21|02|04 Social media en het vrije woord | Actualiteitencollege met filosoof Lotje Siffels en jurist Frederik Zuiderveen Borgesius
Social media en het vrije woord | Actualiteitencollege met filosoof Lotje Siffels en jurist Frederik Zuiderveen Borgesius | Donderdag 4 februari 2021 | 20.00 – 20.45 | Online livestream| Radboud Reflects en VOX
"Uiterst interessant! De bijdragen van beide wetenschappers zowel als die van de moderator vond ik erg plezierig om te beluisteren met voor mij nieuws over hoe de kwesties die sociale media oproepen in juridische en filosofische studies aandacht krijgen. Dank!" (Uit een deelnemersevaluatie.)
Aankondiging - Maken Facebook, Twitter, LinkedIn en andere social media-platforms zich schuldig aan censuur? Donald Trump werd van Twitter verwijderd, maar ook kritische stemmen in het coronadebat worden soms de mond gesnoerd. Hoe wenselijk is de deze ontwikkeling? Is het aan Big Tech, de bedrijven achter de social media, om te bepalen wat wel en niet gezegd mag worden? Luister naar filosoof Lotje Siffels en jurist Frederik Zuiderveen Borgesius en denk mee over de rol van de Big Tech en de strijd om het vrije woord. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Social media en het vrije woord
Wat is de overeenkomst tussen René ten Bos en Donald Trump? Beiden zijn slachtoffer geworden van internetcensuur door social media platforms. René ten Bos postte op LinkedIn een bericht waarin hij kritiek uitte op het coronabeleid, dat door een algoritme automatisch werd verwijderd. Trump zijn account werd helemaal van Twitter verwijderd na zijn oproep om het Capitool te bestormen, omdat hij hiermee zou hebben aangezet tot geweld. Is hier sprake van internetcensuur en een inbreuk op onze vrijheid van meningsuiting? In dit actualiteitencollege, georganiseerd door Radboud Reflects en VOX, sprak gespreksleider Marcel Becker met filosoof Lotje Siffels en jurist Frederik Zuiderveen Borgesius.
Juridische verantwoordelijkheid
Zouden social media platforms juridisch gezien verantwoordelijk moeten zijn voor de berichten die op hun site geplaatst worden? Borgesius lichtte toe dat de e-commerce richtlijn ervoor zorgt dat platforms die online discussies hosten, niet verantwoordelijk zijn voor de inhoud ervan. Zo wordt het bedrijf ingedekt tegen de gevolgen van negatieve berichten van hun gebruikers. Tegelijkertijd wordt de vrijheid van meningsuiting gewaarborgd. De e-commerce wet komt echter uit een tijd waarin sociale media nog redelijk nieuw en minder invloedrijk waren. Inmiddels zijn ze de grootste bedrijven ter wereld en zouden ze meer verantwoordelijkheid moeten dragen, stelde Borgesius. Aan de andere kant moeten we daarin ook niet doorslaan. Het gevolg daarvan kan zijn dat dit soort platforms alle vormen van online discussie gaan verbieden. Wel zou de grootte van het platform van invloed moeten zijn op de soort verantwoordelijkheid die een platform draagt.
Digitale moraliteit
Social media bedrijven worden graag gezien als leverancier van een platform, maar niet als deelnemer aan de discussie. Echter, als zij berichten verwijderen doen ze indirect toch mee aan de discussie. Siffels pleitte daarom voor het aanpassen van de organisatie van deze bedrijven, zodat deze beter aansluit bij de publieke functie die ze dragen. Zo zouden ze moeten investeren in het aannemen van ethici en juristen.
Sociale media spelen een belangrijke rol binnen de vrijheid van meningsuiting, maar zijn ook commerciële bedrijven met een winstoogmerk. Gaat dat samen met een neutrale houding in het debat? Borgesius beweerde van wel en noemde de krant als voorbeeld: de bedrijven hierachter hebben ook een winstoogmerk, maar leveren toch een neutrale vorm van informatie. Dit betekent echter niet dat elk platform even geschikt is voor het publieke debat, stelde Siffels.
Censuur op je online mening
Hoewel vrijheid van meningsuiting belangrijk is, vormt het geen absoluut recht waarvoor al het andere moet wijken. Elk soort beleid heeft invloed op onze vrijheid. Online beleid is hier geen uitzondering op. Borgesius gaf als voorbeeld dat wanneer het uiten van een mening de contractvoorwaarden van een platform schendt, dit een legitieme reden is om de vrijheid van meningsuiting op te schorten. Siffels merkte op dat het bovendien belangrijk is wie de persoon in kwestie is. De gemiddelde burger zou bijvoorbeeld minder snel geblokkeerd moeten worden dan een president, omdat een president een voorbeeldfunctie vervult.
De meeste censuur op online berichten wordt automatisch uitgevoerd door algoritmes. Meestal zijn algoritmes zo geprogrammeerd dat het betreffende bericht bij twijfel al verwijderd wordt. Op deze manier nemen platforms zichzelf in bescherming door het zekere voor het onzekere te verkiezen. Borgesius bekritiseerde deze aanpak, omdat het leidt tot zogenaamde ‘over-blocking’. Een oplossing hiervoor zou zijn om meer mensen aan te nemen die goed zijn opgeleid om de nuances in online discussies te herkennen.
