01|11|23 Obedience and the Devil: Colonialism and Religion in Africa | Lectures and conversation by scholars of religion Birgit Meyer and Erik Meinema and theologian François Manga
Obedience and the Devil: Colonialism and Religion in Africa | Lectures and conversation by scholars of religion Birgit Meyer and Erik Meinema and theologian François Manga |Wednesday 1 November, 2023 | 20.00 – 21.30 hrs | Restaurant De Hemel, Franseplaats 1 Nijmegen | Radboud Reflects and NGG
Announcement - Everybody knows that colonialism had, and still has, a major impact on the relationship between Africa and Europe. However, few people are aware of the role religion plays in this. Come and listen to Birgit Meyer, François Manga and Erik Meinema who will explain how a Western definition of religion was introduced in Africa during the colonial era, and how this influences culture, religion and politics even today. See full annnouncement below.
Verslag - Obedience and the devil | Colonialism and religion in Africa
Wat heeft religie ermee te maken? Met deze vraag begon gespreksleider en theoloog Liesbeth Jansen de avond over de link tussen religie en kolonialisme. Want wellicht zijn we in het geseculariseerde Nederland niet gewend om de link tussen religie en kolonialisme te zien, maar deze is er wel degelijk. Religiewetenschappers Birgit Meyer en Erike Meinema gingen met theoloog François Manga op zoek naar de link tussen kolonialisme en religie in Afrika.
Kennis gekleurd door kolonialisme
Birgit Meyer vertelde over hoe religie geïmporteerd werd naar Amerika, Azië en speciaal Afrika. De geschiedenis van de wereld is zichtbaar in Afrika. Als je nadenkt over Afrika, denk je daarom over de hele wereld. De grenzen tussen bijvoorbeeld Europa en Afrika zijn niet zo scherp als soms wordt voorgedaan.
Missionarissen stichten posten in Afrika. Ze hadden als missie om te evangeliseren, maar zorgden ook voor verspreiding en vergaring van kennis. Dit was wel kennis die een koloniaal karakter had. Plaatselijke overtuigingen en gebruiken werden door de missionarissen weergegeven vanuit hun koloniale blik en doen daarom vaak geen recht aan de echte overtuigingen en gebruiken. Het idee dat Afrika vooral natuurreligies kende is een geromantiseerd koloniaal beeld. Zo werd er lang gedacht dat er in Afrika geen religie was, omdat het niet als zodanig werd herkend.
Goede en slechte religie
De missionarissen vonden dat er een verschil was tussen goede en slechte religie. Het christendom was de goede religie, andere religies waren slecht en moesten vervangen worden door de religie van de missionarissen. Artefacten die werden gebruikt in rituelen moesten als religieus voorwerp verdwijnen en werden omgevormd naar louter culturele artefacten of in een museum tentoongesteld. Vraag hierbij is hoe we nu goed kunnen omgaan met artefacten in Nederlandse musea die zijn verkregen door missionarissen.
De missionarissen hadden het idee dat ze Afrikanen moesten redden uit hun donkere en wilde staat en naar de verlichting van de christelijke god moesten brengen. Het christendom werd als de goede religie gezien. De missionarissen maakten niet alleen een grens tussen goede en slechte religie, maar ook tussen religie en niet-religieus. Zo mochten sommige gebruiken en voorwerpen blijven bestaan van de missionarissen, maar dan zonder de religieuze gebruiken die erom heen hingen. Zo werd mensen gevraagd om zowel christelijk als Afrikaans te zijn, maar deze combinatie was een moeilijke zoektocht. Het idee dat Afrikanen door en door religieus zijn is voor discussie vatbaar. We moeten ons idee over Afrika dekolonialiseren, door te kijken wat de invloed van kolonialisme en speciaal missionarissen is geweest op onze kennis over en ons beeld van Afrika.
Gehoorzaming en de duivel
Religie in Afrika is vervuild door politiek volgens François Manga. Het Westen heeft een superioriteitscomplex en Afrika een minderwaardigheidscomplex. De missionarissen in Afrika legden de bevolking ideeën op over goed en slecht, over de hemel en de hel en over wie er kennis had en wie niet. Over wie er goede mensen waren en wie niet.
Afrika is drie keer zo groot als Europa en niet alleen een continent, maar het bestaat uit meer dan 50 landen. Toch wordt er altijd over Afrika als een eenheid gesproken en heerst er een beeld van armoede en oorlog. Tijdens de koloniale periodes werd Afrika omgevormd naar Europese standaarden, want het idee was dat Europa beter was dan Afrika. Westerse talen, Engels en Frans, werden opgedrongen, evenals Westerse kleding, Westerse religie en Westerse gebruiken. Afrikaanse mensen werd hun mensheid afgenomen, ze werden gezien als immorele wilde mensen, die Westerse beschaving misten.
