21|06|18 De Nacht | Schrijvers, artiesten, dansers & wetenschappers over de nachtcultuur
De Nacht | Schrijvers, artiesten, dansers & wetenschappers over de nachtcultuur | Vrijdag 18 juni 2021 | 20:00 – 22.00 uur | Doornroosje & online | Radboud Reflects, Drift, Doornroosje en Open Source Radio
Interview met Bas Bloem in radioprogramma Focus | Interview met Bas Bloem in de Gelderlander: Dansmuziek als 'personalized medicine' | Opinie Persis Bekkering in De Gelderlander: Het nachtleven helpt ons samenleven
Aankondiging - Dansen tot de ochtend je weer wakker schudt, ontdekken, experimenteren en jezelf overgeven aan muziek omringd door vreemden; het snakken naar de nacht is een ingewikkeld verlangen temidden van een pandemie. Hoe komt het dat we de nacht zó missen? Wat is de waarde van de clubcultuur die eruit ontspringt? Nu we meer dan een jaar geen nachtleven gezien hebben, beseffen we ineens dat er iets essentieels mist. Maar wat is dat precies? Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - De Nacht
Dansen tot de ochtend je weer wakker schudt, ontdekken, experimenteren en jezelf overgeven aan muziek omringd door vreemden; het snakken naar de nacht is een ingewikkeld verlangen temidden van een pandemie. Hoe komt het dat we de nacht zó missen? Samen met Drift, Open Source Radio en Doornroosje organiseerde Radboud Reflects De Nacht om dit te onderzoeken. Wetenschappers, schrijvers en artiesten gaven hun kijk op nachtcultuur in een avondvullend programma.
Vijftien maanden zonder nacht
Gespreksleider Maïté Tjon A Hie stond aan het begin van de avond met Mauke Rodermond – creative manager bij Drift en Open Source Radio – stil bij de afgelopen vijftien maanden. Wat heeft de afwezigheid van nachtcultuur ons laten zien? Voor Rodermond de afwezigheid van een plek waar je gelijkgestemden ontmoet, waar je je ontlaadt en vrij voelt en waar ruimte is voor inspiratie. De afwezigheid van de nacht heeft voor hem laten zien dat dit iets onvervangbaars is, maar ook dat nachtcultuur na de pandemie nog meer een veilige plek wordt waar ruimte is om jezelf te zijn.
Optimisme en hoop
Schrijver Persis Bekkering verdiepte zich voor haar laatste roman Exces in ravecultuur. Niemand zag de summer of love van 1988 aankomen, in een tijd waarin housemuziek Europa overnam. Bekkering vroeg zich af waarin house en rave juist toen – in een tijd van energie, optimisme en hoop – insloeg. Mede door de val van de Berlijnse Muur en het einde van de Koude Oorlog heerste er een gevoel van vrijheid. Gender, afkomst en seksuele geaardheid deden er niet toe. Iedereen was op weg naar een nieuwe toekomst, waarvan niemand wist wat die inhield.
Synchroniseren
Tijdens de raves die in die tijd ontstonden, danste iedereen op hetzelfde ritme. Er ontstond een synchronisatie op het ritme van de beat. Bekkering vertelde dat op die manier een collectief ontstond, waarin je even voelt wat het betekent om geen individu te zijn. Dat gebeurde juist in een tijd waarin het individualisme opkwam en het communisme verslagen was. De rave vormde een nieuw ritueel die aan de ene kant een daad van verzet was – tegen kapitalisme en het binaire genderregime – maar aan de andere kant juist een kind van de tijd was door het geloof in technologie en individuele vrijheid. De tijd werd toegeëigend in feesten die soms dagen konden duren en zich daarmee afzetten tegen het routine van de dag, waarin alles draaide om productie.
