22|05|24 Cryptokunst. Een democratisering van de kunsthandel? | Lezingen en gesprek door museumdirecteur Ann Demeester en filosoof Frank van Caspel

Cryptokunst. Een democratisering van de kunsthandel?| Lezing door museumdirecteur Ann Demeester en filosoof Frank van Caspel | Dinsdag 24 mei 2022| 20:00 tot 21:30 uur| Collegezalencomplex, Radboud Universiteit| Radboud Reflects

Video | Podcast

"Leuke avond. Ann DeMeester wist op een boeiende manier vanuit een brede scoop over NFT's en het idee van wat kunst kan zijn, te vertellen. Frank van Caspel was een enthousiaste inleider, die moeilijke stof toegankelijk wist te brengen" (uit een deelnemersevaluatie)

Aankondiging - Hoe kan een digitale afbeelding 60 miljoen euro waard zijn? Vorig jaar werd het cryptokunstwerk Beeple verkocht voor dit recordbedrag. Door blockchaintechnologie is het mogelijk om digitale kunst als unieke objecten te verkopen. Kom luisteren naar filosoof Frank van Caspel die deze ontwikkeling duidt en naar taalkundige en museumdirecteur Ann Demeester die vertelt wat de waarde van kunst bepaalt. Heeft cryptokunst waarde op zichzelf of is het de nieuwe cryptobubbel? Zie de volledige aankondigingstekst onderin.

Verslag - Tussen Kunst en Crypto

Hoewel ze nog maar kort bestaan en nog niet veel mensen weten wat het precies zijn, hebben NFT’s, non-fungible tokens, in hun nog jonge bestaansgeschiedenis al een levendige handel en speculatie op gang gebracht. Er bestaat al kunst die speciaal voor deze markt geproduceerd wordt. Wat doen NFT’s met de manier waarop we tegen kunst en bezig aankijken? Verdwijnen traditionele galeries misschien in de toekomst? Twee sprekers, Frank van Caspel, cognitiefilosoof aan de Radboud Universiteit, en Ann Demeester, aanstaand directeur van het Kunsthaus te Zürich en bijzonder hoogleraar aan de Radboud Universiteit, maakten ons duidelijk wat NFT’s zijn en wat ze mogelijk gaan betekenen voor de kunstwereld.

Cryptografie en blockchain

Frank van Caspel legde uit wat het principe achter NFT’s is. Ze zijn mogelijk geworden door de opkomst van crypto en gedecentraliseerde netwerken. Bij een NFT is door middel van programmatuur het eigendom van een digitaal goed cryptografisch vastgelegd. Je bewaart het niet in een kluis of bij een notaris, maar binnen een versleuteld een netwerk, zoals de bekende blockchain. Dit netwerk is gedecentraliseerd: het draait zonder centrale server of beheerder. Daardoor gaat de autonomie gaat terug naar de gebruikers van het netwerk. Van Caspel vertelde dat cryptografie binnen een gedecentraliseerd netwerk verder trustless is. Je dient enkel te vertrouwen op de programmatuur zelf en niet op tussenpersonen zoals een notaris of bank. Een laatste eigenschap die hij noemde is dat het permissionless is. Iedereen mag meedoen, in tegenstelling tot vele andere diensten van bijvoorbeeld banken of overheden, waarbij de eigenaar bepaalt mag deelnemen.

Eigendomsbewijs

Vervolgens legde Van Caspel uit wat een NFT is. Het is een non-fungible token: niet-inwisselbaar token. Het verschil tussen een NFT en een cryptovaluta is dat het bij een NFT gaat om iets unieks. NFT’s staan geregistreerd op een blockchain en je bent eigenaar van een NFT als het aan jouw crypto-adres gekoppeld is, bijvoorbeeld binnen het Ethereum-netwerk. In het geval van een digitaal kunstwerk ben je echter niet in bezit van het kunstwerk zelf, maar van een het eigendomsbewijs. Het eigendom van dit kunstwerk wordt geregeld door een op een blockchain uitgegeven NFT. Je koopt met een NFT het eigendomsbewijs van het kustwerk. De NFT verwijst echter enkel naar het werk, of dat nou digitaal is of fysiek.

