21|03|02 De complexe situatie in Myanmar | Actualiteitencollege met religiewetenschapper Paul van der Velde
De complexe situatie in Myanmar | Actualiteitencollege met religiewetenschapper Paul van der Velde | Dinsdag 2 maart 2021 | 20.00 - 20.45 uur | Online | Radboud Reflects en VOX
VOX: interview met Paul van der Velde - Hoe spiritualiteit de macht in Myanmar legitimeert | Podcast | Video
"Informatief, boeiend. Goed opgebouwd met goede vragen van de interviewster op het juiste moment. Geen storende interrupties. Het was de eerste keer dat ik een online lezing heb gevolgd. Het smaakt naar meer." (Uit een deelnemersevaluatie.)
Aankondiging - De situatie in Myanmar is niet te begrijpen zonder kennis van de culturele achtergronden van het land, stelt religiewetenschapper Paul van der Velde. De interactie tussen eeuwenoude symboliek en moderne politiek is wat het conflict zo ingewikkeld maakt. Drie weken geleden greep het leger de macht in Myanmar en arresteerde politiek leider Aung San Suu Kyi. Haar overwinning in de verkiezingen van november zou niet rechtsgeldig zijn. Inmiddels zijn er duizenden betogers op de been die het aftreden van het leger en de vrijlating van Aung San Suu Kyi eisen. Luister naar Paul van der Velde en leer de complexe situatie in Myanmar beter te begrijpen. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - De complexe situatie in Myanmar
Drie weken geleden vond er een staatsgreep plaats in Myanmar. Het leger greep de macht en arresteerde politiek leider Aung San Suu Kyi. De bevolking reageerde op de staatsgreep door massaal de straten op te gaan. Die demonstraties worden steeds massaler, maar ook steeds hardhandiger neergeslagen door het leger. Wat is er aan de hand? Hoe kunnen we de situatie in Myanmar beter duiden? Over deze en andere vragen ging Liesbeth Jansen, programmamaker bij Radboud Reflects, in gesprek met Paul van der Velde, hoogleraar Aziatische religies aan de Radboud Universiteit. In dit actualiteitencollege, mede georganiseerd door VOX, werd het publiek uitgenodigd om thuis deel te nemen aan de discussie middels het inzenden van vragen.
Witte olifanten en magische getallen
Paul van der Velde bezocht zelf Myanmar meerdere keren de afgelopen jaren. Hij kent de situatie in het land daarom persoonlijk. In 2004 werd hij tijdens een bezoek meegenomen naar een dierentuintje, waar witte olifanten te zien waren. Wat is er zo bijzonder aan die olifanten, en welke rol spelen ze in de politiek van Myanmar? Van der Velde: “De witte olifanten staan symbool voor macht en geluk. Ze worden beschouwd als hemelse wezens. Het afdalen van witte olifanten op aarde wordt opgevat als teken dat het op aarde beter is geworden dan in de hemel. De junta onderbouwde haar politiek met deze verschijningen: het is een teken dat de junta goede politiek bedrijft.”
De witte olifanten zijn slechts één voorbeeld van de symboliek in Myanmar. Ook aan getallen wordt symbolische waarde toegeschreven, aldus de hoogleraar. Zo liet de junta bankbiljetten drukken van 45 en 90, want 9 is het geluksgetal van de regering en 4 plus 5 is samen 9. De oppositie gebruikt juist 8 als geluksgetal. De democratische opstand van 1988 vond dan ook plaats op 8-8-1988.
Birmese Nats
In haar politiek maakt Aung San Suu Kyi daarnaast gebruik van een andere symboliek, die dwars door het boeddhisme heen loopt: die van de Nats. Van der Velde: “Nats zijn lokale geesten van sterke, veelal historische personen. De meeste zijn in een marteldood gestorven. Nats staan doorgaans dichter bij de gewone bevolking dan Boeddha, ze zijn aardser. Aung San Suu Kyi identificeert zich met een Nat, Lady Goldenface. Dat uit ze onder andere in haar kleding: ze draagt de bloemen van Lady Goldenface in haar haar.”
Of iemand een aanhanger is van de junta of van de oppositie, heeft dat te maken met welke symboliek iemand het sterkst aanhangt? De witte olifanten of de Nats? Zo simpel kunnen we het niet stellen, volgens de religiewetenschapper. “Het is voor de Birmezen zelf ook een ongelooflijk ingewikkelde zaak: waar moet je vóór zijn? Bovendien spelen naast deze symboliek ook etnische spanningen een grote rol. Pas door de kolonisatie van Engeland werd Myanmar één land; daarvoor waren het aparte rijken met diverse etnische groeperingen.”
