21|03|22 Sterke vrouwen in de bijbel en nu | Lezingen door theoloog Mariecke van den Berg en bedrijfskundige Yvonne Benschop
Sterke vrouwen in de bijbel en nu | Lezingen door theoloog Mariecke van den Berg en bedrijfskundige Yvonne Benschop | Maandag 22 maart 2021 | 20.00 - 21.15 uur | Livestream vanuit LUX, Nijmegen | Radboud Reflects
Podcast |Video| Interview met Mariecke van den Berg en Yvonne Benschop in het Nederlands Dagblad
"Het was een bijzonder boeiend programma." (Uit een deelnemersevaluatie)
Aankondiging - Minder salaris, minder macht, minder aanzien. De ongelijkheid tussen man en vrouw is van alle tijden. Wat kunnen we leren van de spaarzame sterke vrouwen in de bijbel? Hoe kunnen hun verhalen helpen bij het duiden van de huidige tendensen in het debat rond vrouwen en macht? Laat je inspireren door theoloog Mariecke van den Berg en bedrijfskundige Yvonne van Benschop die vertellen hoe vrouwen een sterke positie kunnen verwerven. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Sterke vrouwen: normen en ‘nee zeggen’, van bijbelverhalen tot nu
Hoewel in Nederland de situatie van vrouwen wellicht minder schrijnend is dan op andere plaatsen, hebben vrouwen ook hier minder salaris, macht en status dan mannen. Ook in de bijbel hebben vrouwen een ondergeschikte rol. Zij worden vaak omschreven als slechts de dochter of vrouw ‘van’. Toch zijn er sterke vrouwen te herkennen in de bijbel. Wat kunnen we in het huidige, gecompliceerde debat over gendergelijkheid van de bijbel leren? Mariecke van den Berg, hoogleraar Feminisme en christendom aan de Radboud Universiteit, vertelde over het verhaal van koningin Wasti en de hedendaagse lessen die hieruit te trekken zijn. Yvonne Benschop, hoogleraar Organisationeel gedrag aan de Radboud Universiteit, vertelde over sterke vrouwen binnen organisaties. Onder leiding van programmamaker Liesbeth Jansen gingen zij in gesprek.
Vrouwen in de bijbel
“De bijbel is een boek vol mannen, met hier en daar ook een vrouw”, begon Mariecke van den Berg de avond. Het boek is ook door mannen geredigeerd en verspreid. Sommige mensen, ook wetenschappers, vragen zich daarom af of het christendom genoeg geëmancipeerd is en of het überhaupt nog wel gered kan worden. Van den Berg denkt na over deze vragen. Haar oplossing is om op zoek te gaan naar de ‘verloren munt’: door actief op zoek te gaan naar de ”weggedrukte verhalen, bijzinnen, en perspectieven” en vragen te stellen bij de hiërarchie van bijbelverhalen. Juist in de minder bekende verhalen spelen zich interessante dingen af, stelt zij. Het verhaal van koningin Wasti is volgens van den Berg zo’n verhaal.
Koningin Wasti
Het eerste hoofdstuk van het boek Ester gaat over deze koningin. Koning Ahasveros hield een groot feest. Hij riep Wasti bij zich om haar schoonheid te laten zien aan zijn mannelijke vrienden en vertrouwelingen. Maar Wasti weigerde. Woedend liet Ahasveros een wet afkondigen voor het hele land, waarin stond dat mannen de macht in het gezin hadden en vrouwen naar hun man moesten luisteren.
Wat betekent deze ‘nee’ van Wasti? Van den Berg legde uit dat Wasti volgens sommige commentatoren gewoon geen zin had. Anderen zien dit verhaal slechts als een onbelangrijk voorwoord op het verhaal van het joodse meisje Ester. Van den Berg is het niet eens met deze interpretaties. Zij ziet het verhaal van Wasti als een oud #MeToo-verhaal. #MeToo gaat voor van den Berg over macht, seksueel overschrijdend gedrag en over een bepaald mens- of vrouwbeeld. Wasti wordt niet aangeraakt of gedwongen om aan de feestende heren te verschijnen, maar haar lichamelijke integriteit wordt wel aangetast. Zij wist wat er op het spel stond toen zij ‘nee’ zei en heeft haar moment volgens van den Berg zorgvuldig gekozen. Het was een openbare nee: die alle vrouwen ter ore zou komen.
Nee zeggen
Volgens van den Berg worden ook in het heden veel mensen die nee zeggen behandeld zoals Wasti. Zij worden weggestuurd en uit beeld gedirigeerd. We moeten daarom volgens van den Berg toe naar een ander begrip van ‘nee zeggen’. Niet alleen sterke vrouwen zeggen nee. Hoe zit het met de vrouwen en mannen die geen nee konden zeggen? We kunnen hen niet zwak noemen. Daarnaast moet de verantwoordelijkheid van het nee zeggen worden gelegd bij ons allen. We moeten samen begrijpen welke grenzen er zijn in bepaalde situaties. Nee zeggen doe je samen, aldus van den Berg.