Internethistorie

NFT’s laten ons op een andere manier over het bezit van bijvoorbeeld een afbeelding na te denken. Van Caspel vertelde dat iets online zetten betekent dat het voor iedereen beschikbaar is en dat een kunstenaar er geen geld aan kan verdienen. Iedereen kan het immers gratis downloaden. Dat kan nog steeds met NFT’s, maar je kunt nu wel in bezit zijn van het eigendomsbewijs van een digitaal kunstwerk. Dit betekent ook dat digitale media te gelde gemaakt kunnen worden door de auteur of kunstenaar. Waarom zou een eigendomsbewijs willen kopen van iets dat door iedereen gekopieerd kan worden? De reden daarvoor is vaak de persoonlijk, verteld Van Caspel. Bijvoorbeeld omdat iemand waardering wil uiten naar een kunstenaar of omdat iemand een stukje internethistorie wil bezitten.

Hoge en lage cultuur

Ann Demeester vertelde dat de reacties vanuit de museumwereld op NFT’s ver uiteenlopen. Sommige musea zien het als iets bedreigends, andere zien er mogelijkheden in. Hoe dan ook staat het vast dat ze fundamentele consequenties hebben voor de gehele kunstwereld. Ze dwingen ons opnieuw na te denken over de waarde, betekenis en relevantie van kunst. Ze presenteerde enkele overwegingen om haar punt duidelijk te maken. Allereerst zetten NFT’s de hele discussie over wat waardevol is en wat hoge of lage cultuur is op scherp: als het beeld je aanspreekt, waarom zou een digitale reproductie dan niet gelijkwaardig kunnen zijn aan het origineel?

Kunst bezitten

Ook wees Demeester erop dat NFT’s kunnen zorgen voor emancipatie van de kunstenaar, die door de technologie meer autonomie en beschikking over het eigen werk krijgt. Er wordt beweerd dat het ook zorgt voor de emancipatie van de kunstkoper, maar Demeester betwijfelde dit. Er zijn in de traditionele kunstwereld altijd al democratische vormen van kunstkoop geweest. Het idee dat hoge kunst alleen voor de rijken toegankelijk is en NFT’s voor iedereen is een vals contrast. In principe kan iedereen kunst kopen, alleen niet per se een Vermeer. Een ander punt dat Demeester naar voren bracht is dat het in de kunst niet meer om avant-gardistisch denken gaat – het idee dat de kunstenaar moet streven naar originaliteit – maar veel meer om het maken van iets oorspronkelijks dat een nieuwe kijk op de wereld biedt. NFT’s voegen hier op zichzelf weinig aan toe, maar het concept van de NFT zelf –  de manier waarop het verkocht wordt – gezien worden als onderdeel van het kunstwerk en het dus bijzonder maken. NFT’s bieden op dit vlak zeker nieuwe mogelijkheden.

Conservatief?

Het principe achter NFT’s lijkt in te gaan tegen het steeds prominentere idee van de deeleconomie, vertelde Demeester. Daarin gaat het juist niet meer om bezit maar om gebruik. Het idee van een NFT gaat daar volgens haar haaks op in. Een NFT wil je claimen. Musea zijn zelf echter een beweging de andere kant op aan het maken door ten opzichte van particulieren geen auteursrechten meer te verbinden aan het bezitten van een kopie – zoals een poster – van een kunstwerk. De gedachte daarbij is dat je een beeld niet hoeft te bezitten om ervan te kunnen genieten. Demeester wierp de vraag op of NFT’s in die zin niet conservatief zijn. Nieuwe technieken leiden niet altijd tot nieuwe verhalen. Wellicht houden ze geijkte patronen en bestaande neoliberale ideeën over bezit in stand.

Kunst beleven

Tot slot ging Demeester in op de beleving van kunst. Kun je een NFT net zo goed op je telefoon- of computerscherm bekijken of moet je juist in een andere sfeer worden gebracht? Het museum biedt zo’n setting en heeft duidelijke een meerwaarde. Als je kunst in een museum gaat bekijken ga door een mentaal proces heen: je gaat naar een andere plek om kunst te bekijken, waar bovendien ook anderen zijn. Deze totaalervaring beïnvloedt je blik. Cryptokunst stelt ons dus ook essentiële vragen over de relatie tussen kunstwerk en de fysieke en omgeving. Ze moedigen ons de museale sector aan om na te denken over hoe we digitale kunst ervaren, naast alle vragen over het bezit ervan.

