfhulpboeken of zelfverbetering boeken. “Misschien missen we wel de troep van de negativiteit, iets dat van het leven getuigd,” gaf ze aan. Kortom, Donner pleitte voor minder orde en efficiëntie en hoopte ons alert te maken voor de systemen die ons verslinden. We zouden volgens haar juist ruimte moeten creëren voor het vreemde en het andere, omdat het juist in veelheid en verscheidenheid is dat men vrijheid vindt.
Door: Cita van den Heuvel
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Podcast
Video
Aankondiging
Een opgeruimd huis zorgt voor een opgeruimde geest. Maar is dat wel zo? Er zijn steeds meer opruimgoeroes die willen dat we van alles sorteren en wegdoen. Je ruimt niet meer op omdat je huis een bende is, maar omdat je grip wilt op je leven. Zou het niet beter zijn om te leren waarderen wat we hebben? Kom luisteren naar filosoof Michel Dijkstra, auteur Marian Donner en socioloog Walter Weyns die licht schijnen op de link tussen opruimen en geluk.
Oosterse filosofie
De ideeën van Marie Kondo over opruimen zijn razend populair. Zij lijkt zich te baseren op Oosterse wijsheid. Filosoof Michel Dijkstra vertelt wat de Oosterse filosofie achter het opruimideaal is. Is het idee van de heilzame werking van opruimen gebaseerd op Oosterse filosofie? Of toch vooral een goed verkopend verhaal?
Menstypes
Wat betekent opruimen voor jou? Socioloog Walter Weyns van de Universiteit van Antwerpen signaleert verschillende menstypes met allemaal een eigen verhouding tot opruimen. Voor de een is opruimen het vernietigen van het verleden, voor een ander gaat het vooral om het ordenen van spullen. En weer een ander menstype ziet opruimen vooral als het helen van de wereld door dat wat gebroken is, een nieuwe plek te geven. Welk menstype wordt in onze maatschappij gestimuleerd, en wat kunnen we hieruit afleiden?
De zelfhulpindustrie
Auteur Marian Donner is kritisch over alle zelfhulpboeken die als paddenstoelen uit de grond schieten. Ze leren ons dat we een betere versie van onszelf moeten worden en dat we dat kunnen bereiken door op te ruimen. Volgens haar zijn de zelfhulpboeken eerder de kwaal dan het medicijn. Ze pleit ervoor dat we juist een keer niet opruimen. Daar worden we pas gelukkig van.
Na hun lezingen gaan filosoof Michel Dijkstra, auteur Marian Donner en socioloog Walter Weyns met elkaar in gesprek over de zin en onzin van opruimen als weg naar geluk.
Over de sprekers
Michel Dijkstra is docent en publicist op het gebeid van oosterse filosofie. Hij schreef boeken over zenboeddhisme, taoïstische filosofie en een handboek over oosterse filosofie. Onlangs promoveerde hij bij de Radboud Universiteit op een onderzoek naar levenskunst bij de Middeleeuwse denker Meister Eckhart en de zenmeester Dōgen.
Marian Donner studeerde psychologie en is auteur. Ze schrijft regelmatig voor De Groene Amsterdammer, de Volkskrant en NRC Handelsblad. En ze schreef daarnaast twee romans en het Zelfverwoestingsboek.
Walter Weyns is doceert sociologie en cultuurkritiek aan de Universiteit van Antwerpen. Hij schrijft over gemeenschap, secularisatie en de ideologie genaamd ‘marktisme’.
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.