21|05|25 Klimaat van vertrouwen | Interview met schrijver en oud-politicus Jan Terlouw
Klimaat van vertrouwen | Interview met schrijver en oud-politicus Jan Terlouw | Dinsdag 25 mei 2021 | 20.00 – 21.30 uur | Online |Radboud Reflects en Radboud Green Office
Podcast | Video | VOX: Jan Terlouw stelt zijn hoop in de jeugd
Aankondiging - Jan Terlouw is een optimist. Technisch en economisch liggen de oplossingen voor de klimaatcrisis binnen handbereik, stelt hij. Waar het aan schort is vertrouwen: vertrouwen in wetenschap en politiek, vertrouwen in onszelf en in elkaar, en bovenal vertrouwen in de jeugd en de toekomst. Hoe herwinnen we de moed tot dit vertrouwen? Luister naar Jan Terlouw die je aan de hand van fragmenten uit zijn boeken meeneemt in zijn optimisme voor een groenere toekomst. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Jan Terlouw: een klimaat van vertrouwen
Schrijver, natuurkundige en oud-politicus Jan Terlouw zet zich al jaren onvermoeibaar in voor natuurbehoud en een groene aarde. In 2016 verwierf hij opnieuw landelijke bekendheid met zijn pleidooi bij De wereld draait door, waar hij zich hard maakte voor een groene toekomst en wederzijds vertrouwen. Ook nu, op bijna 90-jarige leeftijd, is Terlouw nog altijd actief. Samen met jongerenpartijen probeert hij de nationale politiek aan te sporen tot duurzaam beleid. Tijdens het programma van Radboud Reflects, mede georganiseerd door Radboud Green Office, nam Terlouw aan de hand van fragmenten uit zijn boeken het publiek mee in zijn optimisme voor een groenere toekomst. Hij ging in gesprek met programmamakers Liesbeth Jansen en Wouter Veldman.
De toekomststoel
Op het podium was een vierde, lege stoel geplaatst: de toekomststoel. Dit beeld komt uit Terlouws boek Het hebzuchtgas. Wat is de toekomststoel precies? Terlouw: “In het boek brengen jongeren ondernemers ertoe om bij vergaderingen een lege stoel bij te zetten. Op die stoel zitten de ongeborenen. Het doel van de stoel is om aanwezigen aan te sporen om over de toekomst na te denken.”
Wordt de toekomst te weinig besproken in vergaderingen? Ja, volgens Terlouw: “Ieder besluit gaat uiteindelijk over de toekomst. Je bent er dus altijd mee bezig. Die toekomst reikt verder dan slechts de komende drie jaar. Je moet ook de ongeborenen erin meerekenen.”
Terlouw meent dat we op een kentering der tijden staan. We moeten fundamenteel anders met de natuur omgaan. Doen we dat niet, dan gaat de wereld met een hollend tempo achteruit. Jongeren gaan een behoorlijk andere wereld tegemoet dan waar we nu in leven.
“We hebben de natuur behandeld als iets wat niet op kan raken, iets wat je naar je eigen hand kunt zetten,” aldus Terlouw. “Maar we weten niet waar we mee bezig zijn, wat de gevolgen zijn van de veranderingen die we nu in de natuur aanbrengen. In één mensenleven is de wereldbevolking meer dan verdubbeld en de ruimte voor wild leven gehalveerd.”
Politieke actie en burgerparticipatie
Hoe kunnen we de urgentie van het klimaatprobleem een plek geven in de politiek? Terlouw: “Je moet het vertellen. Maar je krijgt het niet voor elkaar als mensen het niet willen. Eerst komt het weten, dan het willen. En als mensen het willen, moet de politiek het uitvoeren.”
In het boek Koning van Katoren hebben de inwoners van de stad Smook, waar de lucht vervuild is door een draak, iemand als Stach nodig, een jonge buitenstaander, om te realiseren dat hun probleem op te lossen is. Terlouw meent dat er in de geschiedenis vaak één persoon is die zegt: het kan anders, en we gaan het anders doen. Aan zo iemand heeft de samenleving veel te danken.
In de politiek lijkt er echter sprake te zijn van een kip-en-ei-probleem. Enerzijds moeten burgers tegen de politiek zeggen: we willen wat anders. Anderzijds hebben we precies de politiek nodig om burgers te overtuigen. Terlouw: “Het is een wisselwerking. De politiek, dat zijn de mensen. Je kunt de twee niet scheiden. Het gaat verkeerd als politici denken dat ze niet meer bij de burgers horen.”
Terlouw ziet een oplossing uit dit probleem door burgers actief te betrekken bij de besluitvorming: “Met burgerberaden kunnen we burgers medeverantwoordelijk maken en laten meedenken. Het sluit aan bij mijn politieke slagzin: het hebben van plichten is een recht.”
Je eigen bijdrage
Hoeveel vrijheid zouden burgers moeten inleveren om het klimaat te redden? Niet zoveel, denkt Terlouw: “Ik geloof in burgerberaden die samen kunnen concluderen wat er nodig is. We kunnen op een verantwoorde manier minderen, we hoeven niet te verarmen. Maar dan moet niet iedereen kilo’s vlees per week blijven eten. Of meerdere keren per jaar de wereld rondvliegen. Een ticket voor 20 euro naar Barcelona, dat moeten we niet langer willen. Want de werkelijke kosten liggen veel hoger. Goedkoop vliegen is niet een vrijheid die je toekomt.”