Gehoorzaamheid
Afrikanen werden neergezet als zielige mensen, die hulp nodig hadden. De missionarissen hadden een politiek doel, dat werd omkleed met spiritualiteit en religie. Gehoorzaamheid aan de christelijke god zou leiden tot de hemel. En gehoorzaamheid werd actief uitgedragen als belangrijke eigenschap van een goede christen. Op deze manier vergaarden de missionarissen steeds meer macht. Op een gegeven moment moesten mensen zelfs toestemming vragen aan de missionarissen om hun eigen taal te mogen spreken en volgens hun eigen cultuur te mogen leven.
Verschillende religies
Religiewetenschapper Erik Meinema verteld over zijn onderzoek naar het samengaan van verschillende religies aan de kust van Kenia en de invloed van het kolonialisme hierop. Aan de Oost-Afrikaanse kust in Kenia komen van oudsher verschillende religies voor; Islam, Christendom en de Giriama religie. Giriama hebben hun eigen manier om met hun god te interacteren. Ze werden door Swahili moslims waarmee ze handelden lang gezien als niet-religieus en als wilden zonder moreel systeem. En er zijn nog steeds vooroordelen over Giriama. Tijdens Britse koloniale overheersing werden culturele gebruiken en taal door de kolonialisten omgevormd tot passend binnen het christendom en het christendom werd politiek gezien als de leidende religie. Swahili moslims in Kenya voelen zich tegenwoordig politiek gemarginaliseerd. Hieruit komen terroristische groeperingen voort. Ook dit leidt tot eenzijdige vooroordelen over religie. Zo moeten zowel Giriama als Islam continue zichzelf verdedigen en laten zien dat zij ook vredelievende geloven zijn en recht hebben te bestaan naast het christendom.
Uit deze verschillende blikken op kolonialisme en religie in Afrika komt de negatieve invloed van het kolonialisme duidelijk naar voren. Het wordt tijd om voorbij onze koloniale blik naar de culturele en religieuze rijkdom van Afrika te kijken.
Verslag door Liesbeth Jansen | Foto's Ramon Tjan
Please subscribe to the English or Dutch newsletter and be the first to know about new programming.
Video
Podcast
Announcement
Nederlands volgt Engels.
Everybody knows that colonialism had, and still has, a major impact on the relationship between Africa and Europe. However, few people are aware of the role religion plays in this. Come and listen to Birgit Meyer, François Manga and Erik Meinema who will explain how a Western definition of religion was introduced in Africa during the colonial era, and how this influences culture, religion and politics even today.
Africa: not having religion?
When Western missionaries and scholars came to study African culture and religion, they brought with them Christian concepts to define what they found. Hence, they emphasized belief, knowledge and community, at the expense of music, dance and the body. In fact, the whole idea of ‘religion’ as something that can be defined and set apart from other aspects of life is thoroughly European. According to Birgit Meyer, this was also used to describe Africans as ‘not having religion’ and thus in need of conversion.
Obedience and the devil
Theologian François Manga was a priest in Cameroon before coming to The Netherlands. In his opinion, the concept of ‘mission’ is in itself arrogant, because it is one-sided and lacking in mutual interest. What is more, certain aspects of Christianity were emphasized, such as obedience and the devil, to gain power. He sees these concepts still have an important meaning in African culture, with local clergy now acting as colonialists.
The difficult position of ‘traditionalism’
Doing fieldwork in Kenya on the co-existence of various religious groups in a pluralistic society, scholar of religion Erik Meinema discovered ‘traditional’ religions often have a difficult position. Although officially recognized as equal to Christianity and Islam, they often struggle to be accepted as a religion at all. This marginalizes their position within interfaith co-operations and society at large.
The conversation between Birgit Meyer, François Manga and Erik Meinema will be chaired by Liesbeth Jansen, program writer at Radboud Reflects. Come and join the discussion!
The program is English spoken.
About the speakers
Birgit Meyer is a scholar of religion at Utrecht University. For over 30 years, she has studied religion within a social and societal context, especially in Ghana. In doing so, she combines perspectives from religious studies, anthropology, philosophy and media studies, making her an internationally renowned scholar.
François Manga is a creative theologian at Radboud University. Writing his PhD on the Spiritual Pilgrimage of Jan Pascha, a mystic who served as a spiritual guide for people who wanted to travel to Jerusalem but couldn’t, Manga has also published on African spirituality and the relation between religion and the state.
