23|11|20 Livestream: The Parliament of Things | Lecture by philosopher Bruno Latour
Livestream: The Parliament of Things | Lecture by philosopher Bruno Latour | Monday 23 November 2020| 20.00 - 21.30 hrs | Online at Radboud Reflects | Radboud Reflects and Stichting Internationale Spinozaprijs
Video | Podcast | Bruno Latour in Trouw: Beangstigend, dat we op Covid-19 reageren door een wereldcrisis aan te wakkeren | Voxweb: Filosoof Bruno Latour is een Dutchophile | English Review
"Een zeer indrukwekkend verhaal van Latour met een verontrustende boodschap gebracht op een indringende en wetenschappelijk verantwoorde wijze. Om ter harte te nemen!" (Uit een deelnemersevaluatie.)
Announcement - Should we give things, such as nature, a voice in the political debate? The renowned French philosopher and sociologist Bruno Latour first developed this innovative idea to politicize ecology in the early nineties. Nature has a democratic voice, he claims. Come and hear how this thought should lead to a different way of dealing with everything that is not human. See full announcement text below.
Aankondiging - Moeten we dingen, zoals natuur, een stem geven in het politieke debat? De beroemde Franse filosoof en socioloog Bruno Latour kwam begin jaren ’90 al met het vernieuwende idee om ecologie te politiseren. De natuur heeft een democratische stem zo stelt hij. Kom luisteren hoe deze gedachte moet leiden tot een andere omgang met alles wat niet-mens is. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - The Parliament of Things
In de jaren 90 bedacht de bekende Franse filosoof en socioloog Bruno Latour "The Parliament of Things”. Met dit gedachte-experiment wilde hij een stem geven aan alles dat niet-menselijk was in de politiek. Latour, laureaat van de Spinozalens 2020, legde in zijn lezing uit hoe hij het parlement der dingen destijds bedoelde en welke kanttekeningen hij daar anno nu bij plaatst. Na zijn lezing werd hij geïnterviewd door filosoof Arjen Kleinherenbrink, die dit programma van Radboud Reflects en de Stichting Internationale Spinozaprijs voorzat.
In zijn boek We Have Never Been Modern (1991) introduceerde Latour zijn ‘parlement of things’ voor het eerst. Zijn bedoeling daarmee was niet om letterlijk een stem te geven aan alles wat niet-menselijk is, maar om een stem te geven aan wetenschappers die de belangen van bijvoorbeeld de Noordzee vertegenwoordigen. Met deze stem spreken wetenschappers min of meer uit naam van niet-mensen.
Latour benadrukte dat het hem niet primair ging om een stem te geven aan alles wat niet-mens is. Echter, er zou een plek moeten komen in ons politieke systeem waar ook belangen van niet-mensen vertegenwoordigd zijn. De stem van niet-mensen wordt al door allerlei partijen verwoord, zoals wetenschappers, kunstenaars en burgers. Ook politici spreken niet alleen over mensen, maar net zo goed over (niet-menselijke) dingen. Dit is alleen niet geïnstitutionaliseerd. De basis waar Latour in zijn boek voor pleitte was dan ook het creëren van een institutionele orde waarin ook stemmen van niet-mensen zichtbaar zijn. Dat is hoe Latour zijn parlement der dingen zich in de jaren 90 voorstelde.
30 jaar later
Wat kan het idee van een parlement der dingen nu, 30 jaar later, voor ons betekenen? Latour maakte een kanttekening bij zijn oorspronkelijke gedachte achter het parlement der dingen. “Ik was veel te optimistisch in de jaren 90. Ik stelde mij een soort van democratie voor, een juridische standaard. Dat leek me aannemelijk in die tijd.”
Latour vertelde dat hij destijds een toon gebruikte vergelijkbaar met het sociale contract van Rousseau, het idee van een grondwet die recht doet aan de vele stemmen. Er zou een gezamenlijke plek zijn waar we het met elkaar oneens kunnen zijn. Dit idee zou nog steeds heel bruikbaar kunnen zijn, vertelde Latour. We kunnen ons een sociaaldemocratische orde voorstellen die uitgebreid wordt naar niet-mensen. Dat veronderstelt echter iets dat helaas geen stand heeft gehouden: een redelijke mens die rechten gunt aan niet-mensen en het openen van onze gemeenschappelijke grenzen. Wij verkeren niet in de positie dat we vanuit onszelf rechten toekennen aan dingen die geen rechten hebben, zoals meren, rivieren en oceanen.
