20|01|13 Feminism in Judaism and Islam | Lectures by political philosopher Anya Topolski and anthropologist of Islam Margreet van Es
Feminism in Judaism and Islam | Lectures by political philosopher Anya Topolksi and anthropologist of Islam Margreet van Es | Monday 13 January 2020 | 19.30 – 21.00 hrs | Theater Hall C, Radboud University
Podcast | Video | VOX: ‘Wereldwijd putten veel feministen inspiratie uit de islam’ | LOVER: 'Over de nuances binnen religie en feminisme zijn we nog lang niet uitgesproken'
"The adjustment after the lecturer had to cancel went smoothly! It was an interesting and insightful evening, and I learned a lot from both the lecture/interview and the audience questions. Thanks for making lectures like these possible!" (From a participant review.)
Due to unforeseen circumstances, Susannah Heschel unfortunately is unable to come to Nijmegen. We have found political philosopher Anya Topolski willing to replace her.
Announcement - Religion and feminism do not necessarily go hand in hand. Many people see religious traditions as conservative institutions in which men are in charge and women are reduced to the roles of mother and housekeeper. Is this correct? And if so, why? Let yourself be challenged by the novel perspectives on the topic of Susannah Heschel, professor of Jewish Studies, and Margreet van Es, anthropologist of Islam. See full announcement text below.
Door omstandigheden kan Susannah Heschel helaas niet naar Nijmegen komen. We hebben politiek filosoof Anya Topolski bereid gevonden om haar te vervangen.
Aankondiging - Religie en feminisme gaan niet noodzakelijk hand in hand. Veel mensen zien religieuze tradities als conservatieve instituties waarin mannen de leiding hebben en vrouwen worden gereduceerd tot de rol van moeder en huisvrouw. Klopt dit beeld? En zo ja, hoe komt dat dan? Laat je inspireren door hoogleraar Joodse studies Susannah Heschel en antropoloog van de islam Margreet van Es die uitleggen hoe het ook anders kan. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Feminism in Judaism and Islam
Religieuze tradities worden door veel mensen als conservatieve instituties gezien, waarin mannen de leiding hebben en vrouwen worden gereduceerd tot de rol van moeder en huisvrouw. Klopt dit beeld? Zo ja, hoe komt dat dan? En zo nee, waar zijn die ideeën dan op gebaseerd? Religiewetenschapper Margreet van Es en politiek filosoof Anya Topolski deelden hun gedachten met elkaar en het publiek onder leiding van filosoof Marcel Becker.
Margreet van Es startte met het geven van een definitie van islamitisch feminisme: een beweging voor gendergelijkheid die gebaseerd is op de Koran. Een van de aspecten ervan is dat vrouwen expliciet betrokken worden bij het lezen en interpreteren van heilige teksten.
Diversiteit
De meeste mensen, stelde Van Es, leren enkel over religie op school. In de tekstboeken staat dan een wereldkaart met daarop de verschillende grote religies netjes geordend naar regio. Maar religies zijn geen hokjes met hun eigen pakket aan regels. Religies zijn, in feite, een rommeltje: ze zijn niet homogeen en stabiel, maar variëren in tijd en plaats. Bovendien kunnen mensen binnen één religie heel verschillend denken over gendergelijkheid, terwijl mensen van verschillende tradities het juist roerend met elkaar eens kunnen zijn. Kortom: er is veel diversiteit. Het is ook belangrijk om te weten dat feminisme niet een historische constante is. Er zijn verschillende vormen van feminisme, met elk hun eigen ideeën en aanvliegroutes, die steunpilaar als concurrent van elkaar kunnen zijn.
