22|06|20 De katholieke rituelen en symbolen van de Radboud Universiteit | Academic Affairs met universiteitshistoricus Jan Brabers en collegevoorzitter Daniel Wigboldus
De katholieke rituelen en symbolen van de Radboud Universiteit | Academic Affairs met universiteitshistoricus Jan Brabers en collegevoorzitter Daniel Wigboldus | Maandag 20 juni 2022 |12.30 - 13.15 uur | Theaterzaal C, Radboud Universiteit | Radboud Reflects en Radboud Universiteit
Video | Podcast | ppt Jan Brabers (pdf, 1,7 MB)
Aankondiging - Het gebed voor academische plechtigheden en het logo met het kruis. De katholieke rituelen en symbolen van de Radboud Universiteit zijn vaak onderwerp van gesprek. Maar waar komen deze symbolen eigenlijk vandaan, en wat is hun betekenis? Universiteitshistoricus Jan Brabers geeft achtergronden bij de katholieke rituelen en symbolen, waarna het publiek actief meepraat over wat de betekenis van deze symbolen is voor jou en de universiteit van vandaag.Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - De katholieke rituelen en symbolen van de Radboud Universiteit
Met haar honderdjarig bestaan in aantocht staat de Radboud Universiteit stil bij de vraag: wie zijn wij nu eigenlijk als universiteit? In honderd jaar tijd kan er veel veranderen in hoe een organisatie naar zichzelf kijkt. Daarom nodigt de universiteit medewerkers en studenten uit om in gesprek te gaan over haar identiteit. Tijdens het programma van Radboud Reflects werd ingezoomd op één aspect van die identiteit, namelijk de katholieke symbolen en rituelen. Universiteitshistoricus Jan Brabers gaf een korte lezing over de geschiedenis van deze rituelen en symbolen. Vervolgens gingen de deelnemers in gesprek onder leiding van programmamaker Liesbeth Jansen. Collegevoorzitter Daniel Wigboldus sloot de bijeenkomst af met een reflectie.
Erfenis uit het verleden
Jan Brabers: “De Radboud Universiteit heeft een unieke geschiedenis als jongste klassieke universiteit van Nederland. De universiteit is een product van de katholieke emancipatie in de eerste helft van de twintigste eeuw.” Brabers wees erop dat bijzondere universiteiten geen rijkssubsidie kregen en dus afhankelijk waren van anderen voor hun financiering. “De stichting van de universiteit werd mogelijk dankzij de hulp van katholieken uit het hele land.”
Vervolgens vertelde Jan Brabers over de omwentelingen die de Radboud Universiteit meemaakte in de jaren zeventig. “In die tijd vielen hoogleraren en studenten goeddeels van hun geloof. De universiteit verwetenschappelijkte enorm. Bovendien viel de rol van het katholieke volk als financier grotendeels weg, omdat bijzondere universiteiten vanaf toen ook aanspraak konden maken op rijkssubsidie.”
“Nu, vijftig jaar later, dragen we die erfenis uit het verleden,” vervolgde de universiteitshistoricus. “Bijvoorbeeld de vestigingsplaats: bij oprichting is gekozen de universiteit in Nijmegen te vestigen, omdat de stad tussen de rivieren ligt en dus zowel voor Noord als Zuid Nederland interessant was. Een gevolg hiervan is dat we tot op de dag van vandaag bovengemiddeld veel eerstegeneratiestudenten uit de regio trekken.”
Symboliek
Jan Brabers liet zien dat in de ambtsketen de symboliek van de katholieke universiteit tot uiting komt. Brabers: “In de hanger staan letters die de woorden alma mater karolina vormen. Dat betekent ‘voedende moeder’ en verwijst naar Karel de Grote, de keizer die in de vroege middeleeuwen Nijmegen regelmatig bezocht.” Hij vervolgde: “De vier medaillons staan voor de heiligen Thomas van Aquino, Canisius, Willibrord en Servatius. Verder is iedere faculteit vertegenwoordigd met een embleem.”