Door Pieter Theunissen

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.

Video

Podcast

Aankondiging

Hoe kan een digitale afbeelding 60 miljoen euro waard zijn? Vorig jaar werd het cryptokunstwerk Beeple verkocht voor dit recordbedrag. Door blockchaintechnologie is het mogelijk om digitale kunst als unieke objecten te verkopen. Kom luisteren naar filosoof Frank van Caspel die deze ontwikkeling duidt en naar taalkundige en museumdirecteur Ann Demeester die vertelt wat de waarde van kunst bepaalt. Heeft cryptokunst waarde op zichzelf of is het de nieuwe cryptobubbel?

Verveelde apen

Digitale kunst is niets nieuws. Wat wel nieuw is, is de mogelijkheid om met zogenaamde NFT’s (Non Fungible Token) eigendom toe te kennen aan digitale goederen. Het bewijs dat jíj de eigenaar bent van die ene specifieke Bored Ape NFT ligt onomstotelijk vast in de blockchain. Filosoof Frank van Caspel legt uit hoe NFT’s werken en hoe blockchaintechnologie het mogelijk maakt voor kunstenaars en artiesten om hun werk digitaal te verkopen. Wat is het verschil met het kopen van kunst in een galerij of op een traditionele veiling? Wat betekent dit voor de toegankelijkheid van kunsthandel voor zowel maker als koper?

Nieuwe spelregels

De ontwikkelingen rondom cryptokunst zetten de traditionele kunstwereld op scherp. In de waardebepaling van kunst spelen kunstkenners een belangrijke rol. Galeriehouders en museumeigenaars vormen daarnaast een belangrijke schakel tussen vraag en aanbod: niet elke willekeurige kunstenaar kan zijn werk zomaar slijten aan een museum. Cryptokunst verandert deze regels van aankoop door het weghalen van de tussenpersoon. Moeten we dit zien als de democratisering van de maker of als een ongewenste deprofessionalisering van de kunstsector? En in hoeverre is het prijskaartje van een kunstwerk een op een verbonden met de kwaliteit van het werk? Museumdirecteur Ann Demeester plaatst de waarde cryptokunst in perspectief.

Hypes

Meme-cultuur wordt vaak gezien als sprekend voorbeeld van de onvolwassenheid van cryptokunst. Deze internetcultuur leidt vaak tot excessen op de NFT-markt. Zo werd een afbeelding van Shiba Inu-hond 'Doge', een van de bekendste memes binnen de cryptowereld, geveild voor vier miljoen dollar. Heeft cryptokunst onderliggende waarde of is het vooral een hype? Na hun lezingen gaan Frank van Caspel en Ann Demeester in gesprek over hypes in de kunstwereld. Het versnipperde kunstwerk van Banksy ‘Girl with a Balloon’ ging voor 19 miljoen euro over onder de hamer, meer dan vijftien keer zoveel als het niet versnipperde origineel. Zijn hypes tekenend aan het worden voor de waardebepaling van kunst of zijn dit eerder de uitzonderingen op de regel?

Over de sprekers

Ann Demeester is bijzonder hoogleraar Kunst en Cultuur aan de Radboud Universiteit. In deze rol vervult ze een brugfunctie tussen de academische wereld en het museale werkveld. Op dit moment is Demeester directeur van het Frans Hals Museum en vanaf 2023 directeur van Kunsthaus Zürich in Zwitserland.

Frank van Caspel is cognitiefilosoof aan de Radboud Universiteit. Hij heeft een bijzondere interesse in NFT’s en blockchaintechnologie.

Draag je Radboud Reflects een warm hart toe? Doneer dan via iDeal.

Kom je vaker naar de lezingen van Radboud Reflects? Dan is een Radboud Reflects-abonnement misschien interessant.

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.