12|09|23 De wolf is terug | Lezing en gesprek met milieufilosoof Martin Drenthen
De wolf is terug | Lezing en gesprek met milieufilosoof Martin Drenthen | Dinsdag 12 september | 20.00-21.30 uur | VASIM, De Kolk 15, Nijmegen | Radboud Reflects
Aankondiging - De wolf is terug in Nederland. Sterker nog, zelfs in Nijmegen Lent is al een wolf gezien. Moeten we dit toejuichen? Of moeten we onze schapen en kinderen binnenhouden? Kom luisteren naar milieufilosoof Martin Drenthen over de dilemma’s waar de terugkeer van de wolf ons voor plaatst. Want hoe ga je om met een roofdier dat zich niet aan onze regels houdt, dat dwars door het landschap banjert en dat onderweg een schaap meepikt? Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Samenleven met de natuur
In twee trailers van documentaires over de wolf werd duidelijk wat er tijdens deze avond op het spel stond; de vraag of de wolf welkom is in Nederland. In de ene documentaire werd een romantisch beeld geschetst van de wolf als een prachtig beest. In de andere documentaire kwamen tegen- en voorstanders van de wolf aan bod. Waar het tegenkomen van de wolf in het wild voor de ene persoon het hoogtepunt van zijn werk is, zien anderen de wolf als een invasief beest waar in dit dichtbevolkte land met al zijn schapen geen plek voor is.
Natuurliefhebber en schapenboer
Milieufilosoof Martin Drenthen was deze avond bij Radboud Reflects om de verschillende perspectieven samen te brengen en tot de aard van het probleem door te dringen. “De wolf roept voor beiden kanten emoties op,” begon Drenthen zijn lezing. Dit komt door onze verhouding met ons landschap, lichtte hij toe. Nederland is een cultuurlandschap waar wij veel controle over hebben. Wij denken ons land in de hand te hebben en zien het als een maakbaar land. “Dit is de context waarin de wolf Nederland binnenkomt,” benadrukt Drenthen.
Een cultuurlandschap
Dit zet ons aan het denken over de scheiding die wij hebben aangebracht tussen natuur en stad, natuur en cultuur, de wildernis en de mens. Natuurgebieden in Nederland zijn gebieden die wij binnen hekken hebben aangelegd. Je kan in het weekend ‘naar de natuur’ om er vervolgens aan het einde van dag weer van weg te gaan. De wolf geeft echter niet om deze door ons aangelegde begrenzingen. De wolf gaat hier dwars doorheen. Dit lijdt tot angst, maar voornamelijk ook tot verbazing. In een videoclip liet Drenthen zien hoe iemand een wolf vanuit de auto filmt, midden in een woonwijk, en vol verbazing vraagt, “moeten we daar iemand voor bellen?”
Omdat wij Nederland zien als een cultuurlandschap dat weinig meer te maken heeft met ‘echte wildernis’ beargumenteren sommige mensen dat de wolf hier dus geen plek heeft. Of een dier als de wolf in Nederland thuishoort is een hevige discussie die al een tijd gaande is. De grootste uitdaging hier is dat je deze vraag niet met feiten kunt beantwoorden. De kunstmatige scheiding tussen de wildernis en cultuur die de mens heeft aangebracht is een symbolisch onderscheid. Mary Douglas beschreef dit fenomeen in haar werk Purity and Danger. Ze beschreef hoe mensen altijd een verschil tussen ‘vreemd’ en ‘eigen’ aanbrengen. Maar om te zeggen dat de wolf niks te maken heeft met het leven van de mens is simpelweg historisch onjuist. De wolf heeft altijd een belangrijke rol gespeeld in de cultuurgeschiedenis, denk aan het stichtingsverhaal van Rome, over Romulus en Remus, die door een wolf waren opgevoed.
Intersoortelijke communicatie
De vraag is dus of we bereid zijn om ruimte te maken voor de wolf en onze levenswijze iets aan te passen om zo echt samen te kunnen leven. In andere delen van de wereld, zoals in de Verenigde Staten, hebben mensen te maken met dezelfde problemen tussen mens en cultuur. In gebieden waar bijvoorbeeld veel beren voorkomen hebben mensen hun handelen aangepast om naast elkaar te kunnen bestaan, zoals het goed opruimen van afval en het afstand houden tot de dieren. Op deze manier leren de beren dat mensen geen voedselbron zijn en dat ze beter op wild kunnen gaan jagen.
