01|02|23 Are We All Getting Dumber?| Lecture by philosopher Annabelle Dufourcq
Are We All Getting Dumber?| Lecture by philosopher Annabelle Dufourcq | Wednesday 1 February 2023 | 20.00 - 21.30 hrs | Collegezalencomplex, Radboud University | Radboud Reflects and the Center for Contemporary European Philosophy
Announcement - If you disagree with me, you must be stupid. In heated political debates and conflicts, it is not uncommon to hear people accusing each other of being stupid. According to philosopher Annabelle Dufourcq stupidity is not only an accusation, but a very real experience that is at the core of human existence. We aren’t able to know everything. Annabelle Dufourcq encourages us to embrace our stupidity. See full annnouncement below.
Verslag - De domheid, omarmd
De meeste van ons hebben wel eens iemand voor dom uitgemaakt. En iedereen heeft zichzelf wel eens dom gevonden. Maar wat betekent dat eigenlijk, dom zijn? Is het een handeling, of is het een dieperliggend persoonskenmerk? En is het per definitie negatief, of zit er ook waarde in domheid? Annabelle Dufourcq, filosoof van de metafysic en filosofische antropologie aan de Radboud Universiteit, zocht naar de antwoorden op die vragen. Na haar lezing ging ze in gesprek met filosoof Cees Leijenhorst over dit onderwerp. De avond werd georganiseerd door Radboud Reflects en vond plaats in het Collegezalencomplex.
Het Flynneffect en IQ-testen
Dufourcq trapte de avond af met een definitiekwestie: wat is domheid? ‘Het is niet simpelweg een fout maken, of een incorrecte uitspraak doen,’ stelde Dufourcq. ‘Het is ook niet onwetendheid. Het is meer dan dat,.’ Ze legde later uit dat we eigenlijk helemaal geen goed idee hebben van wat domheid en al haar synoniemen eigenlijk betekenen. Wel kan er gedifferentieerd worden tussen twee soorten ‘dom’. Dufourcq: ‘De eerste is externe domheid: een domme structuur die ervoor zorgt dat mensen elkaar niet begrijpen. De tweede is intrinsieke domheid: domheid als kenmerk van een persoon.’
Vervolgens kaartte Dufourcq de hoofdvraag van de avond aan: worden we allemaal dommer? ‘Al jarenlang wordt er een stijging in IQ gesignaleerd wereldwijd, dit wordt het Flynneffect genoemd’, legde ze uit. ‘Sinds 2004 zijn er echter wetenschappers die laten zien dat IQ omlaag gaat in sommige groepen.’ Het debat hieromtrent is verwarrend, merkt Dufourcq op. Waar de een zegt dat IQ nog altijd stijgt, zegt de ander dat het aan het dalen is. Volgens haar is dit grotendeels te wijten aan het feit dat IQ-testen geen betrouwbare methode zijn om intelligentie te meten. ‘Het is niet duidelijk hoe hetgeen wat op de IQ-test gemeten wordt, zich verhoudt tot intelligentie,’ betoogde de filosoof. ‘De test zegt niks over wat intelligentie is en wat de oorzaken hiervan zijn.’ Zo kan het volgens haar zo zijn dat we niet dommer worden, maar dat andere vormen van intelligentie zich aan het ontwikkelen zijn. Vormen van intelligentie die een IQ-test niet meet.
Postmoderne filosofie over domheid
Vervolgens weidde Dufourcq uit over concepten van domheid in de filosofie. Waar er in de tijd van filosofen als Erasmus nog sprake was van een vertrouwen in het gezonde verstand, ontstond er onder filosofen als Friedrich Nietzsche en Hannah Arendt twijfel over de capaciteiten van mensen. ‘Dit kwam onder andere door de evolutietheorie van Darwin, de opkomst van massacultuur en de Eerste en Tweede Wereldoorlog.’
Tegenwoordig gaan we wellicht door een nieuwe versie van een dergelijke existentiële crisis, stelt Dufourcq. Sociale media zorgen er namelijk voor dat we elkaar dommer gaan vinden. ‘Algoritmes op sociale media bevorderen polarisatie’, licht ze toe. Doordat iedereen steeds meer redeneert op basis van een andere set van feiten, kunnen we elkaar niet meer begrijpen. ‘Hierdoor gaan we steeds meer denken: waarom zijn die mensen zo dom?’
Tot slot van haar lezing zette Dufourcq de filosofische opvattingen van Sartre en Deleuze wat betreft domheid uiteen. ‘Sartre zei: “There are no fools, just wicked men.” Hiermee bedoelde hij dat het nooit terecht is om iemand dom te noemen. Er zijn geen domme mensen, enkel slechte mensen die anderen dom noemen.’ Dufourcq lichtte toe dat wanneer we iemand dom noemen, we dit volgens Sartre doen vanwege sociale structuren. ‘Domheid is volgens hem een label dat de maatschappij op je plakt, geen reëel iets.’
