21|10|19 Sustainable by Law? On the Responsibility of Corporations | Conversation with legist and economist Holger Fleischer
Sustainable by Law? On the Responsibility of Corporations | Conversation with legist and economist Holger Fleischer | Tuesday 19 October 2021 | 20.00 – 21.30 hrs. | LUX, Nijmegen | Radboud Reflects and Faculty of Law
"Geweldig dat er zoveel studenten uit verschillende studierichtingen bij waren!" (Uit een deelnemersevaluatie.)
Announcement - Can we expect corporations to be socially responsible or do we need to enforce this by law? With climate change high on the political agenda, there is a lot of discussion about the role corporations fulfill in our society. Are we on the eve of a transition to more sustainable corporate policies? Learn from leading German lawyer Holger Fleischer about the social responsibility of corporations. See the full announcement below.
Aankondiging - Mogen we verwachten dat een bedrijf maatschappelijk verantwoord onderneemt of moeten we dat afdwingen per wet? Met klimaatverandering hoog op de politieke agenda wordt veel gediscussieerd over de plek die het bedrijf inneemt in de samenleving. Staan we aan de vooravond van een transitie naar duurzaam ondernemingsbeleid? Denk mee met de vooraanstaande Duitse jurist Holger Fleischer over de maatschappelijke rol van bedrijven. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Sustainable by Law? On the Responsibility of Corporations | Conversation with legist and economist Holger Fleischer
Kunnen we van bedrijven verwachten dat ze zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun milieubeleid, of moet dit wettelijk worden bepaald? Met klimaatverandering als urgent politiek agendapunt, is er veel discussie over de rol die bedrijven hierin vervullen. Hierover ging de Duitse rechtsgeleerde Holger Fleischer, die 21 oktober 2021 een eredoctoraat van de Radboud Universiteit ontvangt, in gesprek met een interdisciplinair panel aan onderzoekers: Ingrid Visseren-Hamakers (hoogleraar Milieubeleid en Politiek) aan de Radboud Universiteit, Tom Salemink (universitair hoofddocent Ondernemingsrecht aan de Radboud Universiteit ) en Heleen de Coninck (hoogleraar Socio-technische innovatie en klimaatverandering aan de Radboud Universiteit) ondervroegen Fleischer. Een divers publiek van studenten en medewerkers was getuige van een kritisch, maar sfeer- en respectvol gesprek onder leiding van filosoof Marcel Becker. Rector magnificus Han van Krieken van de Radboud Universiteit opende de avond.
Corporate purpose
Marcel Becker beet de spits af met de vraag naar de relatie tussen bedrijven en de maatschappij. Steeds meer bedrijven articuleren namelijk hun coporate purpose: hun bestaansreden buiten het maken van winst. Dit wordt gepromoot met statements als “Our energy for sustainable life.” Dit is een nog relatief jonge ontwikkeling, legde Holger Fleischer uit. Het concept corporate purpose ontstond eind vorige eeuw op Engelse business schools, maar het idee van de verantwoordelijkheid van corporaties richting de maatschappij gaat terug naar de Middeleeuwen. Zo werd bijvoorbeeld een deel van de winst afgestaan aan de kerk. In de loop der eeuwen werd dit steeds meer directe filantropie. Halverwege de 20e eeuw kwam het tot een discussie tussen verschillende gedachtenscholen. Zo schreef econoom Milton Friedman “the business of business is business.” Het zakenleven en de maatschappij zouden losstaan van elkaar. Dat idee werd steeds meer losgelaten ten gunste van het idee dat ook corporaties een waardevolle bijdrage moeten leveren aan de samenleving.
De eerbare koopman
Voorheen was corporate purpose nog optioneel. Tegenwoordig staat er veel meer druk op bedrijven om zich op te stellen als “de eerbare koopman.” Er is echter veel scepsis over corporaties die zich een betrokken identiteit willen aanmeten met dergelijke statements. Nu wordt deze morele taal ook overgenomen door ondernemingsjuristen. Ethiek gaat echter over intrinsieke motivaties, en het is de vraag of we het morele en het legislatieve niet gescheiden moeten houden. Holger Fleischer probeerde de terminologie van de business school en de law school te onderscheiden: vage statements hebben geen wettelijke meerwaarde. Ze noden op geen enkele manier tot aansprakelijkheid.
Zorgvuldigheidsnorm
Marcel Becker vroeg of de maatschappelijke zorgvuldigheidsnorm uit het privaatrecht gebruikt kan worden om het gedrag van bedrijven te verbeteren. Het is voor Holger Fleischer de vraag of de rechtbank de juiste plek is om deze probleem aan te kaarten. Klimaatverandering heeft geen directe preferentie boven andere, gerelateerde kwesties zoals werkgelegenheid en energieprijzen. Gerechtshoven kunnen deze genuanceerde kwesties niet effectief aan. Bovendien zijn corporaties geen subjecten van het internationaal publiekrecht. Het hof maakt dan ‘soft law’ (juridische instrumenten die niet of moeilijk wettelijk afgedwongen kunnen worden, red.) tot ‘hard law.’ Er is tegenwoordig nog veel discussie over of je dat kunt doen.
