13|04|23 Niemand wil in de medezeggenschap | Academic Affairs met bestuurskundige Marlies Honingh en oud-medezeggenschapper en AI-onderzoeker Frank Léoné

Niemand wil in de medezeggenschap | Academic Affairs met bestuurskundige Marlies Honingh en oud-medezeggenschapper en AI-onderzoeker Frank Léoné | Donderdag 13 april 2023 | 12.30 -13.15 uur | Collegezalencomplex, Radboud Universiteit | Radboud Reflects en Radboud-programma Erkennen en Waarderen

Voxweb: Onderzoekers willen medezeggenschap nieuw leven inblazen, plan voor academische burgerraad | ANS: Medewerkers RU willen academische burgerraad voor implementatie Erkennen en Waarderen

Aankondiging - ‘Je bent gek als je in de medezeggenschap wil. Je hebt toch geen invloed. En dan krijg je ook nog eens weinig tijd of compensatie.’ Het is niet best gesteld met het imago van de universitaire medezeggenschap. Verkiesbare kandidaten zijn schaars en het aantal kiezers laag. Hollen we de universitaire democratie uit met zijn allen? Interesseert ons het reilen en zeilen van de universiteit niet? Is het tijd voor nieuwe vormen en aanvullingen op de medezeggenschap? Kom luisteren naar bestuurskundige Marlies Honingh en medezeggenschapsveteraan en AI-onderzoeker Frank Léoné over de bedreigde universitaire democratie.

Zie de volledige aankondigingstekst onderin.

Verslag - RU zonder OR?

Studentenpartij asap kondigde in oktober aan ermee te stoppen vanwege een gebrek aan animo voor OR-zetels. En bij de laatste verkiezingen voor medewerkers, waren er te weinig kandidaten voor een stemming. Ook alle andere bestuurlijke lagen van de universiteit hebben populariteitsproblemen. Waaraan is deze ontwikkeling te wijten? Valt het tij te keren? En wat is eigenlijk de waarde van medezeggenschap? Over deze vragen gingen bestuurskundige Marlies Honingh en oud-medezeggenschapper en AI-onderzoeker Frank Léoné in gesprek tijdens een Academic Affairsprogramma van Radboud Reflects. Programmamaker Adriaan Duiveman leidde het gesprek, dat plaatsvond in het Collegezalencomplex.

Het belang van medezeggenschap

De sprekers begonnen met uit te leggen wat medezeggenschap eigenlijk is. ‘Het is de wettelijke term voor inspraak van organisatieleden bij besluiten genomen door het bestuur’, vertelde Honingh. ‘Daarbij is belangrijk dat het besturen wel echt de taak is van het bestuur. Medezeggenschap is inspraak maar geen gelijkwaardige participatie.’ Deze technische juridische kant van wat een medezeggenschapsraad mag, is volgens haar niet het belangrijkst. ‘De mate van inspraak heeft vooral te maken met de kwaliteit van de vergaderingen, bijvoorbeeld in hoeveel tijd er gegeven wordt en in welke volgorde zaken behandeld worden.’

Vervolgens spraken Léoné en Honingh over de waarde van medezeggenschap aan de universiteit. Volgens Léoné is het van belang omdat beleidsmedewerkers afgezonderd zijn van de rest van de universiteit. ‘Ze zitten in Berchmanianum nog wat meer in een ivoren toren dan de rest van de campus. Ze ervaren veel dingen die op de werkvloer gebeuren niet.’ Volgens Honingh is medezeggenschap belangrijk als onderdeel van de maatschappelijke democratie. Deze maatschappelijke democratie betreft de manieren waarop mensen medezeggenschap hebben binnen de instellingen waarbij zij betrokken zijn, buiten de politiek om. ‘Als de maatschappelijke democratie wordt uitgehold, heeft dit landelijk gevolgen voor het politieke engagement. De politieke democratie kan niet zonder deze vorm’, stelde ze.

Afwezigheid van animo

Medezeggenschap is dus van groot belang voor een organisatie, toch zijn er aan de RU te weinig studenten en medewerkers die er deel uit van willen maken. Léoné denkt dat dit onder andere komt door de coronacrisis. ‘Coronatijd heeft de binding tussen staf, studenten en de universiteit nog kleiner gemaakt.’ Tegelijkertijd zijn er volgens hem structurele onderliggende problemen. ‘Als je als medewerker bij een medezeggenschapsraad gaat, zitten daar altijd indirecte consequenties aan.’ Hij legde uit: ‘Doordat je tijd steekt in medezeggenschap, besteed je minder tijd aan andere zaken als onderzoek en publicaties. In de huidige academische cultuur word je niet gewaardeerd voor medezeggenschap, maar voor publiceren.’

Ook is er angst voor directe consequenties, vertelde Léoné. ‘Bijvoorbeeld dat bestuurders je door medezeggenschap lastig vinden, en je daardoor geen promotie krijgt.’ Honingh beaamde dit en vertelde dat ze deze angst ook ziet onder studenten die bijvoorbeeld in opleidingscommissies willen gaan. ‘Studenten realiseren zich dat ze voor hun carrière afhankelijk zijn van medewerkers. Ze leveren liever geen kritiek op een docent die hen later nog een cijfer moet geven.’

De universitaire burgerraad

Om inspraak van medewerkers nieuw leven in te blazen, stuurde Léoné met twee hoogleraren van de RU een open brief naar het CvB. In de brief werd een voorstel gedaan voor de R100: een raad bestaande uit een diverse selectie van honderd medewerkers aan de universiteit. Deze raad zou de taak krijgen om te adviseren over Erkennen en Waarderen, een initiatief van de universiteit om de academische cultuur te veranderen.

