20|12|08 Rick & Morty en de zin van het leven | Lezing (livestream) door filosoof Simon Gusman
Rick & Morty en de zin van het leven | Lezing (livestream) door filosoof Simon Gusman | Dinsdag 8 december 2020| 20.00 – 21.15 uur | Online via Radboud Reflects
Podcast | Video | Voxweb: Rick en Morty laten je nadenken over de zin van het leven | Verslag: Wat kan Rick and Morty ons vertellen over de zin van het leven?
Aankondiging - “Nobody exists on purpose. Nobody belongs anywhere. Everybody’s gonna die. Come watch TV.” Dit is een van de bekendere citaten uit de tekenfilmserie Rick & Morty. Op welke manier speelt zingeving een rol in deze serie? En hoe gaan de personages om met de eeuwige zingevingsstrijd? Kom luisteren naar filosoof Simon Gusman en leer meer over de filosofie in Rick & Morty. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Rick & Morty en de zin van het leven
Op welke manier speelt zingeving een rol in de populaire tekenfilmserie Rick & Morty? Filosoof Simon Gusman ging in op deze vraag tijdens een goed bekeken livestream. Ondanks dat er vaak wordt beweerd dat het hoofdpersonage in de serie, Rick Sanchez, de filosofische stroming het nihilisme vertegenwoordigt, ligt de zaak gecompliceerder. Tijdens zijn lezing en in gesprek met filosoof Maïté Tjon A Hie, vertelde Gusman hoe het onvermogen van Rick tot het aangaan van relaties met anderen een veel grotere rol speelt in zijn zingevingsstrijd dan vaak wordt gezien.
Niet nihilistisch
“De serie staat te boek als nihilistisch”, vertelde Gusman. “Gek, want het is toch best een leuke serie van een opa die met zijn kleinzoon op intergalactische avonturen gaat.” Daarom wilde hij in zijn lezing het tegendeel beweren en aantonen dat de serie niet strookt met het idee dat er geen zin is. “Er zijn twee filosofische stromingen die laten zien dat het hoofdpersonage Rick niet per se nihilistisch is, het existentialisme enerzijds en het absurdisme anderzijds.”
Traditionele heldenverhaal
‘Nobody exists on purpose. Nobody belongs anywhere. Everybody’s gonna die. Come watch TV.’ Het is een van de bekendste citaten uit Rick & Morty. De serie laat volgens Gusman zien dat het leven geen avontuur is. Het staat daarmee in schril contrast met de meeste sciencefiction series die we kennen. “In het traditionele heldenverhaal komt de held er op een gegeven moment achter in de wieg gelegd te zijn voor grotere dingen. Na een aantal beproevingen volgt dan meestal de ultieme beproeving, waarna de held transformeert van een onbenullig iemand naar een koning, raadsman, noem maar op. ”Al deze verhalen zitten volgens Gusman hetzelfde in elkaar en verkondigen een boodschap die tegenovergesteld is van wat in Rick & Morty wordt verkondigd: everybody exists with purpose and belongs somewhere.
Plek in de wereld
De schrijver van Rick & Morty, Dan Harmon, breekt met dit type verhaalstructuur, de zogenaamde heroes journey. Hij neemt het zelfs op de hak in de aflevering Never Ricking Morty. In die aflevering zitten Rick en Morty vast in een verhalentrein en worden ze geconfronteerd met verhalen die geen logische samenhang hebben. Op een gegeven moment komen ze erachter dat de trein een cirkel is, een referentie naar de heroes journey. Toch maakt hij wel gebruik van het idee dat de held een transformatie ondergaat, maar dan alleen gefocust op zijn persoonlijke ontwikkeling. “Eigenlijk is de verhaalstructuur van Rick & Morty veel beter. De held is een nobody en moet op zoek naar zijn plek in de wereld. Ondanks dat persoonlijke ontwikkeling ook centraal staat in Rick & Morty, lukt het met name Rick niet om groei door te maken.”
De wetenschap als verlosser
Volgens Gusman speelt de serie met het idee dat er een groter plan zou zijn, dat ons leven een bepaald doel dient. Wat als dat niet zo is en een plan niet zondermeer gegeven is? Rick lost dit in de serie op door zichzelf dan maar als God te presenteren. “Rick is iemand die zichzelf aanbidt en zichzelf als de belangrijkste wetenschapper aller tijden ziet. Hij kan blijkbaar alles en vindt dat zelf ook geweldig. De dingen die andere mensen ondernemen om hun leven zin te geven, daar plaatst hij zichzelf boven. Hij is ervan overtuigd dat wetenschap ons uiteindelijk van zingeving kan verlossen. Als we de wereld maar begrijpen, dan hoeven we ons zingevingsvragen niet meer te stellen.”