Deleuze nam een andere positie in, legde Dufourcq uit. ‘Deleuze gelooft niet dat domheid niet bestaat, maar dat we domheid moeten omarmen.’ Volgens Deleuze is de natuur intrinsiek complex. Wanneer we te haastig zijn om alles te rationaliseren en logisch op te delen in stukjes, zullen we de natuur nooit helemaal begrijpen. ‘Volgens Deleuze is domheid een intrinsiek deel van denken. Domheid is iets wat ons soms overweldigt, maar ons daardoor ook aanzet tot nadenken over de complexiteit van de werkelijkheid.’ Dufourcq spoorde het publiek aan om hun eigen domme momenten te omarmen, om deze reden. Domheid is een manier om onszelf met de complexiteit van de wereld te confronteren en een uitdaging om verder te zoeken.
Slimme technologieën en domme ideeën
In de discussie stelde Leijenhorst de vraag of het kan dat iemand hoog op een IQ-test scoort, en nog steeds dom is. Volgens Dufourcq is dit altijd het geval en ervaren we dit allemaal wel eens. ‘Ondanks dat we goed opgeleid zijn, hebben we allemaal onze domme momenten. Dat laat zien dat er meer tot intelligentie is dan educatie.’ In lijn met Deleuze bleef ze erbij dat we deze domme momenten moeten koesteren en erop moeten voortbouwen.
Naar aanleiding van een vraag uit het publiek sprak Dufourcq nog over of kunstmatige intelligentie ons dommer maakt. ‘Het moedigt ons vooral aan om wat bescheidener te zijn’, aldus Dufourcq. ‘Menselijke intelligentie is afhankelijk van hulpmiddelen. Als mijn computer stuk is, kan ik mijn werk niet doen. Dit herinnert ons eraan dat we niet puur uit onszelf enorm slim zijn.’ Ook werd er gesproken over of er zoiets is als domme ideeën en ideologieën. ‘Wanneer je het dom noemt,’ concludeerde de filosoof, ‘dan mis je het punt. Iets dom noemen is vaak alleen een manier om frustratie te uiten, maar het kaart niet het onderliggende probleem aan.’
Door Ellen Theuws
Please subscribe to the English or Dutch newsletter and be the first to know about new programming.
Video
Podcast
Announcement
If you disagree with me, you must be stupid. In heated political debates and conflicts, it is not uncommon to hear people accusing each other of being stupid. According to philosopher Annabelle Dufourcq stupidity is not only an accusation, but a very real experience that is at the core of human existence. We aren’t able to know everything. Annabelle Dufourcq encourages us to embrace our stupidity.
The rise of stupidity?
In the last century, researchers observed the Flynn effect: a consistent upward drift in IQ test scores across generations. However, official studies indicate a radical reversal of the trend in recent years. If these reports are correct, we may turn dumber by the day. And is it that surprising? Trash media, declining abilities to memorize and screen-addicted lifestyles are getting the better of us.
However, the issue of stupidity is not really new. It lies at the heart of Western philosophy and underwent a revival in contemporary continental philosophy. While Friedrich Nietzsche claims that philosophy is useful for exterminating stupidity, Gilles Deleuze contends that we all think against the backdrop of “fundamental stupidity”.
Embrace your stupidity
According to Annabelle Dufourcq, stupidity entails two things at the same time. Firstly, it is an accusation. We use the term and its many synonyms to exclude outsiders and to brand those that do not share our opinions. As such, stupidity is a societal construct. It inevitably backfires: stupidity is also on the side of the faith in IQ tests, in the attempt to measure intelligence and in the tendency to call others stupid.
Yet, this does not mean that stupidity does not exist. Stupidity, in its second understanding, is a very real experience that is at the core of human existence. Humans cannot but fall short intellectually at some point. In discussions and in everyday life, but also in highly specialised research, we eventually fail to contain the complexity of reality within clear reasonings. In those cases, we feel stupid.
Dufourcq claims that we should learn the art to acknowledge and embrace our stupidity. Only then, we are not stuck in our ignorance and lack of reason. Following Deleuze, Dufourcq claims that ignorance and dumbness are the materials we work with.
This program is in English.
About the speaker
Annabelle Dufourcq is philosopher at Radboud University. She studies the relations between the real en the imaginary in contemporary continental philosophy.
Subscribe to the English e-mail newsletter and be the first to know about new programming, the latest reviews, video's and more.