God is gender neutraal
Hoewel religieus georiënteerd feminisme misschien als een contradictio in terminis mag klinken, is het toch precies dat, stelt Margreet van Es: feminisme ingebed in de islam. Er zijn veel beroemde voorbeelden, hoewel niet allemaal even bekend in het Westen. Amina Wadud bijvoorbeeld, die pleit voor gelijkwaardigheid tussen man en vrouw én voor sociale gerechtigheid gebaseerd op de islamitische traditie. Zelfs wetenschappers uit conservatieve stromingen binnen de islam zijn het erover eens dat God gender neutraal is. Dus, stelt Wadus: als Allah alle verschillen overstijgt, hoe kunnen wij dan seksisme en patriarchisme accepteren? Nog een argument: als de islam stelt dat er niets tussen een gelovige en God kan komen, dan is de relatie tussen man en vrouw logischerwijs een horizontale.
Doelen van feminisme
Islamitisch feminisme, vervolgt Van Es, kan gezien worden als multiple critique: het doel is om verschillende sociale problemen tegelijk te bediscussiëren binnen de islamitische wereld, zoals geweld en discriminatie van vrouwen, seksistische interpretaties van de Koran en de hadith en het mannelijk monopolie op het interpreteren van heilige teksten als daarbuiten, door kritiek te leveren op westerse stereotypen van de islam als onderdrukkend.
Ze besluit met een korte uiteenzetting van verschillende vormen van islamitisch feminisme, met de nadruk op transversal feminism, een stroming waarbinnen vrouwen met verschillende feministische ideologieën de handen ineen slaan om gemeenschappelijk problemen op te lossen.
Een traditie van praktijken
In het interview met Anya Topolski maakte zij allereerst duidelijk, dat het jodendom voor haar met name een traditie van praktijken is, waarbij geloof een minder belangrijke rol speelt. “De ethiek van rechtvaardigheid staat voor mij centraal. Dat is de basale waarde en alles wat ik doe is daarop gebaseerd.” Feminisme moet volgens Anya Topolski daarom ook een deel zijn van een bredere beweging voor sociale rechtvaardigheid. In de 20e eeuw werd het ook voor vrouwen mogelijk om rabbijn te worden. Vrouwen hebben die kans zeker aangegrepen, maar toch zie je dat de belangrijkste posities nog steeds door mannen worden ingenomen.
Messy
Hoewel het vooroordeel wil dat het jodendom vooral draait om wetten, kan het daartoe zeker niet worden gereduceerd. Het draait minstens even zeer om discussie, waarbij er altijd ruimte is voor een ander perspectief. Het jodendom waardeert het verschil, niet de hiërarchie. Aansluitend bij het betoog van Margreet van Es concludeert ook Anya Topolski dat religieuze tradities geen homogene groepen zijn, maar intrinsiek messy – en dat is geen probleem dat moet worden opgelost, maar vormt de intrinsieke schoonheid van religie.
Door: Liesbeth Jansen
Video
Podcast
Subscribe to the English e-mail newsletter and be the first to know about new programming, video's and podcasts.
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Aankondiging / Announcement
Due to unforeseen circumstances, Susannah Heschel unfortunately is unable to come to Nijmegen. We have found political philosopher Anya Topolski willing to replace her.
Religion and feminism do not necessarily go hand in hand. Many people see religious traditions as conservative institutions in which men are in charge and women are reduced to the roles of mother and housekeeper. Is this correct? And if so, why? Let yourself be challenged by the novel perspectives on the topic of Susannah Heschel, professor of Jewish Studies, and Margreet van Es, anthropologist of Islam.
The man in charge
Susannah Heschel agrees with the general critique. Judaism came into existence in patriarchal times. Therefore, it became a religion whose texts, institutions, and even its God have been consistently male. According to Heschel much has changed for the better in the last few decades: influenced by Jewish feminists, women can now be ordained rabbis, and in virtually all non-Orthodox synagogues separate seating arrangements for different genders have been abolished.
Two goals
Anthropologist of Islam Margreet van Es finds a similar tendency within Islam. She explains that gender relations were never set in stone, and that feminism has roots in East and West alike. Furthermore Van Es holds that Islamic feminism has a function both within and outside Islam. Gender plays a key role in how a religion is perceived by those outside the religion. Thus, feminism offers criticism of the stereotypes that non-Islamic people often have about Muslim women, while at the same time, it challenges prejudices about women within the Islamic world.