Wettelijke stimulans
Ingrid Visseren-Hamakers observeerde vervolgens dat het milieudebat steeds meer verschuift naar het hart van de samenleving. Een reorganisatie van onze maatschappij is vereist, en daar zou het ondernemingsrecht een rol in kunnen spelen. Holger Fleischer wees op de evolutie in het ondernemingsrecht de afgelopen vijftig jaar. De rol van de wet is enorm toegenomen om bedrijven te stimuleren bij te dragen aan maatschappelijke kwesties. Dit gebeurt zowel via nudging als via verplichtende wetgeving. Een andere weg is via de aandeelhouders: “Naast de ‘say on pay’ zou een ‘say on climate’ een goede optie zijn.” Recent is er veel verbeterd, vooral op EU-niveau. Het grote probleem is echter dat we te laat begonnen zijn: “We moeten snel handelen maar die transformatie kost veel tijd. We hebben een slimme mix nodig van strategische procesvoering en sociale investeringen.”
Maatschappelijke zorgplicht
Collega ondernemingsrechtgeleerde Tom Salemink haalde de Duitse dichter Heinrich Heine aan: “Als de wereld vergaat, dan ga ik naar Nederland. Want daar gebeurt alles altijd vijftig jaar later.” Wellicht geldt dit ook voor onze ontwikkeling in het ondernemingsrecht? Rechtsgeleerden zijn inmiddels met verschillende voorstellen gekomen, waaronder het introduceren van de zorgplicht tot verantwoorde deelname aan het maatschappelijk verkeer. Holger Fleischer betwijfelde of dit voorstel wel zoveel zou veranderen. Zo moet in Duitsland het bedrijfsbestuur alle uiteenlopende betrokken belangen afwegen. Dit leidt vaak tot een verzwakte handelingscapaciteit. Meer belanghebbenden betekent namelijk meer managers, die weer tegen elkaars belangen inwerken. Dit zal weinig effect hebben. Bovendien is het op deze manier codificeren van ondernemingsrecht slecht handhaafbaar. We zien ook geen rechtszaken hierover: “Het idee van de eerbare koopman is geen werkbare standaard voor een advocaat.”
Onzekerheid
Heleen de Coninck stipte aan dat de wetenschap probeert om de impact die we hebben op het klimaat te kwantificeren. Hierbij blijven echter veel zaken onzeker. Hoe kan de wet omgaan met de onzekerheden in de wetenschap? Holger Fleischer antwoordde met het voorbeeld van de Peruviaanse boer die de Duitse energiegigant RWE aanklaagde, omdat mede door de klimaatimpact van dit bedrijf zijn dorp onder water dreigt te lopen. In zulke gevallen moet een causale link voorbij redelijke twijfel worden aangetoond: er zijn veel andere uitstoters, het delict vond plaats op een lange afstand en op lange termijn. Andere wetten kunnen dan een oplossing bieden: “Men kan het idee van marktaandeelaansprakelijkheid aanpassen naar ‘vervuilingsaandeelaansprakelijkheid.’”
Samenwerking
Binnen 30 jaar moeten grote bedrijven enorm veranderen om hun CO2-uitstoot te verminderen. Ze vragen daarvoor om subsidie want dit kost veel geld. Tegelijkertijd maken ze enorme winst. Hoeveel winst mag een bedrijf van de wet maken om nog subsidie te krijgen voor de oplossing van een probleem dat ze zelf veroorzaken? Volgens Fleischer moeten de private en publieke sector hier nauw samenwerken. Voor veel innovaties is nieuwe infrastructuur nodig, zoals oplaadpunten voor elektrische auto’s. Als institutionele beleggers hun houding ten opzichte van de corporaties veranderen kan het werken. Zij hebben veel invloed en kunnen de grote vervuilers onder druk zetten: “Klimaatverandering is een internationaal probleem, dus is er internationale samenwerking nodig om het aan te pakken.”
Door: Pieter Theunissen
Podcast
Video
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Announcement/aankondiging
Can we expect corporations to be socially responsible or do we need to enforce this by law? With climate change high on the political agenda, there is a lot of discussion about the role corporations fulfill in our society. Are we on the eve of a transition to more sustainable corporate policies? Learn from leading German lawyer Holger Fleischer about the social responsibility of corporations.
Free market
We are living in turbulent times in terms of climate, the environment and the law. The European Union is working on its Green Deal and has already made it mandatory for companies to publish their sustainability policy in addition to the annual figures. Meanwhile, the European Commission is debating how sustainability should become an integral part of a company's strategy. In The Netherlands, the lawsuit against Shell underlined the environmental responsibility of corporations. The idea that the principles of the market economy should persist, even as regards the climate, is losing ground.
Climate law
Are these good developments and what should a climate law for companies look like? Holger Fleischer explains whether existing models are sufficient for the issues of tomorrow. Next to that he discusses the relationship between government, corporations and sustainability with climate scientist Heleen de Coninck, legist Tom Salemink and environmental social scientist Ingrid Visseren-Hamakers.