Zonder inhoud
Volgens Bekkering hadden de meeste ravers geen politieke bedoelingen. Een utopie zonder inhoud, alleen de vorm. Uiteindelijk werden de feesten vercommercialiseerd en verloor de rave zijn kracht. Toch gelooft Bekkering dat de rave vandaag nog potentie heeft. Zeker na de pandemie kan het ons laten zien wat de kracht is van samenzijn en wat de politieke waarde daarvan is. Sommige clubs en dancefestivals zijn jammer genoeg vergeten wat de oorsprong van techno en ravecultuur is en wat een inclusieve dansvloer betekent. Daar is nu veel kritiek op en hopelijk is dat iets wat na de pandemie verandert.
Tjon A Hie vroeg zich af wat dit verhaal zonder inhoud waard is. Is dat niet meer een vorm van escapisme? Bekkering zag dit anders. Escapisme kan ook een zegen zijn in een tijd waar we continue worden uitgewrongen. Het is ook belangrijk om utopie te ervaren en te zien dat de manier waarop we in het dagelijks leven met elkaar omgaan niet altijd okay is. Daarnaast is de nacht niet de orde en dwang van de dag en is het een plek waar de grenzen vervagen en waar je jezelf kunt verliezen. Het is een heel bijzondere vorm van chaos.
Bewegen op de beat
Max Frimout zat vanwege een tropische ziekte helaas vast op het eiland Réunion, maar had op afstand een dj-set voorbereid waarop danseres Alesya Dobysh een geïmproviseerde dansvoorstelling gaf.
Aansluitend ging Maïté Tjon A Hie in gesprek met muziekwetenschapper Vincent Meelberg en neuroloog Bas Bloem. Tjon A Hie vroeg zich af wat een expert in Parkinson doet bij een avond over muziek en dans. Muziek is ritme en bij mensen met de ziekte van Parkinson gaan bepaalde ritmes – waaronder lopen – verloren, vertelde Bloem. Nu blijkt dat we muziek kunnen gebruiken om mensen weer te laten bewegen. Dat komt door de beat van muziek en in andere gevallen juist door de emotionele herinnering die we hebben aan een specifiek muziekstuk. Bloem illustreerde dit aan de hand van videofragmenten van zijn patiënten.
Spanning en ontspanning
Waarom het gevoel dat een muziekstuk oproept een Parkinsonpatiënt weer laat bewegen, heeft volgens Bas Bloem te maken met het dopaminetekort in de hersenen, iets wat typerend is bij mensen met Parkinson. De gelukkige herinnering creëert een shot aan dopamine die de motoriek weer op gang brengt. Dit liet voor Vincent Meelberg zien dat we muziek nodig hebben. Muziek kent een bepaalde vorm van expressiviteit die ons zowel basaal als op een hoger niveau aanspreekt. Het ontlokt verwachtingen, bouwt de spanning op en ontlaadt. Zo spreekt muziek ons aan, door een samenspel van onder andere ritme, textuur en toonhoogte.
Samen dansen
Tjon A Hie vroeg wat het effect is van samen dansen. Meelberg vertelde dat muziek een heel belangrijke rol in onze identiteitsvorming speelt. We dansen bijvoorbeeld op dancemuziek niet alleen omdat de muziek ons aanspreekt, maar ook omdat we anderen zien bewegen. We synchroniseren onze bewegingen op die van anderen en dat schept een gevoel van gemeenschap. Dat is heel belangrijk voor onze sociale ontwikkeling: wie ben ik, waar hoor ik bij, hoe kan ik me uiten? Bloem zag dit ook terugkomen bij zijn Parkinsonpatiënten, die door samen te dansen met lotgenoten weer kunnen bewegen en daarmee ook hun ziekte even vergeten. Naast dit sociale aspect remt de inspanning door het dansen ook de ontwikkeling van ziekte af. We moeten dans daarom serieus gaan nemen als medicijn binnen de gezondheidszorg.