Nieuw klimaatregime
Latour trok een parallel met ons slavernijverleden. Ook toen hebben we geen rechten toegekend aan slaven. Ze kwamen in opstand en eisten hun rechten op. Hij verwacht dat niet-mensen ook zullen ‘terugvechten’. “We moeten dealen met iets compleet onverwachts, namelijk dat niet-mensen hun plek gaan opeisen in ons grondwettelijk fundament.” Dit zal volgens Latour leiden tot een nieuw klimaatregime: “Ik gebruik opzettelijk dit woord, met al zijn politieke connotaties.”
Agree to disagree
We verkeren volgens Latour niet meer in de positie waarin we ons de vraag stellen of we gul genoeg zijn om rechten toe te kennen aan bepaalde aspecten van de natuur. “We leven in een tragedie.” Wat de zaak extra complex maakt is dat wij mensen niet allemaal “op dezelfde planeet wonen”. We moeten de discussie aangaan met mensen die het niet eens zijn met het feit dat het klimaat van invloed is op ons collectieve leven. De vraag of we niet-mensen moeten opnemen in ons democratisch systeem is voor hen helemaal geen vraag. De uitdrukking ‘agree to disagree’ gaat niet meer op. “Het is een mate van tragische achteruitgang die ik in de jaren negentig niet had voorzien.”
“Zelfs in de Verenigde Staten zijn ze niet meer in staat om een verkiezing te houden op een normale manier”, stelde Latour. Hij erkende dat het tegen deze achtergrond vreemd zou zijn om te praten over het uitbreiden van parlementaire processen naar niet-mensen. “Het parlementaire model wordt op dit moment enorm onder druk gezet.”
De betekenis van humanisme
We verkeren in een staat van tragedie en oorlog. Daarom moeten we volgens Latour de vraag anders gaan stellen. De vraag is niet meer zozeer of we rechten moeten gunnen aan niet-mensen, ten behoeve van hun emancipatie. Een dergelijke vorm van moraliteit is niet meer aan de orde, want het lijkt steeds meer alsof niet-mensen ons laten buigen naar een andere macht. Latour illustreert dit aan de hand van een citaat van de Ambassade van de Noordzee, een Nederlands initiatief om de Noordzee een stem te geven en te representeren. ‘De Noordzee bezit zichzelf’, schrijft de Ambassade van de Noordzee. “Wat betekent dat?”, vroeg Latour zich af. “Dit betekent dat de vissers, eigenaren van olietankers, dambouwers, toeristen, of wie of wat dan ook zich op de Noordzee begeeft, van de zee is.”
Dat zou betekenen dat we toestemming moeten vragen aan de rechtmatige eigenaar, in dit geval de Noordzee zelf. “De filosofische vraag is in dit geval heel anders. Het is niet meer de mens die vanuit zijn eigen vermogen iets gunt, maar het is de mens die om toestemming vraagt aan de rechtmatige eigenaar.” Tot op zekere hoogte zou de mens moeten buigen voor deze nieuwe autoriteit, wat volgens Latour bij goddelijkheid in de buurt komt. Niet in religieuze zin, maar wel dat we toestemming moeten vragen aan iets niet-menselijks.
Belang van fictie
Latour onderstreepte het belang van fictie. Hij verwees naar een eerder uitgevoerd parlement der dingen onder de naam ‘Make It Work’. Daarbij waren naast landen ook natuurgebieden vertegenwoordigd door mensen, zoals de Amazone en de Zuidpool. Diplomatische discussies verliepen heel anders, puur vanwege het feit dat er vertegenwoordigers van natuurgebieden aanwezig waren. Filosofie heeft ook fictie nodig, concludeerde Latour, om ideeën te laten landen.
Anno 2020 vraagt het parlement der dingen volgens Latour om een herdefinitie van humanisme. Het gaat niet meer zozeer om de soevereine mens die zijn eigen wetten maakt, maar om een politiek systeem waarin de mens toestemming vraagt aan de rechtmatige eigenaar. “Dat is een hele gekke situatie”, realiseerde Latour zich. “Kun je je voorstellen dat we elke keer toestemming moeten vragen wanneer we de Noordzee opgaan om te vissen?” Gelukkig is dit idee niet nieuw. “Er zijn andere culturen waarin dit al lange tijd zonneklaar is.”
Door: Inge de Vries en Dave Willems
Video
Podcast
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Announcement/aankondiging
Should we give things, such as nature, a voice in the political debate? The renowned French philosopher and sociologist Bruno Latour first developed this innovative idea to politicize ecology in the early nineties. Nature has a democratic voice, he claims. Come and hear how this thought should lead to a different way of dealing with everything that is not human.
The Parliament of Things
We live in a new climate regime according to Bruno Latour, one in which the influence of humans on nature determines everything and in which we make endless connections with the natural world. In this so-called Anthropocene, humans, animals, plants, and things are inseparable from each other. Because of this we need to give everything that is non-human a voice. This voice can be heard in a role-playing game in the Parliament of Things. Listening could help us to preserve nature for future generations.
