21|01|07 De bestorming van het Capitool | Actualiteitencollege met politicoloog Chris Nijhuis

"Goede kennis van zaken over de huidige situatie in VS. En de vragen werden prima geduid. Chris Nijhuis is een prettige politicoloog om naar te luisteren." (Uit een deelnemersevaluatie.)

Aankondiging - De Verenigde Staten hebben geschiedenis geschreven, maar de vraag is of ze daar blij mee kunnen zijn. Na maandenlange ontkenning van de huidige president Trump dat zijn tegenstander Joe Biden de verkiezingen eerlijk heeft gewonnen, is het nu tot een dieptepunt gekomen. Opgestookt door Trump belaagden boze burgers het Capitool en namen ze het parlementsgebouw over, met doden en gewonden tot gevolg. Is een vreedzame overdracht van de macht nog mogelijk? Kijk en luister naar politicoloog Chris Nijhuis over deze aanslag op het hart van de Amerikaanse democratie. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.

Verslag - De bestorming van het Capitool

Terwijl het congres van de Verenigde Staten bijeenkwam om de verkiezingswinst van Joe Biden te bekrachtigen, bestormden duizenden mensen het Capitool — het huis van de Amerikaanse democratie. De laatste keer dat het Capitool werd aangevallen was in 1814. Destijds ging het om een tactische oorlogsmanoeuvre van de Britten. Nu, ruim tweehonderd jaar later, waren het de Amerikanen zelf die uit onvrede met de officiële verkiezingsuitslag het heft in eigen handen namen. In één dag tijd, op 6 januari 2021, werd het Capitool achtereenvolgens het toneel van een evacuatie, bezetting, en ontruiming om uiteindelijk weer in gebruik te worden genomen door de Amerikaanse volksvertegenwoordigers. De volgende dag blikten Radboud Reflects en VOX terug op deze historische gebeurtenissen met politicoloog Chris Nijhuis en gespreksleider Frank van Caspel.

Niet geheel onverwachts

De bekrachtiging van de stemmen, die zich op 6 januari in het Capitool zou voltrekken, is normaal gesproken een formaliteit die het nationale nieuws niet tot nauwelijks haalt. Dat het dit jaar anders was, merkte Nijhuis op, heeft natuurlijk ook te maken met de scepsis over de verkiezingsuitslag die Trump maandenlang heeft gevoed. Gecombineerd met zijn Republikeinse aanhang in de Senaat — die voornemens was zich tegen de bekrachtiging van Bidens verkiezingsoverwinning te verzetten — heeft dit ervoor gezorgd dat de aandacht van iedere nieuwszender op 6 januari gericht was op het Capitool. Bovendien waren er al zeer duidelijke aanwijzingen dat er grote groepen zouden komen. Alhoewel vanuit de gehele wereld geschokt werd gereageerd op de bestorming van het Capitool, benadrukte Nijhuis dat deze gebeurtenis toch zeker geen donderslag bij heldere hemel was: “Het is niet geheel verassend, maar dat het zo ver heeft kunnen komen is natuurlijk wel verassend.”

De bestorming was het resultaat van een lange reeks gebeurtenissen die, zo bespraken Nijhuis en Van Caspel, op zichzelf gezien eigenlijk al uniek waren. Het begint natuurlijk met een Amerikaanse presidentskandidaat die consequent — en zelfs al voorafgaand aan de verkiezingen — de legitimiteit van de verkiezingsuitslag in twijfel trekt. Deze twijfel is de afgelopen maanden alleen maar versterkt door de tientallen rechtszaken die Trump aanspande tegen de verkiezingsuitslag en de steun daarbij van zijn Republikeinse partijgenoten. Als laatste trap na, riep Trump op de dag in kwestie zijn aanhangers zelfs nog op en masse naar het Capitool te gaan, vergezeld door de woorden: ‘toon geen zwakte’. “Je kan dit gerust een aanval op de democratische beginselen noemen”, merkte Nijhuis op. Wat begon als demonstratie, zo betoogde de politicoloog, is ontaard in een terroristische daad en een poging tot een staatsgreep. Je kan het zeker zo noemen, benadrukt hij.

Een potpourri van extreemrechtse elementen

De mensenmassa die het Capitool bestormde en uiteindelijk binnendrong bestond uit een mengelmoes van extreemrechtse groeperingen, waaronder de veelal bekende Proud Boys en QAnon. Tussen de wapperende Confederate Flags en uitgesproken White Supremacists liepen echter ook gewoon gezinnetjes rond. Een ‘familie-uitje’, merkt Nijhuis droogjes op. De band van deze groeperingen met Trump is, volgens Nijhuis, “overduidelijk en onmiskenbaar”. Het is inderdaad moeilijk dat verband niet te zien. In reactie op de extreemrechtse demonstraties in Charlottesville waarbij een tegendemonstrant werd vermoord, reageerde Trump bagatelliserend: “There were good people on both sides”. Voeg daar zijn publieke omarming van de Proud Boys en zijn op 6 januari aan de demonstranten gerichte “We love you, you’re very special” aan toe, en je begrijpt wat Nijhuis bedoelt.

Met zijn uitspraken heeft Trump volgens Nijhuis consequent bevestiging gegeven aan deze extreemrechtse groeperingen en daarmee het extreemrechtse vuur steeds verder aangewakkerd. We moeten echter niet vergeten dat er hier een bredere context en langere geschiedenis meespeelt, voegde Nijhuis toe. “Het gaat toch ook vaak om mensen die al jarenlang, misschien al decennialang, grieven hebben over de verandering van de [Amerikaanse] samenleving.” They are taking it away from us, zo gonst het rond in deze groepen. Bovendien, benadrukte Nijhuis, is die hele haat voor buitenlanders, moslims en vrouwen die je ook bij Trump ziet in toenemende mate, onderdeel van het Republikeinse programma. Er is door de jaren heen een cultuur ontstaan waarin dergelijke ideeën wortels hebben kunnen schieten. De bestorming van het Capitool is wat dat betreft vooral de meest recente vrucht van die cultuur, en wellicht de zuurste tot nu toe.

