20|02|06 Vrijheid in tijden van het coronavirus | Actualiteitencollege met infectioloog Chantal Bleeker-Rovers en politiek filosoof Jeroen Linssen | Radboud Reflects @Free Future College

Vrijheid in tijden van het coronavirus | Actualiteitencollege met infectioloog Chantal Bleeker-Rovers en politiek filosoof Jeroen Linssen |Radboud Reflects @Free Future College | Donderdag 6 februari 2020 | 12.30 – 13.15 uur | Collegezalencomplex, Radboud Universiteit | Radboud Reflects i.s.m. Free future college, vfonds, Gemeente Nijmegen en Gelderland Herdenkt.

Column Peter van der Heiden - Coronavirus | Trouw - Interview Jeroen Linssen: Mag de overheid bij een epidemie de vrijheid inperken?

"Interessante vertaaslag van ziekte [naar] vrijheid(sbeperking)." (Uit een deelnemersevaluatie.)

Aankondiging - Gaat bij de bestrijding van het coronavirus veiligheid en gezondheid boven vrijheid? China sluit hele steden af. Reizigers uit China moeten in quarantaine. Is dit de juiste manier om deze epidemie te lijf te gaan? Kom luisteren naar infectioloog Chantal Bleeker-Rovers die uitlegt hoe de uitbraak van een virus verloopt en naar politiek filosoof Jeroen Linssen die vertelt of overheidsingrijpen en vrijheidsbeperking gerechtvaardigd zijn in de strijd tegen het coronavirus. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.

Verslag - Vrij zijn ten tijden van het coronavirus

In samenwerking met Free Future College organiseerde Radboud Reflects op 6 februari een actualiteitencollege, waarin de thema’s vrijheid en het coronavirus werden gecombineerd. Het college werd afgetrapt met een column van Peter van der Heiden. Gekscherend stelde hij dat het maar goed is dat het coronavirus in China is opgedoken. China is er immers het “perfecte” land voor gezien de militaire discipline waarmee het land en haar burgers in staat zijn om in tien dagen een heel ziekenhuis uit de grond te stampen.

Infectioloog Chantal Bleeker-Rovers en filosoof Jeroen Linssen waren uitgenodigd als sprekers. Chantal Bleeker-Rovers legde de zaal eerst wat meer uit over het coronavirus en de verspreiding ervan. Is de ziekte nou erger dan griep? Die vraag vond Bleeker-Rovers lastig te beantwoorden, gezien het feit dat over dit nieuwe virus nog lang niet alle gegevens bekend zijn. In ieder geval lijkt het virus iets dodelijker. Tot nu toe lijkt het erop dat zo’n twee tot drie procent van de mensen overlijdt, maar naar verwachting zullen de getallen hierover nog veranderen. Een verschil met de griep is in ieder geval dat veel lichamen al aan griep gewend zijn en daardoor mutaties ervan beter kunnen bestrijden, maar dat het coronavirus voor velen nog nieuw is. Bestrijding ervan is daardoor lastiger. Als infectioloog is Bleeker-Rovers in ieder geval druk bezig geweest met het voorbereiden van het ziekenhuis op eventuele coronapatienten en het overleggen met zorginstellingen in de regio. Ook wordt er momenteel hard gewerkt aan een vaccin tegen het virus, dat er hopelijk binnen drie tot vier maanden zal zijn.

Het coronavirus is een virus uit de zogenaamde A-categorie, legde Bleeker-Rovers uit. Bij ziekten in deze categorie is de kans op verspreiding het grootst. Dat China op dit gegeven heeft ingespeeld is duidelijk. De stad Wuhan en de provincie daaromheen zijn al dagenlang hermetisch afgesloten van de buitenwereld. Zo beperkt het coronavirus in China dus in vrij letterlijke zin de vrijheid van de burgers. Is dat goed? In hoeverre mag een overheid dit soort beslissingen maken?

Volgens filosoof Jeroen Linssen moeten we terug de geschiedenis in om op deze vragen antwoord te kunnen geven. In de afgelopen eeuwen is de taak van Westerse overheden sterk veranderd. Waar koningen zich een aantal eeuwen geleden nog primair bezighielden met het beschermen van hun territorium, zijn hoofden van landen tegenwoordig vooral bezig met het beschermen van hun volk. Foucault omschreef deze ontwikkeling voor het eerst en noemde het de ‘bio-politieke opdracht’. Overheden hebben tegenwoordig als voornaamste taak om ervoor te zorgen dat het goed gaat met de inwoners van hun land. Daarin speelt gezondheid uiteraard een zeer belangrijke rol. Historisch gezien is het dus zeer begrijpelijk dat een overheid ingrijpende maatregelen neemt om de gezondheid van haar burgers te beschermen.

Tegelijkertijd heeft de overheid ook de opdracht om de vrijheid van haar burgers te beschermen, legde Linssen uit. Dat ideaal contesteert met de bio-politieke opdracht. Dan komt de discussie aan op de vraag: Wat is vrijheid? Linssen haalde filosoof Isaiah Berlin aan, die een verschil maakte tussen negatieve en positieve vrijheid. Negatieve vrijheid is volgens hem het idee dat je in geen enkele mate beperkt wil worden in je doen en laten. Positieve vrijheid daarentegen verkrijg je wanneer je autonoom wordt. Dat houdt in, wanneer je meester kunt zijn over jezelf. Een goede opvoeding en verplicht onderwijs zijn onmisbaar om dat doel te bereiken. De overheid helpt je bij het krijgen van die handvaten. In het geval van positieve vrijheid zijn ingrepen van de overheid dus nodig.