Imagination
Latour’s idea of a Parliament of Things has resonated: the Whanganui river in New Zealand has been granted the same legal status as a human, and in The Netherlands, the Embassy of the North Sea has been founded to investigate whether we could give the things, plants, animals, and humans in and around the North Sea a political voice. What does it mean to let non-humans vote in politics? How much does this ask of our empathy and imagination? And is there room in our political reality for these kinds of role-playing games?
After his lecture Bruno Latour will participate in a discussion with philosopher Arjen Kleinherenbrink.
About the speaker
Bruno Latour is a renowned French philosopher and sociologist and laureate of the Spinozalens 2020. He teaches at Cornell University and is founder of the Sciences Po Medialab. Latour addresses social questions, such as issues about technology and climate and appears often in public debates.
Latour is the author of many books about technology and climate, among which several have been translated into Dutch, including Oog in oog met Gaia (2017) and We zijn nooit modern geweest (2016). The collection Het Parlement van de Dingen– over ecologie en de representatie van niet-mensen will appear this fall, with translations of the most important of Bruno Latour’s articles about the Parliament of Things and ecology.
On 24 November Bruno Latour will receive the Spinozalens at Felix Meritis from the mayor of Amsterdam Femke Halsema. This event will be streamed live.
Subscribe to the English e-mail newsletter and be the first to know about new programming, the latest reviews, video's and more.
Nederlands
Moeten we dingen, zoals natuur, een stem geven in het politieke debat? De beroemde Franse filosoof en socioloog Bruno Latour kwam begin jaren ’90 al met het vernieuwende idee om ecologie te politiseren. De natuur heeft een democratische stem zo stelt hij. Kom luisteren hoe deze gedachte moet leiden tot een andere omgang met alles wat niet-mens is.
Parlement van de dingen
Volgens Bruno Latour leven we in een nieuw klimaatregime, waarin de invloed van de mens op de natuur allesbepalend is en we talloze verbindingen aangaan met de natuurlijke wereld. In dit zogenaamde Antropoceen zijn mensen, dieren, planten en dingen onlosmakelijk met elkaar verbonden. Omdat onze invloed op de natuur daardoor ongekend groot is, moeten we volgens Bruno Latour alles wat niet-mens is een stem geven. Deze stem kan verwoord worden via een rollenspel in een ‘parlement van de dingen’. Dit helpt ons op weg om onze natuur te behouden voor toekomstige generaties.
Verbeeldingskracht
Latours idee van een parlement van de dingen heeft inmiddels weerklank gevonden. Zo kreeg in Nieuw-Zeeland de Whanganui-rivier dezelfde wettelijke status als de mens. In Nederland is de Ambassade van de Noordzee opgericht om te onderzoeken of we de dingen, planten, dieren en mensen in en rond de Noordzee een stem kunnen geven. Wat betekent het om niet-mensen een stem te geven in het politieke debat? Hoeveel vraagt dit van onze empathie en verbeeldingskracht? En is er in de politieke realiteit ruimte voor dit soort gedachte-experimenten?
Na zijn lezing gaat Bruno Latour in gesprek met filosoof Arjen Kleinherenbrink.
Over de spreker
Bruno Latour is een gerenommeerde Franse filosoof en socioloog en laureaat van de Spinozalens 2020. Hij is verbonden aan Cornell University en oprichter van Sciences Po Medialab. Latour engageert zich met maatschappelijk vraagstukken, zoals kwesties rondom technologie en klimaat, en mengt zich met regelmaat in het maatschappelijke debat.
Latour schreef vele boeken over techniek en klimaat, waarvan verschillende naar het Nederlandse zijn vertaald, zoals Oog in oog met Gaia (2017) en We zijn nooit modern geweest (2016). Dit najaar verschijnt de bundel Het parlement van de dingen – over ecologie en de representatie van niet-mensen, met een vertaling van de belangrijkste teksten van Bruno Latour over het parlement van de dingen en ecologie.
Het Financieele Dagblad interviewde Bruno Latour naar aanleiding van de uitreiking van de Spinozalens: "We moeten af van de sprookjes van globalisering en nationalisme".
Op 24 november ontvangt Bruno Latour in Felix Meritis de Spinozalens uit handen van Femke Halsema, burgemeester van Amsterdam.
De voertaal is Engels.
Kom je vaker naar de lezingen van Radboud Reflects? Dan is een Radboud Reflects-abonnement misschien interessant.
Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten van Radboud Reflects? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.Wil je verder denken over ethische vragen die spelen in jouw organisatie? Bekijk Radboud Reflects Professional – Ethische verdieping voor organisaties.