Een laatste stuiptrekking?

In de ogen van sommige media is dit ‘de laatste stuiptrekking van het Trumpisme’. “Ik zie dat echt anders”, aldus Nijhuis. “Ik acht de kans heel groot dat dit slechts een beginpunt is van langer durende ongeregeldheden. Ik ben ook wel gespannen over wat er op 20 januari gaat gebeuren. We zitten er nog middenin. Het is nog zeker geen afgerond fenomeen.” benadrukte hij. Alhoewel sommige Republikeinse senatoren zich na de bestorming van het Capitool van Trump hebben afgekeerd, heeft een grote groep in het Huis van Afgevaardigden alsnog tégen de verkiezingsuitslag gestemd. Nijhuis legt uit dat veel Republikeinen ook uit angst voor electoraatsverlies niet té expliciet afstand durven te nemen van Trump of van de groep extreemrechtse volgelingen. “Daarmee hebben ze echter ook afgedaan van hun pogingen om meer gematigde kiezers aan zich te binden, laat staan progressieve kiezers” — met verdere radicalisering van de Republikeinse aanhang tot gevolg.

Van Democratische kant klinken wel geluiden om Trump door een impeachment of middels het 25^e amendement uit zijn ambt te zetten. Voor beide procedures is echter veel steun nodig, en met name de eerste procedure duurt dusdanig lang dat deze pas is afgerond als Trump al geen president meer is. Desalniettemin kan impeachment van betekenis zijn, stelde Nijhuis. “Je geeft er immers mee aan: ‘Wat hier gebeurd is kan niet onbeantwoord blijven.’ Je geeft een hele belangrijke principiële boodschap af.” Op basis van impeachment kan de Senaat Trump bovendien voor het leven verbieden zich nog verkiesbaar te stellen voor een publiek ambt. Met het oog op 2024 en een mogelijke herverkiezing van Trump heeft een dergelijke procedure dus wel degelijk gewicht. De bestorming van het Capitool zou op die manier zo niet de laatste stuiptrekking van het Trumpisme, dan in ieder geval de laatste stuiptrekking van Donald Trump kunnen betekenen.

Door: Wouter Veldman

Video

youtube

Podcast

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.

Aankondiging

De bestorming van het Capitool | Actualiteitencollege met politicoloog Chris Nijhuis

De Verenigde Staten hebben geschiedenis geschreven, maar de vraag is of ze daar blij mee kunnen zijn. Na maandenlange ontkenning van de huidige president Trump dat zijn tegenstander Joe Biden de verkiezingen eerlijk heeft gewonnen, is het nu tot een dieptepunt gekomen. Opgestookt door Trump belaagden boze burgers het Capitool en namen ze het parlementsgebouw over, met doden en gewonden tot gevolg. Is een vreedzame overdracht van de macht nog mogelijk? Kijk en luister naar politicoloog Chris Nijhuis over deze aanslag op het hart van de Amerikaanse democratie.

Dreiging

De stemming en daarmee de bekrachtiging van de verkiezingsoverwinning van Joe Biden moest worden afgebroken, nadat Trump-aanhangers het Capitool gisteren waren binnengedrongen. De beveiliging van het parlementsgebouw leek niet in staat de relschoppers tegen te houden, maar waar was de politie eigenlijk? Bij de Black Lives Matter-protesten stonden er pantserwagens om de betogers buiten te houden, nu slechts een handje vol agenten. Waarom konden deze betogers het Capitool binnen dringen? En waarom bleef een snelle reactie van de National Guard uit?

Oorsprong

Moeten we verbaasd zijn over deze tragedie voor de democratie? Wie zijn de demonstranten en relschoppers die zich gisteren verzamelden bij de “Stop the Steal”-rally? Is hun boosheid enkel het gevolg van Trumps opruiende retoriek over frauduleuze verkiezingen, of schuilt er een diepere fundamentele onvrede? En waarom blijven sommige Republikeinse volksvertegenwoordigers zich verzetten tegen de uitslag en probeerden ze de stemming te vertragen?

Democratie onder vuur

Deze escalatie lijkt het toonbeeld te zijn van de crisis waarin de Amerikaanse democratie zich bevindt. Kan de president nog in toom gehouden worden? In hoeverre staat de Republikeinse Partij nog voor de Grondwet en fundamentele waarden van de Amerikaanse democratie? Balanceert de Verenigde Staten op de rand van een burgeroorlog? Of is er hoop en is het tij nog te keren?

Over deze vragen en meer gaat filosoof Frank van Caspel in gesprek met politicoloog Chris Nijhuis. Tijdens dit interactieve programma is er uiteraard ruimte om digitaal vragen te stellen. Sluit aan bij dit gesprek over deze grimmige periode in de Amerikaanse politiek.

Over de spreker

Chris Nijhuis is politicoloog en werkt als docent en promovendus bij de vakgroep politicologie aan de Radboud Universiteit. In zijn onderzoek richt hij zich op de Amerikaanse politiek en de invloed van populisme op buitenlands beleid. In 2008 voerde hij campagne voor de Democraten in de staat Virginia.

Filosoof Frank van Caspel is de gespreksleider.

Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten van Radboud Reflects? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.Wil je verder denken over ethische vragen die spelen in jouw organisatie? Bekijk Radboud Reflects Professional – Ethische verdieping voor organisaties.