Dus China doet het goed? “Ja, ergens wel,” stelde Linssen. Maar er speelt in China toch ook een probleem? Ook daarop antwoordde Linssen bevestigend. De bio-politieke opdracht kan immers ook te serieus genomen worden. Denk maar aan 75 jaar geleden, toen het nationaalsocialisme nog propageerde dat alleen Ariërs de echte, rechtschapen mensen waren. Zeker niet alle bio-politieke oplossingen zijn dus wenselijk. Daarom is het goed het erover te hebben. Ook bio-politiek heeft zijn grenzen. We moeten begrijpen waarom de overheid doet wat ze doet, maar burgers mogen zichzelf altijd de vraag stellen: Willen we dit? Bleeker-Rovers voegde hier aan toe dat een dergelijke ingreep als in China uiteraard alleen mag gebeuren, wanneer er geen andere manier is. Daarbij moet er altijd zorgvuldige raadpleging zijn voor het nemen van een beslissing die zo ingrijpend is, als die van de totale afsluiting van Wuhan.

Het publiek zag hierin een link met de discussie over verplichte vaccinatie. Vinden we de volksgezondheid belangrijker of het recht van mensen om zelf in vrijheid beslissingen te mogen nemen? De twee idealen botsen. Ook in het geval van een epidemie zal de overheid dus voor een dilemma staan. Autonomie en het collectieve belang staan tegenover elkaar in deze kwestie en zullen telkens tegen elkaar afgewogen moeten worden.

Na nog een aantal vragen uit het publiek was het actualiteitencollege alweer voorbij. Zowel feitelijke informatie over het virus en de besmetting ervan kwam aan bod, als ook de meer filosofische kwestie in hoeverre de vrijheid van het individu tijdens de uitbraak van een epidemie gerespecteerd moet worden. Een mooie combinatie van een actuele kwestie met de thematiek van de week van Free Future!

Door: Maud Ramakers

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.

Aankondiging

Gaat bij de bestrijding van het coronavirus veiligheid en gezondheid boven vrijheid? China sluit hele steden af. Reizigers uit China moeten in quarantaine. Is dit de juiste manier om deze epidemie te lijf te gaan? Kom luisteren naar infectioloog Chantal Bleeker-Rovers die uitlegt hoe de uitbraak van een virus verloopt en naar politiek filosoof Jeroen Linssen die vertelt of overheidsingrijpen en vrijheidsbeperking gerechtvaardigd zijn in de strijd tegen het coronavirus.

Epidemiologie

Hoe verloopt de uitbraak van het virus, en wat voor acties zijn nodig om hier grip op te krijgen? Infectioloog Chantal Bleeker-Rovers van het Radboudumc vertelt over deze uitbraak en welke maatregelen noodzakelijk zijn. Is er überhaupt iets te doen om de verspreiding tegen te gaan? Hoe groot is de kans dat het virus ook in Nederland voet aan de grond krijgt? En is Nederland voorbereid op een uitbraak?

Vrijheid beperkt

De Chinese overheid windt er in ieder geval geen doekjes om: heel de stad Wuhan is afgesloten Het openbare leven binnen de stad ligt voor een belangrijk deel plat. Bewoners zijn zodoende flink in hun bewegingsvrijheid beperkt. Politiek filosoof Jeroen Linssen van de Radboud Universiteit vertelt of deze vrijheidsbeperking te legitimeren is. Mag de overheid zulke ingrijpende maatregelen nemen? Of is onze vrijheid belangrijker dan  volksgezondheid?

Nederland

Tijdens het actualiteitencollege denken Jeroen Linssen en Chantal Bleeker-Rovers na over de vraag in hoeverre dergelijk drastisch overheidsingrijpen wenselijk is, zowel vanuit medisch als politiek-filosofisch oogpunt. Moeten we willen dat de overheid ons zo kan beperken in onze vrijheid? Zou dat in Nederland ook kunnen? Kom luisteren en vorm je mening.

Filosoof Cees Leijenhorst is de gespreksleider

Parlementair historicus Peter van der Heiden trapt af met een column.

Over de sprekers

Chantal Bleeker-Rovers is internist-infectioloog aan het Radboudumc. Ze doet onderzoek op het gebied van levensbedreigende infectieziektes. Haar onderzoek richt zich onder andere op koortsvirussen met onbekende oorsprong en de Q-koorts. Daarnaast is ze expert op het gebied van bestrijding van acute infectie-uitbraken zoals ebola.

Jeroen Linssen is filosoof aan de Radboud Universiteit. Hij is de auteur van Hebzucht. Een filosofische geschiedenis van de inhaligheid dat onlangs genomineerd werd voor de longlist voor de Socrates Wisselbeker. In zijn onderzoek richt hij zich onder andere op het vrijheidsbegrip van Foucault en de biopolitiek.

Peter van der Heiden is parlementair historicus en werkt aan de Radboud Universiteit. Hij is huiscolumnist bij de Actualiteitencolleges.

Cees Leijenhorst is filosoof aan de Radboud Universiteit.

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.

Dit is een programma van Radboud Reflects. Het is onderdeel van Free Future een jongerenprogramma in het kader van 75 jaar vrijheid. Met Free Future laten jongeren aan de wereld zien wat zij nodig hebben om een vrije toekomst te hebben.

Dat doen ze door samen te ontdekken, onderzoeken, uit te wisselen en ervaren wat vrijheid betekent.

Dit gebeurt tijdens het Free Future College voor middelbare scholen, MBO, HBO en WO en een Into the Future festival van 3-9 februari 2020 in Nijmegen.

Free Future wordt in opdracht van de gemeente Nijmegen georganiseerd met ondersteuning van Gelderland Herdenkt 75 jaar vrijheid en het vfonds.