How far can our government go with imposing a sustainable corporate policy? What are the legal consequences of such an obligation? Does a climate law for corporations also make their directors accountable? A far-reaching climate policy is highly needed. Does this also justify the means regarding corporations?
Ethicist Marcel Becker is the moderator.
This program is in English.
About the speakers
Holger Fleischer is director of the Max Planck Institut für ausländisches und internationales Privatrecht in Hamburg and professor at the Bucerius Law School in Hamburg. On 21October 2021, he will receive an honorary doctorate from Radboud University. He is known as one of the great innovators of corporate law in Germany and explicitly intervenes in public debate on corporate social responsibility.
Heleen de Coninck is associate professor of Innovation Studies and Sustainability at Radboud University and professor of Socio-technical Innovation and Climate Change at Eindhoven University of Technology. Since 2002 she has been involved in various reports of the influential Intergovernmental Panel on Climate Change.
Tom Salemink is an associate professor of corporate law and specializes in corporate governance and corporate litigation. He obtained his doctorate for the study 'Buy out of minority shareholders'.
Ingrid Visseren-Hamakers is professor of Environmental governance and politics at Radboud University. She is one of the authors of the Global assessment of the Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES).
This is a program of Radboud Reflects and the Radboud University Faculty of Law.
Subscribe to the English e-mail newsletter and be the first to know about new programming, the latest reviews, video's and more.
Do you have ethical questions in your organization that need further thought? See Radboud Reflects Professional.
Nederlands
Mogen we verwachten dat een bedrijf maatschappelijk verantwoord onderneemt of moeten we dat afdwingen per wet? Met klimaatverandering hoog op de politieke agenda wordt veel gediscussieerd over de plek die het bedrijf inneemt in de samenleving. Staan we aan de vooravond van een transitie naar duurzaam ondernemingsbeleid? Denk mee met de vooraanstaande Duitse jurist Holger Fleischer over de maatschappelijke rol van bedrijven.
Vrije markt
Op het vlak van klimaat, milieu en de wet zijn het roerige tijden. Europa werkt aan zijn Green deal en heeft bedrijven al verplicht gesteld om naast de jaarcijfers ook hun duurzaamheidsbeleid openbaar te maken. De Europese Commissie debatteert intussen over hoe duurzaamheid een integraal onderdeel moet worden in de strategie van een bedrijf. In Nederland zette de klimaatzaak tegen Shell de maatschappelijke verantwoordelijkheid van het bedrijf op scherp. Het idee dat een bedrijf ook wat betreft klimaat en milieu een speler op de vrije markt is, verliest dus steeds meer aan terrein.
Klimaatplicht
Zijn dit goede ontwikkelingen en hoe moeten we juridisch invulling geven aan een klimaatplicht voor bedrijven? Holger Fleischer legt uit of bestaande modellen toereikend zijn voor de opgaven van morgen. Daarna gaat hij in gesprek met klimaatwetenschapper Heleen de Coninck, jurist Tom Salemink en milieu- en sociale wetenschapper Ingrid Visseren-Hamakers over de relatie tussen overheid, bedrijf en duurzaamheid.
Hoe ver kan de overheid gaan met het verplicht opleggen van een duurzaam ondernemingsbeleid? Wat zijn de juridische gevolgen van een dergelijke verplichting? Betekent een klimaatplicht voor bedrijven ook een klimaatplicht voor hun bestuurders? De nood voor een vergaand klimaatbeleid is hoog. Heiligt dit ook ten opzichte van ondernemingen de middelen?
Ethicus Marcel Becker is de gespreksleider.
De voertaal is Engels.
Over de sprekers
Holger Fleischer is directeur van het Max Planck Institut für ausländisches und internationales Privatrecht in Hamburg en hoogleraar aan de Bucerius Law School in Hamburg. Op 21 oktober 2021 ontvangt hij een eredoctoraat aan de Radboud Universiteit. Hij staat bekend als een van de grote vernieuwers van het ondernemingsrecht in Duitsland en mengt zich uitdrukkelijk in het debat over de maatschappelijke verantwoordelijkheid van bedrijven.
Heleen de Coninck is universitair hoofddocent Innovatiestudies en duurzaamheid aan de Radboud Universiteit en hoogleraar Socio-technische innovatie en klimaatverandering aan de TU Eindhoven. Sinds 2002 is ze betrokken bij diverse rapporten van het invloedrijke Intergovernmental Panel on Climate Change.
Tom Salemink is universitair hoofddocent Ondernemingsrecht en gespecialiseerd in corporate governance en corporate litigation. Hij is gepromoveerd op het onderzoek 'Uitkoop van minderheidsaandeelhouders'.
Ingrid Visseren-Hamakers is hoogleraar Environmental governance and politics aan de Radboud Universiteit. Zij is een van de auteurs van het Global assessment van het Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES).
Dit is een programma van Radboud Reflects en de Faculteit der Rechtgeleerdheid.
Draag je Radboud Reflects een warm hart toe? Steun ons dan met een financiële bijdrage en doneer.
Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten van Radboud Reflects? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief. Wil je verder denken over ethische vragen die spelen in jouw organisatie? Bekijk Radboud Reflects Professional – Ethische verdieping voor organisaties.