Eigen verantwoordelijkheid
Nu is een platform zelf de dupe wanneer een gebruiker een ongepast bericht deelt. Waarom kijken we in plaats van naar het platform niet naar de persoon die het bericht plaatst? Volgens Siffels is het mogelijk om zowel de gebruiker van het platform, als het platform zelf verantwoordelijk te houden. Om dit mogelijk te maken zou er meer discussie gevoerd moeten worden over de manier waarop sociale media georganiseerd zijn. Siffels suggereerde dat sociale media platforms ervoor kunnen kiezen om stelling in te nemen in het debat, eerder dan zich eruit terug te trekken. Dit vereist wel kennis van de betreffende discussie en dat ze zich er verder in verdiepen.
Rechten en wetten
Kunnen we eisen van sociale media dat ze meer expertise in huis nemen om te waken over het verloop van online discussies? Borgesius stelde dat dit mogelijk is wanneer de bedrijven op de juiste manier geprikkeld worden. Daarnaast is het ook belangrijk dat het beleid de lokale waarden in verschillende landen waarborgt. Siffels stelde dat het daarbij van belang is om na te denken over welke waarden moeten wijken voor de vrijheid van meningsuiting. Als de democratie bijvoorbeeld in gevaar is, zoals bij de bestorming van het Capitool, dan kan dat een reden tot blokkeren zijn. Het publieke debat is een van de fundamenten van de democratie, niet andersom.
Is het recht op waarheid ook te verankeren? Borgesius noemde dit problematisch, omdat in het vrije debat niet elke mening strookt met de waarheid. Het nut van een open discussie is juist dat het de waarheid naar boven kan halen. Het zou daarnaast niet goed zijn als we social media platforms verbieden om anoniem te posten, want anonimiteit biedt ook ruimte om vrij te kunnen denken. Siffels en Borgesius waren het dan ook eens dat ondanks de nadelen die we ervan ondervinden, anonimiteit even goed voordelige gevolgen heeft.
Door: Job Budé
Video
Podcast
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Aankondiging
Maken Facebook, Twitter, LinkedIn en andere social media-platforms zich schuldig aan censuur? Donald Trump werd van Twitter verwijderd, maar ook kritische stemmen in het coronadebat worden soms de mond gesnoerd. Hoe wenselijk is de deze ontwikkeling? Is het aan Big Tech, de bedrijven achter de social media, om te bepalen wat wel en niet gezegd mag worden? Luister naar filosoof Lotje Siffels en jurist Frederik Zuiderveen Borgesius en denk mee over de rol van de Big Tech en de strijd om het vrije woord.
Richtlijnen
Toen veiligheidsdeskundige Ira Helstoot van de Radboud Universiteit in januari een kritisch bericht deelde op Linkedin over het Nederlandse coronabeleid, werd zijn bericht verwijderd door een algoritme. Het zou in strijd zijn met de richtlijnen van het platform. Er mochten namelijk geen berichten gedeeld worden die ingaan tegen de richtlijnen van de toonaangevende wereldwijde gezondheidsorganisaties. Pas na een formele klacht bij het platform en na kritische berichten in de landelijke media werd het bericht weer teruggeplaatst. Slaat de strijd tegen desinformatie en fake-news hier door? Maken deze ontwikkelingen een open en vrij debat onmogelijk? Of mogen bedrijven zelf bepalen welke politici, wetenschappers of burgers ze een platform geven?
Digitale spagaat
Grote technologiebedrijven zitten in een lastige positie. Aan de ene kant leggen overheden druk op ze om de verspreiding van desinformatie en het aanzetten tot geweld en discriminatie tegen te gaan. Aan de andere kant doet Big Tech het al snel verkeerd wanneer ze teveel berichten verwijderen en doen aan ‘over-blocking’. In hoeverre zijn commerciële bedrijven als Facebook, Twitter en LinkedIn in staat om de vrijheid van meningsuiting te waarborgen? Kunnen zij onze democratische waarden vertegenwoordigen? Of is het waarborgen van het vrije debat een rol van de overheid?
Vrije debat
Ethicus Marcel Becker gaat in gesprek met filosoof Lotje Siffels en jurist Frederik Zuiderveen Borgesius over social media en het vrije woord. Lotje Siffels gaat in op de vraag of Big Tech, met zijn eigen verdienmodel, in staat is om onze democratische waarden uit te dragen. Frederik Zuiderveen Borgesius bespreekt in hoeverre social mediaplatforms een juridische verantwoordelijkheid dragen. Zouden er wetten moeten komen die deze tech-reuzen aansprakelijk maken voor de berichten die zij laten plaatsen? Of kunnen social mediabedrijven de hoeder worden van het vrije woord? En moeten we dat willen?
Doe mee aan het gesprek en stel je eigen vraag aan de sprekers via Mentimeter.
Over de sprekers
Lotje Siffels is filosoof en promovendus bij onderzoekscentrum iHub van de Radboud Universiteit. Haar onderzoek is onderdeel van het Digital Good’-project, waarin de toenemende verwikkeling van grote techbedrijven in de gezondheidszorg wordt onderzocht. Ze richt zich op de vraag hoe de groeiende invloed van ‘big tech’ wel of niet samen kan gaan met onze democratische waarden.
Frederik Borgesius is jurist en hoogleraar privaatrecht bij de Radboud Universiteit. Hij is tevens werkzaam bij het onderzoekscentrum iHub. Hij onderzoekt de juridische aspecten van de ICT. Ook richt hij zich op hoe privacy in de ICT sector gewaarborgd wordt.
Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten van Radboud Reflects? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief. Wil je verder denken over ethische vragen die spelen in jouw organisatie? Bekijk Radboud Reflects Professional – Ethische verdieping voor organisaties.