22|09|21 Overal microplastics | Lezingen door milieukundige Ad Ragas en ethicus Luca Consoli

Overal microplastics | Lezingen door milieukundige Ad Ragas en ethicus Luca Consoli | Woensdag 21 september 2022 | 20.00 – 21.15 uur | Collegezalencomplex, Radboud Universiteit | Radboud Reflects en Radboud Green Office

"Twee goede en boeiende sprekers met een verhaal vanuit een heel ander uitgangspunt en daarom complementair en stof voor een mooi nagesprek. Ik vond dit een groot succes." (uit een deelnemersevaluatie)

Video | Podcast | Radboud Recharge - Microplastics zijn overal, reden voor wanhoop?

Aankondiging - Microplastics en nanoplastics zijn overal. In ons voedsel, verzorgingsproducten en zelfs in de lucht. Maar zijn ze ook schadelijk voor onze gezondheid? Zo ja, waarom is er nog geen beleid om microplastics te voorkomen? En zo nee, is er dan wel een probleem? Kom luisteren naar milieukundige Ad Ragas en ethicus Luca Consoli en denk verder over microplastics, gezondheid en ons denken over natuur. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.

Verslag - Microplastics zijn overal, een reden voor wanhoop?

Microplastics zijn overal te vinden. In ons voedsel, water en kleding zijn vele kleine plastic deeltjes te vinden. Maar wat moeten we hier van denken? Is het gevaarlijk? Wanneer kunnen we dit met zekerheid zeggen en daar actie in ondernemen? In dit gesprek, een samenwerking tussen Radboud Reflects en The Green Office, poogden Milieukundige Ad Ragas en Ethicus Luca Consoli met originele perspectieven ons hier verder in te wijzen.

Waar hebben we nou eigenlijk mee te maken?

Ragas leidde het publiek eerst door de feiten heen zodat duidelijk werd waar we nou eigenlijk mee te maken hebben. Microplastics worden meestal samengevat alsof het één gevaarlijke stof is, maar in de werkelijkheid verschillen ze onderling enorm.  Ze verschillen in vorm, grootte en typen. Ook komen ze vanuit allerlei verschillende bronnen. Zo komen ze bijvoorbeeld uit kunstmest, slijtage van autobanden, vezels van kleding, maar ook van verf. Ook kunnen grotere plastic producten in de buitenlucht belanden en uiteindelijk afbreken tot microplastics. De grootste oorzaak zijn de autobanden en vezels van synthetische kleding.

Wat zijn de effecten van deze microplastics? Met een filmpje liet Ragas zien dat organismen zoals plankton deze stofjes binnenkrijgen en deze moeilijk kunnen filteren. Echter: de concentratie van microplastics in dit labexperiment is misschien wel 100.000 keer hoger dan in het veld. Ragas stelde: “Zoals de gouden regel van de toxicologie zegt, alles is giftig als je er te veel van binnen krijgt”. Het is dus maar de vraag in hoeverre de microplastics ook echt slecht zijn. Het lijkt er niet op dat de mate waarin de microplastics op dit moment aanwezig zijn ook echt schadelijk zijn. Er kunnen echter wel andere stoffen in het plastic zitten die hierdoor in je systeem komen, maar zelfs dat hoeft geen probleem te zijn.

(Nog) niet schadelijk, is er dan niks aan de hand?

Ethicus Luca Consoli stelde het publiek de vraag: hebben we hier een probleem? En zo ja, wat voor probleem is het? Consoli stelde dat het probleem moeilijk überhaupt te zien is, omdat de consequenties zo onduidelijk zijn. Wanneer is een consequentie negatief en wanneer is het positief? Hoe kwantificeer je het probleem? Als er 50% kans is dat er over 10 jaar 70% van de bevolking ziek wordt? Het is een automatische, maar ook problematische manier van denken om pas te zeggen dat iets een probleem is als de consequentie negatief is.

Hier tegenover staat het deontologisch denken waarin kernprincipes centraal staan, in dit geval zoiets als gij zult niet vervuilen.  Het lastige hieraan is dat ook deze principes weer ter discussie kunnen worden gesteld. Het is echter wel belangrijk dat we in dit soort kwesties het gesprek voeren over wat onze waarden zijn. Vinden we de consequenties of de principes belangrijker? Doordat sommigen in consequenties denken en anderen vanuit principes, is een dialoog soms ingewikkeld. In plaats daarvan vervallen we in debat, waarin consensus moeilijk te vinden is.