Het wapen van de universiteit, dat ook is verwerkt in de ambtsketen, verwijst eveneens naar de katholieke wortels. Brabers vertelde dat de duif staat voor de heilige Geest en het kruis staat voor de kerkprovincie. De kroon tot slot verwijst naar de keizerskroon van Karel de Grote, net als de wapenspreuk in dei nomine feliciter. Met deze spreuk ondertekende Karel de Grote namelijk zijn wetten. Brabers: “De Radboud Universiteit heeft met haar gebeden en wapen een vorm om haar unieke verleden tot uiting te brengen, waaraan de universiteit haar bestaan te danken heeft. Ons past bescheidenheid, want wij zijn slechts passanten in de geschiedenis. Wie geeft ons het recht om te morrelen aan deze unieke tekens uit het verleden?”
Reflectie van Daniel Wigboldus
Nadat de aanwezigen met elkaar in gesprek waren gegaan over de rol van symbolen en rituelen aan de universiteit, sloot collegevoorzitter Daniel Wigboldus het programma af met een reflectie. “Veel punten raken aan thema’s waar we als college van bestuur druk mee bezig zijn, zoals het belang van verbinding met elkaar in het nu,” vertelde de collegevoorzitter. “Tegelijk brengen rituelen verbinding door de tijd. Onze rector Han van Krieken spreekt hetzelfde gebed uit als Titus Brandsma ooit heeft gedaan. Die verbinding doet wat met je.”
Wigboldus waarschuwde tegelijk dat we tradities niet kritiekloos moeten overnemen. “Je moet je afvragen of je een traditie moet behouden alleen omdat het een traditie is. Het veranderen van een traditie is complex, want verandering is altijd gebaseerd op de gedachte van het heden. Als we een traditie afschaffen, komt die niet meer terug. We moeten ons wel blijven afvragen waar onze tradities vandaan komen en wat ze voor ons betekenen.”
Tot slot gaf Daniel Wigboldus de deelnemers een vraag mee: “Kijkend naar de toekomst kun je je afvragen in hoeverre je bepaalde tradities, zoals het gebed tijdens een promotie, facultatief kunt maken. Gaat een traditie dan verloren? Of moet je mensen die aanstoot nemen aan een traditie een alternatief bieden? Dit lijkt mij een interessante vraag om over na te denken.”
Door: Thijs Meeuwisse
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.
Video
Podcast
Aankondiging
Het gebed voor academische plechtigheden en het logo met het kruis. De katholieke rituelen en symbolen van de Radboud Universiteit zijn vaak onderwerp van gesprek. Maar waar komen deze symbolen eigenlijk vandaan, en wat is hun betekenis? Universiteitshistoricus Jan Brabers geeft achtergronden bij de katholieke rituelen en symbolen, waarna het publiek actief meepraat over wat de betekenis van deze symbolen is voor jou en de universiteit van vandaag.
Actueler dan ooit
In de aanloop naar het eeuwfeest van de Radboud Universiteit in 2023 organiseert de Radboud Universiteit een aantal activiteiten om samen in beeld te brengen waar we voor staan en wat onze identiteit kenmerkt. Zo komen we gezamenlijk tot het veelkleurige verhaal van de Radboud Universiteit. De meningen over de katholieke symbolen zijn verdeeld: de een vindt ze wellicht achterhaald, de ander vindt ze juist nu van belang. Tijdens deze Academic Affairs zoeken we naar de motieven achter de meningen om tot een beter wederzijds verstaan te komen.
Verbondenheid?
Zijn de katholieke symbolen en rituelen voor jou een teken van onderlinge verbondenheid met elkaar en het verleden? Of zorgen ze ervoor dat je je minder thuis voelt op de Radboud Universiteit? Wat is de historische betekenis en de context van deze rituelen? Hoe zijn ze ontstaan?
Kom luisteren naar Jan Brabers en praat daarna actief mee! Op basis van stellingen en onder leiding van een moderator ga je met elkaar in gesprek over je persoonlijke ideeën. Collegevoorzitter Daniel Wigboldus sluit de bijeenkomst af met een reflectie.
Over de spreker
Jan Brabers is universiteitshistoricus aan de Radboud Universiteit. Hij onderzoekt de geschiedenis van de Nederlandse universiteiten in het algemeen en van de Radboud Universiteit in het bijzonder.
Bekijk ook de terugblik van: De identiteit van de Radboud Universiteit | Academic Affairs met universiteitshistoricus Jan Brabers en adviseur identiteit Annemarie Hinten. Meer
Kom je vaker naar de lezingen van Radboud Reflects? Dan is een Radboud Reflects-abonnement misschien interessant.
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.