Work to do
However, both scholars agree there still is work to do, for how should we understand feminism in these specific contexts? Does it empower women or does it reconfirm the conception that religion is a male phenomenon and women are now just allowed to imitate male acts? If the latter is the case, we might be on the wrong track. In their lectures Heschel and Van Es show how a feministic reading of religious texts can offer a completely different perspective from this, and suggest which changes these feminist perspectives can bring about.
After two short lectures, both speakers will discuss the matter in further detail with philosopher Marcel Becker.
About the speakers
Margreet van Es is a scholar of religion at Utrecht University. She is an expert in the field of Anthropology of Islam and Religion and Conflict. Her research focuses on how Muslims in Europe respond to anti-Muslim sentiments and stereotypes.
Anya Topolski is an associate professor in ethics and political philosophy at Radboud University. Her current research is in the field of critical philosophy of race and focuses on the race-religion intersection in European.
Subscribe to the English e-mail newsletter and be the first to know about new programming, video's and podcasts.
Nederlands
Door omstandigheden kan Susannah Heschel helaas niet naar Nijmegen komen. We hebben politiek filosoof Anya Topolski bereid gevonden om haar te vervangen.
Religie en feminisme gaan niet noodzakelijk hand in hand. Veel mensen zien religieuze tradities als conservatieve instituties waarin mannen de leiding hebben en vrouwen worden gereduceerd tot de rol van moeder en huisvrouw. Klopt dit beeld? En zo ja, hoe komt dat dan? Laat je inspireren door hoogleraar Joodse studies Susannah Heschel en antropoloog van de islam Margreet van Es die uitleggen hoe het ook anders kan.
De man voorop
Susannah Heschel is het in grote lijnen met alle kritiek eens: het jodendom is ontstaan in een patriarchale tijd. Het gevolg daarvan is dat alle teksten, instituties en zelfs het Godsbeeld gebaseerd zijn op een mannelijk perspectief. Toch is er volgens haar in de afgelopen decennia al veel verbeterd: onder invloed van joodse feministes kunnen nu ook vrouwen tot rabbi worden gewijd, en in de meeste synagogen hebben vrouwen dezelfde rechten als mannen.
Twee doelen
Religiewetenschapper Margreet van Es ziet eenzelfde tendens binnen de islam. Ze voegt toe dat genderrelaties nooit een vaste vorm hebben gehad, en dat feminisme evenveel wortels in het Oosten heeft als in het Westen. Het islamitisch feminisme heeft bovendien een functie binnen én buiten de islam: het bekritiseert enerzijds de stereotypen die de buitenwacht heeft van vrouwen in de islam, en betwist tegelijk de vooroordelen die er binnen de islamitische wereld bestaan over vrouwen.
Werk aan de winkel
Er blijft echter werk aan de winkel, want waar staat dat feminisme precies voor? Als het enkel tot resultaat heeft dat vrouwen ook “mannelijke” rollen en handelingen mogen imiteren, zitten we aldus Heschel op het verkeerde spoor. Beide wetenschappers laten in hun lezingen zien hoe een feministische lezing van religieuze teksten een heel ander perspectief oplevert, en welke veranderingen dat al teweeg heeft gebracht.
Na twee korte lezingen gaan beide sprekers met elkaar in gesprek onder leiding van filosoof Marcel Becker.
De voertaal is Engels.
Over de sprekers
Margreet van Es is religiewetenschapper aan de Universiteit Utrecht. Haar expertise ligt op het vlak van Antropologie van de islam en Religie en conflict. In haar onderzoek analyseert ze hoe moslims in Europa reageren op islamofobe sentimenten en stereotypen. Lees ook het interview van VOX met Margreet van Es: ‘Wereldwijd putten veel feministen inspiratie uit de islam'
Anya Topolski is universitair hoofddocent ethiek en politieke filosofie aan de Radboud Universiteit. Haar huidige onderzoek betreft kritsche filosofie over ras en richt zich op de ontmoeting tussen ras en religie in Europa.
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.