Dit leerproces is cruciaal, benadrukte Drenthen. We leven in verschillende belevingswerelden binnen dezelfde fysieke wereld. Een duif ziet een flatgebouw als een klif, daarom zitten ze er graag. Ondanks het feit dat we in andere belevingswerelden verkeren, kunnen we wel communiceren met elkaar. Als er schapen onbeschermd in de wei staan te grazen, kan de wolf dat interpreteren als ‘hier is makkelijk eten te halen voor wolven’. Door andere signalen af te geven, zoals het plaatsen van speciale anti-wolvenhekken, kan juist weer de boodschap gegeven worden dat hier voor de wolf niks te halen valt. Als wij uniform hetzelfde bericht afgeven richting de wolf, zal hij afstand houden van de schapen.
Samenleven met mens en wolf
“Aan de andere kant moeten de mensen ook wat leren,” vertelde Drenthen. “Wij moeten ook leren dat de wereld niet alleen van ons is.” Mensen moeten de wolf in de gebieden waar hij in rust kan leven, ook met rust laten. Als deze intersoortelijke communicatie goed verloopt, lopen de menselijke cultuur en de wolvencultuur synchroon. “Faunabeheer,” benadrukte Drenthen, “moet niet alleen gaan om het onderhouden van de natuur, maar ook om het samenleven met de natuur.” De natuur is van groot belang voor de mens. In een wereld waar alles door de mens bepaald is, is het onverwachts tegenkomen van een wild dier op een avondwandeling een werkelijk magische ervaring.
Verslag door Saar Boter
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.
Video
Aankondiging
De wolf is terug in Nederland. Sterker nog, zelfs in Nijmegen Lent is al een wolf gezien. Moeten we dit toejuichen? Of moeten we onze schapen en kinderen binnenhouden? Kom luisteren naar milieufilosoof Martin Drenthen over de dilemma’s waar de terugkeer van de wolf ons voor plaatst. Want hoe ga je om met een roofdier dat zich niet aan onze regels houdt, dat dwars door het landschap banjert en dat onderweg een schaap meepikt?
Hek
Mens en natuur zijn geen gescheiden werelden. Volgens Martin Drenthen denken we dat we de natuur onder controle kunnen en moeten houden. Maar de natuur laat zich niet controleren; dat bewijst de wolf maar weer. Hoe kunnen we dan toch met het dier samenleven? Niet door haar leefgebied te begrenzen en haar aantallen te beheersen, stelt de milieufilosoof, maar door haar gedrag te sturen.
De wolf als politiek dier
De wolf leidt volgens Martin Drenthen tot een belangenconflict. Het is makkelijk om de terugkeer van het dier toe te juichen als je in de stad woont en de gevolgen ervan niet ervaart. Daarom moeten we solidair zijn met getroffen schapenhouders en hen helpen. Tegelijkertijd moeten we ook erkennen dat de wolf het recht heeft om hier te zijn.
Gevangenis
De natuur zit in een gevangenis van regels en wildrasters. In Nederland mogen wilde dieren alleen in door ons aangewezen gebieden leven. In de praktijk is dit echter onhoudbaar. Onze controledwang leidt ertoe dat grote hoeveelheden wilde dieren worden afgeschoten. En nu rammelt de wolf aan de grenzen van natuurgebieden.
Martin Drenthen vertelt in een lezing over de ethische kanten van wilde dieren in Nederland. Daarna gaat filosoof Maïté Tjon A Hie met hem in gesprek en is er ruimte voor vragen uit het publiek. Kom en denk mee over de vraag of er wel plek is voor de wolf in Nederland.
Over de sprekers
Martin Drenthen is milieufilosoof aan de Radboud Universiteit. Hij doet onderzoek naar ethische aspecten van natuurbeheer en rewilding. Hij is een van de hoofdonderzoekers van WildlifeNL waarbij wetenschappers samen met maatschappelijke partners kijken hoe mensen en wilde dieren beter met elkaar kunnen samenleven. Martin Drenthen is auteur van meerdere publieksboeken waaronder Hek, De ethiek van de grens tussen boerenland en natuurgebied.
Maïté Tjon A Hie is filosoof en als docent verbonden aan ArtEZ. Zij modereert regelmatig programma’s voor Radboud Reflects en het Science Café.
Ben je student aan de Radboud Universiteit? Schrijf je dan in voor het Radboud Reflects Certificaat en toon anderen dat je je laat inspireren door verdiepende lezingen over de actualiteit.
Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten van Radboud Reflects? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.
Wil je verder denken over ethische vragen die spelen in jouw organisatie? Bekijk Radboud Reflects Professional – Ethische verdieping voor organisaties.