Kracht van de herhaling
Vanuit het publiek kwam de vraag hoe het kan dat je van muziek en dans in trance raakt. Los van externe hulpmiddelen zoals drank of drugs komt dat volgens Meelberg vooral door de kracht van herhaling. Zeker in een club, waar je letterlijk de lage tonen in je lijf voelt dreunen en repetitief danst op de beat, kun je zomaar gevangen raken in de muziek. Bloem vulde aan dat herhalende bewegingen – zogenaamde stereotypieën – bijvoorbeeld mensen met Autisme helpen om tot rust te komen. Herhaling heeft een heel geruststellend effect op ons brein. Menselijk bewegen is fascinerend, vertelde Bloem, en het is waanzinnig waartoe het menselijk lijf in staat is.
Nachtburgemeester van Nijmegen Cees de Beer en artiest Albert van Abbe sloten de avond af. De Beer vatte de avond samen in spoken word. Morgen gaat hij zijn dokter bellen, voor een recept voor drie dansfeesten per week. “We zijn vijftien maanden ziek geweest, maar lieve mensen het wordt weer beter. Geniet ervan. De nacht wachtte en dat is niets voor niets geweest.” Albert van Abbe luidde de nacht in met een absorberende live-set. Met een uitgebreid scala aan licht- en geluidsapparatuur greep hij de aandacht van het publiek en vormde hij het sluitstuk van de avond.
Door Dave Willems
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de
Aankondiging
Dansen tot de ochtend je weer wakker schudt, ontdekken, experimenteren en jezelf overgeven aan muziek omringd door vreemden; het snakken naar de nacht is een ingewikkeld verlangen temidden van een pandemie. Hoe komt het dat we de nacht zó missen? Wat is de waarde van de clubcultuur die eruit ontspringt? Nu we meer dan een jaar geen nachtleven gezien hebben, beseffen we ineens dat er iets essentieels mist. Maar wat is dat precies?
Wordt je bewust van wat de nacht met je doet aan de hand van dj’s Albert van Abbe, Max Frimout, danseres Alesya Dobysh, schrijver Persis Bekkering, muziekwetenschapper Vincent Meelberg, neuroloog Bas Bloem en Nachtburgemeester Cees de Beer, en ontdek waarom speciale dingen hun plek vinden in het donker.
Dans, denk en geniet
Dus dans mee, geniet en denk door over het effect dat muziek, dans en de nacht op je hebben. Want nog voor je doorhebt wat een beat met je doet heeft je lijf allang een reactie paraat. Muziekwetenschapper Vincent Meelberg en neuroloog Bas Bloem bespreken wat de werking van muziek op je brein is, hoe je dansend je emoties verwerkt en hoe het toch kan dat je telkens kippenvel krijgt van die ene plaat. Nachtburgemeester Cees de Beer vat het geheel samen in spoken word.
De Nacht is een samenwerking van Radboud Reflects, Drift, Open Source Radio en Doornroosje.
Sprekers en artiesten
De nacht. Voedingsbodem voor verandering? - Schrijfster Persis Bekkering
Begin jaren negentig onthaalden massa's extatische ravers op house- en techno de toekomst. Tegelijkertijd werd het einde van de geschiedenis afgekondigd en bleef het kapitalisme over als enige alternatief. Rave was vanaf het begin een utopische beweging die de plek innam van de verdwenen 'grote verhalen' van de twintigste eeuw.
Maar het was volgens Persis Bekkering vooral een echo van een utopie: wel de vorm – het gezamenlijke en de euforie – maar zonder politieke agenda. In haar lezing onderzoekt ze of het nachtleven van na de pandemie nog een voedingsbodem kan zijn voor politieke verandering.
Persis Bekkering is literatuurcriticus voor NRC Handelsblad en schrijft columns, proza en essays voor onder andere De Gids, Mister Motley en De Nederlandse Boekengids. Dit jaar verscheen haar boek Exces, waarin ze rave-beweging als laatste utopie bespreekt. Daarnaast maakte ze de podcast, Laatste utopie, waarin ze de politieke en sociale betekenis van het nachtleven onderzoekt.