Vervallen we dan in eeuwig relativisme?

Consoli is een voorstander van wetenschappelijk onderzoek naar dit soort kwesties, maar stelt dat we niet voorbij kunnen gaan aan de ethische discussies die hier achter liggen als we beleid maken. Het zijn namelijk precies deze discussies die ervoor zorgen dat we buiten de technologie gaan kijken die ons deze problemen heeft opgeleverd. Radicale oplossingen zijn nodig, maar het draagvlak voor dit soort beslissingen is nog te klein. Daarnaast perken deze radicale oplossingen vaak onze persoonlijke autonomie in.

Hoe kijken de beide wetenschappers naar de toekomst? Als we nu zouden stoppen met het gebruiken van plastic, blijft het de komende duizend jaar nog in ons ecosysteem. Maar Ad Ragas blijft optimistisch over de menselijke creativiteit. Hij denkt wel dat men eerst hun hoofd moet stoten voordat er dingen veranderen. Er zijn andere stoffen zoals de PFAS die echter wel zorgwekkend worden. Ook Consoli is optimistisch en is het eens met de stelling dat men eerst hard het hoofd moet stoten voor er daadwerkelijk oplossingen komen. Zijn optimisme berust ook op een historisch perspectief: vanuit de geschiedenis zijn er altijd doemscenario’s op de horizon geweest en toch zijn we daar uitgekomen.

Door Camiel Hendriks

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.

Video

Podcast

Aankondiging

Microplastics en nanoplastics zijn overal. In ons voedsel, verzorgingsproducten en zelfs in de lucht. Maar zijn ze ook schadelijk voor onze gezondheid? Zo ja, waarom is er nog geen beleid om microplastics te voorkomen? En zo nee, is er dan wel een probleem? Kom luisteren naar milieukundige Ad Ragas en ethicus Luca Consoli en denk verder over microplastics, gezondheid en ons denken over natuur.

Soorten microplastics

Plastic in het milieu valt vroeg of laat uit elkaar in steeds kleinere stukjes. Daarnaast ontstaan microplastics als gevolg van slijtage van bijvoorbeeld autobanden en synthetische kleding. En dan zijn er nog de microplastics die door fabrikanten bewust worden toegevoegd aan producten, zoals in verf of verzorgingsproducten. Microplastics zijn alle stukjes plastic kleiner dan een halve centimeter, maar vaak zó klein dat je ze niet meer kunt zien. En inmiddels zijn ze dus overal, zelfs in ons bloed. Is dat erg?

Geen acuut gevaar

Volgens Ad Ragas zijn er geen acute gevaren voor de volksgezondheid door microplastics. Ons immuunsysteem is goed in het verwijderen van stoffen die niet in het lichaam thuishoren. Toch blijft het verstandig om alert te blijven, want microplastics horen natuurlijk niet in ons lichaam en in de natuur. Maar, zeker op de korte termijn, zijn macroplastics een veel grotere bedreiging voor mens en milieu.

Verhouding tussen mens en natuur

Luca Consoli reflecteert op de ethische vragen rondom microplastics. Volgens hem stellen we de verkeerde vragen: want waarom kijken we alleen maar naar de consequenties? Oók als we niet ziek worden van microplastics, is er volgens hem een probleem. We zouden weer normen en principes als uitgangspunt moeten nemen, zoals ‘niet vervuilen’. Na twee korte lezingen gaan beide sprekers met elkaar in gesprek onder leiding van programmamaker Liesbeth Jansen. Natuurlijk is er ook ruimte voor je eigen vragen.

Over de sprekers

Ad Ragas is bioloog en milieu-natuurwetenschapper aan de Radboud Universiteit. Hij doet onderzoek naar de risico's van chemische stoffen, zoals microplastics en medicijnresten, voor de mens en natuur. Zijn focus ligt op het beoordelen van onzekerheden.

Luca Consoli is universitair hoofddocent Wetenschap en Samenleving aan de Radboud Universiteit. Hij is geïnteresseerd in vragen van wetenschappelijke ethiek: wat beschouwen wetenschappers zelf als 'goede wetenschap' en waarom?

Kom je vaker naar de lezingen van Radboud Reflects? Dan is een Radboud Reflects-abonnement misschien interessant.

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.