Onrechtmatige verkiezingen?
Het leger leek te zijn verrast door de overwinning van Aung San Suu Kyi. Het voerde vervolgens aan dat de verkiezingen onrechtmatig zijn verlopen. En daar heeft het gelijk in, volgens Van der Velde: allerlei minderheden waren uitgesloten van deelname. Als de staten waar deze etnische minderheden wonen eerlijk aan de verkiezingen hadden kunnen deelnemen, was de zege van Aung San Suu Kyi wellicht een stuk minder groot geweest.
Van der Velde had al verwacht dat er een staatsgreep zou plaatsvinden. Maar de junta had duidelijk niet verwacht dat de weerstand zo groot zou zijn. De situatie is zo ernstig dat de junta schiet op de bevolking. Dat is opmerkelijk, omdat men gelooft dat uit onschuldig vergoten bloed dat op de bodem van Myanmar valt, wraakzuchtige Nats tevoorschijn komen. Die verschijnen vervolgens in de dromen van de kinderen van de militairen.
De vervolging van de Rohingya
Sinds duidelijk is dat Aung San Suu Kyi nauwelijks actie ondernam tegen de genocide op de Rohingya, is ze in het westen van haar voetstuk gevallen. Waarom worden de Rohingya eigenlijk vervolgd? Van der Velde: “De Rohingya zijn van Bengaalse afkomst. Birmezen vinden dat ze er niet thuishoren. Ze worden beschouwd als minderwaardige mensen, omdat ze zouden hebben geheuld met de Britse bezetter. Bovendien hebben ze het mondiale anti-islamsentiment tegen zich. In dit alles wordt vergeten dat veel Rohingya al zeer lange tijd in Myanmar wonen.”
Zowel de junta als de oppositie hebben met bevolkingsgroepen als de Rohingya niet het beste voor. Het roept de vraag op: wie moet het westen steunen? Van der Velde: “Als ik het wist, zou ik het zeggen. Er spelen zó veel zaken door elkaar. De junta was verschrikkelijk, maar sinds Aung San Suu Kyi aan de macht is zijn er ook veel spanningen en onrusten in het land. Sommige gebieden zijn compleet onbereikbaar geworden.”
Door: Thijs Meeuwisse
Video
Podcast
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Aankondiging
De situatie in Myanmar is niet te begrijpen zonder kennis van de culturele achtergronden van het land, stelt religiewetenschapper Paul van der Velde. De interactie tussen eeuwenoude symboliek en moderne politiek is wat het conflict zo ingewikkeld maakt. Drie weken geleden greep het leger de macht in Myanmar en arresteerde politiek leider Aung San Suu Kyi. Haar overwinning in de verkiezingen van november zou niet rechtsgeldig zijn. Inmiddels zijn er duizenden betogers op de been die het aftreden van het leger en de vrijlating van Aung San Suu Kyi eisen. Luister naar Paul van der Velde en leer de complexe situatie in Myanmar beter te begrijpen.
Ongekend populair
Aung San Suu Kyi mag in het Westen van haar voetstuk zijn gevallen door haar behandeling van de Rohinya’s, maar in Myanmar is ze nog steeds ongekend populair. Dat komt onder meer omdat ze zich, door haar kleding en haardracht, associeert met de doodgemartelde geest Lady Goldenface. Het leger daarentegen bedient zich rijkelijk van de symboliek van het hemelse koningschap om de bevolking achter zich te scharen.
Witte olifanten
De staatsgreep van het leger zat eraan te komen volgens Paul van der Velde, maar het moment verbaast hem. “De junta had zeker niet verwacht dat Aung San Suu Kyi opnieuw de verkiezingen zou winnen. Dat de problematiek voor ons westerlingen zo moeilijk te begrijpen is, komt grotendeels omdat ons wereldbeeld heel anders is. We zullen nooit kunnen doordringen tot de kern van de zaak als we het belang van geesten en witte olifanten niet serieus willen nemen.”
In een interview geeft Paul van der Velde tekst en uitleg bij de actuele gebeurtenissen in Myanmar. Programmamaker Liesbeth Jansen is de gespreksleider. Doe mee en stel je eigen vragen via mentimeter!
Over de spreker
Paul van der Velde is hoogleraar Aziatische religies aan de Radboud Universiteit. Hij bezocht Myanmar verschillende keren en publiceerde over de rol van het boeddhistische animisme in Myanmar en andere Aziatische landen.
Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten van Radboud Reflects? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief. Wil je verder denken over ethische vragen die spelen in jouw organisatie? Bekijk Radboud Reflects Professional – Ethische verdieping voor organisaties.