19|11|28 Maak kennis met... sterrenkundige Marc Klein Wolt
Maak kennis met… sterrenkundige Marc Klein Wolt | Donderdag 28 november 2019 | 15.30 -17.30 uur | Huygensgebouw, Radboud Universiteit | Radboud Reflects in samenwerking met Radboud Services
"Leuk opgezet met bezoek aan het planetarium! Erg bevlogen onderzoekers die hun ervaringen zeer duidelijk verwoorden!" (Uit een deelnemersevaluatie.)
Aankondiging - Wat doet een sterrenkundige eigenlijk? Wat is een zwart gat? En wat kunnen we leren van de geluiden van de oerknal? Als Marc Klein Wolt over zijn werk spreekt, spat het enthousiasme ervan af. “Het is mijn droombaan: het ontwikkelen van nieuwe instrumenten om daarmee hele fundamentele vragen te kunnen beantwoorden over de plaats van de mens in het heelal. Dat dat kan – dat is toch geweldig?” Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Maak kennis met Marc Klein Wolt
Marc Klein Wolt begint zijn lezing met een woord van dank aan alle medewerkers van Radboud Services, want: “Ik ben nu drie jaar directeur van het RadioLab en ik heb aan alle kanten enorm veel ondersteuning gekregen van het personeel van Radboud Services.”
Namibië
Hij vervolgt met een persoonlijke anekdote die voortkomt uit de doelstelling van het RadioLab om ook in Namibië een telescoop te bouwen. In het verlengde van dat project heeft Klein Wolt het tot zijn missie gemaakt om ook kinderen in Namibië te inspireren om iets met techniek te doen. En daarom reisde hij een poos geleden samen met het planetarium – dat vandaag ook staat opgebouwd in theaterzaal C - en enkele medewerkers van NOVA naar Namibië. Marc Klein Wolt: “Toen ik aankwam om een lezing te geven, waren de kinderen net in het planetarium geweest. Twee jongetjes kwamen naar mij toe rennen en riepen: ‘You are the scientist! We want to be a scientist now!’” Marc Klein Wolt lacht: “Mission accomplished – dat ging sneller dan ik dacht.”
De volgende slide in de PowerPoint van Klein Wolt laat twee foto’s zien: de eerste foto is genomen achter de maan, in een hoek onderin zien we een stukje van een antenne die Marc Klein Wolt en zijn team een paar jaar geleden de ruimte in hebben gestuurd. De antennes zijn vorige week eindelijk uitgerold, dat was een grote stap in het project. De tweede foto is de allereerste foto ooit van een zwart gat. Marc Klein Wolt: “Ik kon me nooit voorstellen dat dit in zo’n korte tijd mogelijk zou zijn, dat we daadwerkelijk kunnen zien hoe massa beweegt rond een zwart gat. Collega-astronoom Heino Falcke liet hem de foto op zijn telefoon zien. ‘We hebben hem,’ zei hij, en er ging een rilling door me heen.”
Achter de maan
De twee foto’s tonen twee projecten die heel belangrijk zijn geweest voor het RadioLab. Marc Klein Wolt gaat eerst nader in op het Chinese project (NCLE), waarbij de antennes de ruimte in zijn gestuurd om geluiden van de oerknal op te sporen. Dat de antennes van de telescoop zijn uitgerold, is een enorm stap voorwaarts voor de Nederlandse sterrenkunde, aldus Klein Wolt, want het is het verst van de aarde verwijderde observatorium ter wereld. Het was de eerste historische landing op de achterkant van de maan. Hierdoor kunnen er radiogolven onderzoeken die eerder nog niet opgevangen konden worden en die ons iets vertellen over het ontstaan van de structuur van het heelal. Hoe? Door het bestuderen van waterstof die 14 miljoen jaar geleden uitgestraald werd en nu nog aanwezig is, maar met een hele andere – grotere – golflengte.