Erik Meinema is a scholar of religion at Utrecht University. He studies the ways in which religious youth, contrary to general assumption, often manages to maintain or even build peaceful interreligious relations, despite challenges of poverty and marginalization. His PhD was awarded with the Gerardus van der Leeuw dissertation prize.
This is a program of Radboud Reflects and Nederlands Genootschap voor Godsdienstwetenschap
Are you a student at Radboud University? Please register for the Radboud Reflects Certificate and show others that you are inspired by in-depth lectures on current affairs.
Subscribe to the English e-mail newsletter and be the first to know about new programming, the latest reviews, video's and more.
NEDERLANDS
Iedereen weet dat kolonialisme een enorme impact had en nog steeds heeft op de relatie tussen Afrika en Europa. Dat religie daarin een grote rol speelt, is maar weinig mensen bekend. Kom luisteren naar Birgit Meyer, François Manga en Erik Meinema die uitleggen hoe de kolonisten een westerse definitie van religie naar Afrika brachten, en hoe dit ook nu nog invloed heeft op cultuur, religie en politiek.
Geen religie in Afrika?
Toen westerse missionarissen en onderzoekers Afrikaanse culturen en religies kwamen bestuderen, gebruikten ze christelijke concepten om hun bevindingen te beschrijven. Zo kwam de nadruk te liggen op zaken als overtuiging, kennis en gemeenschap, terwijl er weinig aandacht werd besteed aan muziek, dans en het lichaam. In feite is het hele concept ‘religie’ als iets dat los gezien kan worden van andere aspecten van het leven, al door en door Europees. Volgens Birgit Meyer werd dit ook gebruikt om te kunnen beweren dat Afrikanen geen religie hadden en dus bekeerd moesten worden.
Gehoorzaamheid en de duivel
Theoloog François Manga was priester in Kameroen voor hij naar Nederland kwam. Hij stelt dat het hele concept ‘missie’ arrogant is, omdat het eenzijdig is en van weinig wederzijdse interesse getuigt. Sterker nog, door bepaalde christelijke termen te benadrukken, zoals gehoorzaamheid en de duivel, werden machtsrelaties versterkt. Manga ziet dit ook vandaag de dag terug in de Afrikaanse cultuur, waarbij lokale geestelijken de rol van kolonialist hebben overgenomen.
De moeilijke positie van tradities
Tijdens zijn onderzoek in Kenia naar het samenleven van verschillende religieuze groepen in een pluralistische samenleving, ontdekte religiewetenschapper Erik Meinema dat ‘traditionele’ religies vaak een moeilijke positie hebben. Hoewel ze officieel worden erkend als gelijkwaardig aan christendom en islam, hebben zij vaak grote moeite om als ‘echte’ religie te worden erkend. Dit marginaliseert hun positie in interreligieuze samenwerkingen én in de samenleving.
Het gesprek tussen Birgit Meyer, François Manga en Erik Meinema wordt geleid door programmamaker Liesbeth Jansen. Kom en doe mee aan de discussie!
De voertaal is Engels.
Over de sprekers
Birgit Meyer is religiewetenschapper aan de Universiteit van Utrecht. Ze doet onderzoek naar religie binnen een sociale en maatschappelijke context, met name in Ghana. Om inzicht te krijgen in religie als complex en tastbaar fenomeen combineert ze invalshoeken uit de religiewetenschap, antropologie, filosofie en mediastudies.
François Manga is creatief theoloog aan de Radboud Universiteit. Hij doet onderzoek naar de spirituele pelgrimage van Jan Pascha, een mysticus die mensen tot gids was die om verschillende redenen niet naar Jeruzalem konden reizen. Daarnaast heeft hij ook gepubliceerd over Afrikaanse spiritualiteit en de relatie tussen religie en staat.
Erik Meinema is religiewetenschapper aan de Universiteit van Utrecht. Hij doet onderzoek naar religieuze diversiteit, jeugd en politiek secularisme in Oost Afrika. Met zijn promotieonderzoek naar het samenleven van jongeren met verschillende religieuze identiteiten in Kenia won hij de Gerardus van der Leeuw Dissertatieprijs.
Dit is een programma van Radboud Reflects en Nederlands Genootschap voor Godsdienstwetenschap
Ben je student aan de Radboud Universiteit? Schrijf je dan in voor het Radboud Reflects Certificaat en toon anderen dat je je laat inspireren door verdiepende lezingen over de actualiteit.
Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten van Radboud Reflects? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.