Doodongelukkig
Tot zover de nihilistische kijk op de serie, want er is volgens Gusman meer met Rick aan de hand. Neem bijvoorbeeld de aflevering Pickl Rick, waarin Rick zichzelf in een augurk verandert om onder gezinstherapie uit te komen. “Het tragische is dat Rick wel een band met zijn familie zou willen, maar dat hij niet weet hoe dat moet. Hij heeft zichzelf aangepraat dat hij daar te goed voor is, maar we zien meerdere keren terugkomen in de serie dat hij eigenlijk doodongelukkig is.” Zoals het moment waarop hij zelfmoord wil plegen, omdat het hem niet lukt om een relatie aan te gaan met een planeet. “Rick is geen god, ook hij moet betekenis geven aan zijn leven. Zij avonturen lijken een doel te hebben, maar die zijn vaak alleen maar bedoeld om zijn rol als de meest machtige wetenschapper van het universum verder te onderstrepen.”
Avonturier
Rick positioneert zich als een echte avonturier, zoals filosoof Simone de Beauvoir het omschreef, iemand die zich ‘vol vuur in allerlei ondernemingen werpt’. De avonturier is daarbij niet gericht op het doel, maar vooral op de bezigheid zelf. “Bijna elke aflevering heeft Rick wel een avontuur op de agenda staan. Het gaat hem echter alleen maar om de thrill van het avontuur. Hij bereikt er niks mee en onderstreept er alleen maar mee waarom hij geen goede relaties met anderen kan aangaan.” De avonturier is volgens De Beauvoir geen nihilist, maar komt er wel aardig dicht bij in de buurt.
Existentialisten
Rick & Morty gaat precies hier over: het onvermogen van avonturen om het leven zin te geven. Een echte happy ending volgt nagenoeg nooit. We moeten af van het idee dat het leven zondermeer ergens naartoe gaat. “Existentialisten plaatsen tegenover deze zinloosheid de vrijheid om het eigen bestaan vorm te geven: het leven heeft alleen maar betekenis heeft in het licht van je eigen keuzes. Het is daarom juist wel zinvol om te kiezen voor relaties met anderen en om toe te geven dat je hen nodig hebt om je leven zin te geven.”
Zingevingsstrijd
Welke les kunnen we dan halen uit Rick & Morty? Volgens Gusman door in ieder geval niet te kijken naar de manier waarop Rick omgaat met de zingevingsstrijd. “Rick heeft ons namelijk laten zien dat het onmogelijk is om ons daarboven te plaatsen en te doen alsof we daar te rationeel voor zijn. Dat brengt alleen maar ongeluk met zich mee. Wat dat betreft kunnen we ons beter wenden tot Morty, die het tenminste nog probeert. Hij wordt misschien tegengewerkt door zijn tirannieke opa, maar hij weet in ieder geval dat het de moeite waard is om te proberen om zin te geven aan je leven.”
Door: Dave Willems
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Video
Podcast
Aankondiging
“Nobody exists on purpose. Nobody belongs anywhere. Everybody’s gonna die. Come watch TV.” Dit is een van de bekendere citaten uit de tekenfilmserie Rick & Morty. Op welke manier speelt zingeving een rol in deze serie? En hoe gaan de personages om met de eeuwige zingevingsstrijd? Kom luisteren naar filosoof Simon Gusman en leer meer over de filosofie in Rick & Morty.
Intergalactische avonturen
In Rick & Morty neemt de gestoorde wetenschapper Rick zijn onzekere neefje Morty mee op de meest absurde intergalactische avonturen. Er gaat continue van alles mis. Zo vergaat al in het eerste seizoen de mensheid omdat een liefdesdrank zich verspreidt als een virus en er van alles misgaat met het tegengif. De oplossing is snel gevonden: Rick & Morty verhuizen naar een parallel universum waar ze de plek innemen van hun parallelle zelf.
Zin van het leven
Zingeving speelt een centrale rol in Rick & Morty. De filosofische stromingen absurdisme, existentialisme en nihilisme zijn terugkerende thema’s. Rick verandert zichzelf bijvoorbeeld een keer in een augurk. Morty, die hard op zoek is naar betekenis in zijn leven, begrijpt dit niet en vraagt door naar de achterliggende reden, waarop Rick antwoordt: “Morty stop digging for hidden layers and be impressed. I am a pickle.” In de wereld van Rick & Morty is betekenis niet zondermeer gegeven en is de zingevingsstrijd aan de orde van de dag.
Continue strijd
Wat houden de filosofische stromingen absurdisme, existentialisme en nihilisme in en hoe zien we dat terug in de verschillende personages in Rick & Morty? Filosoof Simon Gusman vertelt hoe Rick, Morty en zijn zus Summer zin geven aan hun leven en daarbij continue in strijd zijn met zichzelf en de wereld. Daarnaast vertelt hij welke verhaalstructuur schrijver Dan Harmon gebruikt en hoe hij deze absurde serie daarmee een menselijk kant geeft. Daarna gaat Simon Gusman in gesprek over onze wereld. Kent die misschien wel een soortgelijke vorm van betekenisloosheid als de wereld van Rick & Morty?
Over de spreker
Simon Gusman is filosoof en cultuurwetenschapper aan de Radboud Universiteit. In zijn onderzoek past hij inzichten uit het existentialisme toe op maatschappelijke kwesties en popcultuur. Samen met Arjen Kleinherenbrink schreef hij Avonturen bestaan niet (2018).
Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten van Radboud Reflects? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.Wil je verder denken over ethische vragen die spelen in jouw organisatie? Bekijk Radboud Reflects Professional – Ethische verdieping voor organisaties.