Soms heb je als individu het gevoel weinig verschil te kunnen maken. Wat maakt mijn kleine bijdrage nou uit? Toch maken ook de kleine dingen al verschil, aldus Terlouw: “Je kunt minder vlees eten of duurzame lampen gebruiken. Dat helpt zelf al een klein beetje, maar nog meer omdat de buren het ook zien. Daarnaast kun je bij verkiezingen stemmen op de groenste kandidaat van je partij naar keuze.”
Wetenschappers op de barricade
De kinderboeken van Terlouw zijn vaak opbeurend. Maar in Kop uit ’t zand worden grimmige beelden gebruikt. Zo steekt iemand zichzelf uit wanhoop in brand, omdat de politiek niets doet aan het klimaat. Hoe combineert Terlouw dit pessimistische beeld met zijn optimistische toekomstbeeld? Terlouw wees de wetenschap aan als belangrijke pijler: “Wetenschap is ontzettend belangrijk. Onze welvaart en hoge levensverwachting hebben we te danken aan de wetenschap. Maar wetenschappers zijn ook staatsburger. Hun kennis is eigendom van de gemeenschap, daar moeten we wat mee doen. Wetenschappers, ga op de barricades en overtuig politici!”
“Ik ben bezorgd, maar daarom nog niet pessimistisch. Ik zou pessimistisch zijn als ik zei: we zijn te ver gegaan. Maar dat punt hebben we nog niet bereikt. Met optimisme los je bovendien meer op.”
Wat denkt Terlouw dat de toekomststoel wil dat wij meenemen van deze avond? “We gaan herzien hoe we met de natuur omgaan. Maar we gaan ook de sociale rechtvaardigheid herstellen. Want dat is nodig. We zijn maar mensen, we zijn zwak en egoïstisch, maar ook weer niet zó zwak/egoïstisch/??. Zoals Rutger Bregman schreef: de meeste mensen deugen. Dat geloof ik ook.”
Door: Thijs Meeuwisse
Video
Podcast
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Aankondiging
Jan Terlouw is een optimist. Technisch en economisch liggen de oplossingen voor de klimaatcrisis binnen handbereik, stelt hij. Waar het aan schort is vertrouwen: vertrouwen in wetenschap en politiek, vertrouwen in onszelf en in elkaar, en bovenal vertrouwen in de jeugd en de toekomst. Hoe herwinnen we de moed tot dit vertrouwen? Luister naar Jan Terlouw die je aan de hand van fragmenten uit zijn boeken meeneemt in zijn optimisme voor een groenere toekomst.
Vertrouwen
Met ‘het touwtje uit de brievenbus’, zijn gepassioneerde pleidooi voor een groene toekomst in De Wereld Draait Door, werd Jan Terlouw een nationale held. Wederzijds vertrouwen, en de daarvoor nodige gemeenschapszin, zijn onmisbare ingrediënten voor succesvol klimaatbeleid, zo benadrukt Terlouw. Klimaatscepticisme, politiek wantrouwen en de geïndividualiseerde maatschappij staan een dergelijk beleid in de weg.
Het woord als zwaard
Het touwtje uit de brievenbus is slechts een van de vele beelden en metaforen uit de pen van Terlouw. In kinderboeken als Koning van Katoren (1971), sprookjes als Het hebzuchtgas (2016) en de klimaatnovelle Kop uit ’t zand (2016) snijdt Terlouw op eigenzinnige wijze maatschappelijke thema’s aan. Met het woord als zijn zwaard trekt hij ten strijde tegen klimaatverandering, buitensporig kapitalisme en het gebrek aan politieke verantwoordelijkheid.
Wat kunnen we leren van de verhalen van Jan Terlouw? Hoe kunnen we leren om beter zorg te dragen voor de toekomstige generaties? Wat moet er anders aan onze politiek en economie en welke rol is daarin weggelegd voor de wetenschap? Over deze andere onderwerpen gaan programmamakers Liesbeth Jansen en Wouter Veldman in gesprek met Jan Terlouw. Stel je eigen vragen aan Jan Terlouw via mentimeter.
Over de spreker
Jan Terlouw is natuurkundige, oud-politicus en schrijver van essays, thrillers en kinderboeken. Al vanaf de jaren 70 zet hij zich actief in voor natuurbehoud en ook de laatste jaren is en blijft hij zeer actief voorvechter van een groenere aarde. In 2016 wist hij het Nederlandse publiek te raken met zijn bevlogen toespraak bij De Wereld Draait Door over het klimaat en ‘het touwtje uit de brievenbus’.
Dit is een programma van Radboud Reflects en Radboud Green Office.
Draag je Radboud Reflects een warm hart toe? Steun ons dan met een financiële bijdrage en doneer.
Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten van Radboud Reflects? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief. Wil je verder denken over ethische vragen die spelen in jouw organisatie? Bekijk Radboud Reflects Professional – Ethische verdieping voor organisaties.