Muziek en je lichaam | muziekwetenschapper Vincent Meelberg
Nog voor je brein doorheeft wat een beat met je doet, heeft het lichaam allang gereageerd. Denk aan kippenvel dat je krijgt door die ene ‘drop’ in de beat. Muziekwetenschapper Vincent Meelberg bespreekt de rol van het lichaam bij muziekbeleving en het spel van spanning en ontspanning dat muziek met je speelt.
Als we muziek beleven en dansen verwerken we onze emoties. In de nachtclub doen we dat bovendien samen, een belangrijk onderdeel van deze ervaring volgens Vincent Meelberg, die iedere keer weer uniek maakt.
Vincent Meelberg is muziekwetenschapper aan de Radboud Universiteit, Universiteit Leiden en het Koninklijk Conservatorium in Den Haag. Hij is mede-hoofdredacteur van het online Journal of Sonic Studies. In zijn onderzoek richt hij zich op de relatie tussen muzikale praktijken, interactie en creativiteit. Daarnaast is hij contrabassist in verschillende jazz-ensembles en sound designer.
Dans en je brein | Neuroloog Bas Bloem
Neuroloog Bas Bloem bespreekt de effecten van muziek en dans op onze brein. Hij vertrekt vanuit de ziekte van Parkinson, waar muziek en dans een belangrijk uitgangspunt zijn voor het behandelen van deze bewegingsstoornis. Het zijn ritmegenerators die onze motoriek en emoties beïnvloeden. Vanuit daar bespreekt Bas Bloem het positieve effect van dans voor ons allemaal.
Bas Bloem is hoogleraar Neurologie aan het Radboudumc en hoofd en oprichter van het Expertisecentrum voor Parkinson & Bewegingsstoornissen. Hij zit in de redactie van verschillende nationale en internationale tijdschriften en heeft meer dan 800 publicaties op zijn naam staan. Bas Bloem is bekend vanwege zijn onderzoek naar de ziekte van Parkinson, waarbinnen veel wordt gekeken naar de effecten van muziek en dans.
Albert van Abbe - NONDUAL (Ambient) Live A/V
Het tweede solo-album van audiovisueel kunstenaar Albert van Abbe is in aantocht, en in tegenstelling tot zijn eerdere werk - dat het best omschreven kan worden als absorberende en soms ongegeneerd harde techno - voeren ambient en ondefinieerbare elektronica hier de boventoon.
Niet heel verrassend, gezien NONDUAL geïnspireerd is op het non-dualisme en luisteraars aan het denken wil zetten over hun eigen zijn. Van Abbe neemt tijdens De Nacht een uitgebreid scala aan licht- en geluidsapparatuur mee waarmee hij je een hersentintelend voorproefje geeft van zijn aankomende release.
Max Frimout & Alesya Dobysh
Dans en muziek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar hoe ziet dat er letterlijk uit? Hou die vraag in je achterhoofd als gearfreak en modulair artiest Max Frimout en fusion danseres Alesya Dobysh samenkomen met hun intuïtieve live performance, waarin deze twee kunstvormen letterlijk met elkaar in verbinding komen te staan en geluid en beweging elkaar uitdagen tot een grensverleggende ervaring.
Spoken word | Nachtburgemeester Cees de Beer
Nachtburgemeester Cees de Beer vat de avond samen in spoken word. Hij reageert op de woorden, klanken, bewegingen en kleuren, en stuurt je naar huis met een boodschap om over na te denken. Van een lach tot een traan neemt hij je mee in een roetsjbaan van woorden en emoties.
Cees de Beer is sinds oktober 2019 Nachtburgemeester van Nijmegen. Zijn hoogste doel is om de Nijmeegse nacht inclusiever, veiliger, diverser, verrassender en uitnodigender te maken. Naast Nachtburgemeester is hij spoken word artist en oprichter van Mensen Zeggen Dingen.