20|05|11 Radboud Reflects @Home Video: Ramadan in tijden van corona | Gesprek met antropologen Martijn de Koning en Lena Richter

Podcast

[11 mei 2020]
Wat zijn de consequenties van de coronamaatregelen voor de Ramadan? Luister naar antropologen Martijn de Koning en Lena Richter  die vanuit respectievelijk Nederland en Marokko berichten over hun bevindingen. Het belangrijkste verschil met eerdere jaren is in beide landen het sociale aspect van de vastenmaand: de moskeeën zijn dicht, en het verbreken van de vasten gebeurt thuis in plaats van bij familie en vrienden.

De kracht van liefdadigheid

De Ramadan is traditioneel ook een periode van liefdadigheid en hierin ligt ook nu de kracht van islamitische organisaties, namelijk het bieden van alledaagse praktische hulp in eigen buurt. Dit begon overigens dit jaar al toen de moskeeën gesloten werden en dus vóór de vastenmaand startte. Vanuit de moskeeën is er veel bezorgdheid over mensen die in een isolement zitten. Normaal gesproken wordt er juist tijdens de Ramadan veel moeite gedaan om hen te bereiken. Dat kan nu niet, en het idee dat er mensen vereenzamen is tijdens de vastenmaand extra pijnlijk.

Familiebezoek onmogelijk

In Marokko zijn de coronamaatregelen strenger dan in Nederland: overdag mag je alleen naar buiten voor strikt noodzakelijke dingen, en na zonsondergang dient iedereen thuis te blijven. Het verbreken van de vasten met anderen dan je huisgenoten is dus onmogelijk. Daarnaast is de Ramadan normaal gesproken een tijd van veel mobiliteit: vanuit de diaspora terug naar Marokko, en vanuit de stad terug naar je familie op het platteland. Nu er geen vluchten meer zijn, zitten veel mensen vast op een plek waar ze liever niet de vastenmaand zouden doorbrengen.

Vasten moeilijker, niet vasten ook

De maatregelen hebben ook een impact op het vasten zelf: thuis vasten is minder moeilijk maar ook minder gezellig. Ook voor mensen die niet veel hebben met het vasten maar er ook niet openlijk tegenin willen gaan, is het dit jaar ingewikkeld: het is veel lastiger om in huiselijke kring stiekem te eten dan als niemand het ziet even een hamburger halen. De sociale druk is voor sommige mensen dus ook toegenomen.

Spirituele herbezinning

Anderzijds heeft de Ramadan een sterke spirituele kant, en de waarden hierachter zoals geduld en aanpassingsvermogen geven juist nu kracht. De coronacrisis wordt ook wel gezien als een kans op een spirituele herbezinning, want waarom doen we dat eigenlijk, vasten? De uitbundige sociale kant met massale iftars zoals we die in Europa wel kennen, is ook pas iets van de laatste twintig jaar. Daarvoor werd er ook enkel in familiekring gevierd. Ook aan de liefdadigheid, een belangrijke pijler van de Ramadan, wordt op allerlei creatieve manieren vorm gegeven. Iedereen vindt wel een manier om iemand anders te helpen.

Protest

Aan het begin van de coronacrisis waren er wel protesten tegen het sluiten van moskeeën, zowel in Marokko als in Nederland. Juist in tijden van crisis vindt men het belangrijk om samen te komen en de spirituele taken niet te verzaken. Maar over het algemeen was deze houding niet doorslaggevend en volgt men het beleid van de nationale overheden. Toen de Nederlandse regering de lock-down aankondigde, was het overgrote deel van de moskeeën binnen enkele dagen dicht.

Suikerfeest

Eid-el-fitr (het Suikerfeest), het feest waarmee de Ramadan wordt afgesloten, zal er dit jaar heel anders uitzien. Sommige mensen hunkeren naar contact, anderzijds is de islamitische gemeenschap zwaar getroffen door de coronacrisis en dat heeft veel impact. Grote feesten zullen er dus niet zijn, maar wat er concreet wél mogelijk is zal ook afhangen van de vraag of er op korte termijn versoepelingen komen in de coronamaatregelen waardoor kleinschalige samenkomsten toch mogelijk zullen zijn.

Over de sprekers

Martijn de Koning is antropoloog en doet onderzoek naar activisme onder moslims in Europa, Nederlandse moslims in Engeland en bestudeert processen zoals de racialisering van moslims.

Lena Richter doet onderzoek naar de beleving van de islam door niet- of minder gelovigen in Marokko en binnen de Marokkaanse gemeenschap in Europa.

Radboud Reflects @Home laat je verder denken in tijden van corona. We duiken ons archief in en we geven een creatieve digitale draai aan nieuwe programma’s. Dat kan in de vorm van tekst, video of podcast. Bekijk Radboud Reflects @Home. Abonneer je alvast op ons YouTube- en Soundcloudkanaal en mis niks.

Bekijk ook alvast de agenda van Radboud Reflects en schrijf je in voor de nieuwsbrief.