Zwarte gaten
Het tweede project heet ‘Event Horizon Telescoop’ en had tot doel een zwart gat te visualiseren. Eerst vertelt Klein Wolt kort wat een zwart gat eigenlijk is. Zwarte gaten hebben drie kenmerken: massa, draai en charge. De rand die je op de foto van het zwarte gat ziet is in werkelijkheid niet echt een rand, maar een spin: als je er binnenkomt, kom je er niet meer uit. In een zwart gat kun je steeds meer van het heelal dat om je heen is, zien op een gebied vlak voor je. En zo is er een punt waarop je het hele heelal kunt zien. Ook gelden de wetten van de fysica niet binnen een zwart gat. En de beweging is anders, want ruimte en tijd zijn omgedraaid: er is maar één richting in ruimte, maar je kunt drie richtingen in de tijd op. Een zwart gat trekt ruimtetijd achter zich aan. Dat doen sterren en planeten ook, maar een zwart gat heeft veel meer kracht, omdat hij veel massa heeft. Door de rotatie van het zwarte gat wordt het licht aan ene kant versterkt en aan andere kant verzwakt. De foto, vertelt Marc Klein Wolt, was een toevalstreffer. “Alles zat mee: het weer was bij alle telescopen goed.” Maar met een extra telescoop in Namibië wordt het mogelijke om het universum over een langere tijd continu waar te nemen.
Planetarium
Na de lezing gingen de deelnemers in groepen naar de indrukwekkende voorstelling in het planetarium, waar ze zelf konden ervaren hoe groot het universum is. Marc Klein Wolt was in de tussentijd graag bereid om alle vragen te beantwoorden.
Door: Liesbeth Jansen
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Aankondiging
Wat doet een sterrenkundige eigenlijk? Wat is een zwart gat? En wat kunnen we leren van de geluiden van de oerknal? Als Marc Klein Wolt over zijn werk spreekt, spat het enthousiasme ervan af. “Het is mijn droombaan: het ontwikkelen van nieuwe instrumenten om daarmee hele fundamentele vragen te kunnen beantwoorden over de plaats van de mens in het heelal. Dat dat kan – dat is toch geweldig?”
Foto van een zwart gat
Dit jaar werd voor het eerst een foto gemaakt van een zwart gat. Sterrenkundige Marc Klein Wolt was erbij. “Ik kan nog steeds niet geloven dat ik bij dit project betrokken was, en dat het daadwerkelijk gelukt is.” In zijn lezing legt Marc Klein Wolt uit wat een zwart gat is, en wat daar zo fascinerend aan is. Hij vertelt hoe de unieke foto tot stand kwam en over de nieuwe telescoop die zijn team binnenkort in Namibië wil plaatsen.
Klokhuis Wetenschapsprijs
Zijn enthousiasme is niet onopgemerkt gebleven: Marc Klein Wolt is genomineerd voor de Klokhuis Wetenschapsprijs. Deze wordt ieder jaar uitgereikt aan het meest interessante en relevante wetenschappelijk onderzoek voor kinderen onder de 12 jaar.
Rondleiding
Na de lezing neemt Marc Klein Wolt je mee naar de twee koepeltelescopen en de radiotelescoop die de Radboud Universiteit rijk is. Ook krijgen we een rondleiding in het radiolab waarvan Klein Wolt de directeur is. In het radiolab worden zwarte gaten of geluiden uit het verre heelal heel precies gelokaliseerd en in beeld gebracht.
Over de spreker
Marc Klein Wolt is sterrenkundige aan de Radboud Universiteit en directeur van het Radboud RadioLab.
Maak kennis met
Tijdens Maak kennis met ... ontmoet je hoogleraren van de Radboud Universiteit. Na een kort college over hun vakgebied worden zij geïnterviewd over hun werk, hun motivatie en de maatschappelijke relevantie van hun onderzoek. Je krijgt een kijkje in de wetenschappelijke keuken en als het onderzoek zich daarvoor leent een rondleiding op hun werkplek. En natuurlijk is er ook gelegenheid voor je eigen vragen.
Dit is een programma van Radboud Reflects i.s.m. Radboud Services.