Ongelijkheid in organisaties
Yvonne Benschop legde uit hoe het komt dat we in organisaties nog geen gendergelijkheid hebben bereikt. Organisaties hebben een inequality regime, op basis van systematische ongelijkheid: Er bestaan verschillen langs de lijnen van sociale categorieën, zoals gender. Vaak zien we deze verschillen niet als ongelijkheden. Toch bestaat er hardnekkige ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Zo is er binnen organisaties sprake van horizontale en verticale segregatie, contractsegregatie, en tijdsegregatie. Ook bestaan er verschillende stereotypen. We willen bijvoorbeeld dat mannen assertief en vrouwen zachtaardig zijn.
Normen
Gerelateerd aan de stereotypen bestaan er ook bepaalde normen, bijvoorbeeld over wat een goede moeder of vader is, of een goede burger. Zo bestaat er ook een beeld van de ideale werknemer. Het probleem van deze norm, legde Benschop uit, is dat het een abstract idee is. De ideale werknemer moet altijd beschikbaar, flexibel en toegewijd zijn. Maar deze ideeën passen hooguit bij de realiteit van een paar mensen in de organisatie.
Wanneer vrouwen in de top van organisaties komen, betekent dit niet dat er meteen nieuwe ideeën over de ideale werknemer of leider ontstaan. Het zit ingewikkelder dan dat. Deze ‘sterke vrouwen’ moeten zich gedragen binnen de kaders van het bestaande beeld van een ideale werknemer. Tegelijkertijd wordt van hen verwacht dat zij de definities oprekken.
Ontwikkelingen
Waarom gaat verandering zo langzaam? Volgens Yvonne Benschop leven we in een post-feministisch genderregime. Dit betekent dat veel mensen ervan overtuigd zijn dat feminisme niet meer nodig is: de emancipatie is voltooid. Ze geloven dat we allemaal gelijke kansen hebben, onze eigen keuzes kunnen maken en de vrijheid hebben om dat te doen. Dit is echter te optimistisch, beargumenteerde Benschop: Slechts een aantal onderdelen van het feminisme zijn inmiddels verworven en onze vooruitgang naar gendergelijkheid is selectief en beperkt.
Het is daarom nodig om de collectieve macht uit te dagen. Volgens Yvonne Benschop kan dit het beste in samenwerking. In samenwerking zijn er mogelijkheden om de machtsprocessen die ongelijkheid veroorzaken aan te pakken, bijvoorbeeld door vrouwennetwerken op te zetten. Tegelijkertijd betekent dit niet dat genderongelijkheid iets is wat één groep aangaat. Het is een misverstand dat genderongelijkheid iets is dat mannen vrouwen aandoen. Ook vrouwen hebben bepaalde normen geïnternaliseerd. Het ontbreken van gelijkwaardigheid is dus iets dat mannen en vrouwen samen moeten oplossen.
Door: Inge de Vries
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Video
Podcast
Aankondiging
Minder salaris, minder macht, minder aanzien. De ongelijkheid tussen man en vrouw is van alle tijden. Wat kunnen we leren van de spaarzame sterke vrouwen in de bijbel? Hoe kunnen hun verhalen helpen bij het duiden van de huidige tendensen in het debat rond vrouwen, macht en leiderschap? Laat je inspireren door theoloog Mariecke van den Berg en bedrijfskundige Yvonne van Benschop die vertellen hoe vrouwen een sterke positie kunnen verwerven.
Een sterke vrouw wie zal haar vinden
In de bijbel hebben vrouwen vrijwel altijd een ondergeschikte rol, maar er zijn belangrijke uitzonderingen. Het verhaal van de koningin Wasti bijvoorbeeld. Mariecke van den Berg legt uit dat deze sterke vrouw weigerde haar man te gehoorzamen en daarmee aantoonde hoe wankel de macht is. Dit verhaal kan ons ook nu nog handvaten geven in vragen rond autonomie, leiderschap en de macht van het collectief.
De kracht van samen
De #Metoo-beweging en het onderzoek naar salarisverschillen tonen aan dat ook moderne vrouwen vaak geen gelijkwaardige positie hebben. De schuld voor deze machtsverschillen wordt vaak onterecht bij vrouwen neergelegd, stelt Yvonne Benschop, net zoals vrouwen die gezamenlijk optrekken in hun streven naar gelijke rechten vaak belachelijk worden gemaakt.
Welke tendensen zien we in het huidige debat rond vrouwen en macht? Welke rol spelen #Metoo, postfeminisme en individualisering? En wat kunnen we ook nu nog leren van de eeuwenoude bijbelverhalen? Na twee korte lezingen gaan Yvonne Benschop en Mariecke van den Berg in gesprek met programmamaker Liesbeth Jansen. Discussieer ook mee via mentimeter!
Over de sprekers
Mariecke van den Berg is bijzonder hoogleraar Feminisme en christendom aan de Radboud Universiteit. Ze onderzoekt hoe feministische theologie een bijdrage kan leveren aan publieke debatten over religie, gender, racisme en migratie.
Yvonne Benschop is hoogleraar Organisationeel gedrag aan de Radboud Universiteit. Ze is bijzonder geïnteresseerd in de manier waarop organisaties vorm geven aan hun verantwoordelijkheid voor gendergelijkheid, diversiteit en inclusie.
Draag je Radboud Reflects een warm hart toe? Steun ons dan met een financiële bijdrage en doneer.
Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten van Radboud Reflects? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief. Wil je verder denken over ethische vragen die spelen in jouw organisatie? Bekijk Radboud Reflects Professional – Ethische verdieping voor organisaties.