‘Dit thema is zo gigantisch,’ betoogde Léoné, ‘en er bestaan zo veel verschillende perspectieven, dat de huidige vorm van medezeggenschap niet voldoet.’ Om te zorgen dat medewerkers hier wél aan mee willen doen, in tegenstelling tot medezeggenschapsraden, is een eis van het plan dat het CvB toezegt tot een verplichting om ideeën van de burgerraad te verwerken in beleid. ‘Dat heeft dan vervolgens een positief effect op de waardering van en het geloof in medezeggenschap in het algemeen’, hoopte Léoné.

Honingh stelde dat ze het idee voor de R100 mooi vindt. ‘Ik vind het sterk dat je de bestaande medezeggenschapsstructuur behoudt en daarbij een extra kader biedt.’ Daarbij stelde ze de kanttekening dat het niet automatisch het idee voor erkennen en waarderen tot een succes zal maken. ‘Het vraagstuk gaat nog steeds over willen en kunnen.’ Tot slot gaf Duiveman aan Léoné de kans om beknopt uit te leggen waarom je in de medezeggenschap moet gaan. Léoné: ‘Je leert veel, je bereikt veel ondanks dat het moeilijk is, en het kan ook positieve neveneffecten hebben. Zo kom je in contact met een heel netwerk aan gemotiveerde mensen.’

Ondermijning van medezeggenschap?

Naar aanleiding van een vraag uit de zaal besprak Léoné of de R100 er niet voor zou kunnen zorgen dat de medezeggenschapraden ondermijnd worden, in plaats van versterkt. ‘We willen niet af van alle dagelijkse vormen van inspraken. De R100 wordt alleen ingezet voor onderwerpen waar veel strijd over is.’ Honingh voegde daar aan toe dat de R100 een manier kon zijn voor medewerkers om op een laagdrempeligere manier ervaring op te doen in medezeggenschap: ‘Een burgerraad gaat over een specifieke kwestie, het is een ingekaderd proces wat minder lang duurt. De kans is groter dat mensen dan ja zeggen.’

Door Ellen Theuws

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.

Aankondiging

‘Je bent gek als je in de medezeggenschap wil. Je hebt toch geen invloed. En dan krijg je ook nog eens weinig tijd of compensatie.’ Het is niet best gesteld met het imago van de universitaire medezeggenschap. Verkiesbare kandidaten zijn schaars en het aantal kiezers laag. Hollen we de universitaire democratie uit met zijn allen? Interesseert ons het reilen en zeilen van de universiteit niet? Is het tijd voor nieuwe vormen en aanvullingen op de medezeggenschap? Kom luisteren naar bestuurskundige Marlies Honingh en medezeggenschapsveteraan en AI-onderzoeker Frank Léoné over de bedreigde universitaire democratie.

Belang

Medezeggenschap is wel degelijk belangrijk, stelt bestuurskundige Marlies Honingh. Het is namelijk een vorm van maatschappelijke democratie: de inspraak van leden en personeel in verenigingen en niet-overheidsorganisaties. Die inspraak kan ervoor zorgen dat organisaties beter functioneren. In het geval van de universiteit: beter onderzoek en beter onderwijs. Verder zorgt medezeggenschap ervoor dat leden zich betrokken voelen bij de gemeenschap en vertrouwen hebben in de organisatie. Maar leidt de mogelijkheid tot inspraak automatisch naar betrokkenheid bij de gemeenschap? Of is het andersom, en zorgt betrokkenheid bij de gemeenschap ervoor dat mensen inspraak willen?

Alternatief: een R100?

AI-onderzoeker Frank Léoné, verbonden aan het Donders Instituut, was zowel USR- als OR-lid. Inmiddels ontwerpt hij, samen met een groep collega’s, een alternatieve vorm van medezeggenschap. Léoné pleit voor een academische “burgerraad” met honderd gelote leden. Deze raad moet de huidige OR niet vervangen, zo stelt Léoné, maar kan wel degelijk aanvullen. De naam: R100.

Situatie Radboud Universiteit

Het is ‘code rood’ voor de universitaire medezeggenschap. Dat stelde de landelijke club van medezeggenschappers, LOVUM, afgelopen januari. De signalen zijn immers steeds verontrustender. Het is een landelijk probleem dat ook de Nijmeegse campus plaagt.

Dit jaar stopt studentenpartij ASAP en bij de laatste OR-verkiezingen in 2021 konden medewerkers hier niet stemmen. Het aantal kandidaten was zo klein, dat elke kandidaat direct lid werd van de OR – zonder verkiezingen. Op dit moment kunnen medewerkers zich opnieuw kandidaat stellen voor de OR. Zijn er dit keer wel genoeg aanmelders voor een stemming?

De Erkennen en Waarderen-plannen van de Radboud Universiteit noemen ‘representatieve inspraak op het beleid vanuit de hele organisatie’ een belangrijk doel. Maar om dat te bereiken, stelt het visiedocument, moet er wel iets veranderen.

Sluit in je lunchpauze aan en praat mee over de vraag of academische medezeggenschap nog een toekomst heeft. En zo ja, hoe zou die academische democratie er dan uit moeten zien?

Over de sprekers

Marlies Honingh is universitair hoofddocent Bestuurskunde aan de Radboud Universiteit. Ze bestudeert vormen van maatschappelijke democratie in, onder andere, lager- en middelbaar onderwijs.

Frank Léoné is universitair docent Artificiële Intelligentie aan het Donders Instituut. Hij was lid van zowel USR als OR. Daarnaast was hij lid van de Erkennen en Waarderen-commissie die het plan van de R100 bepleit.

Dit is een programma van Radboud Reflects en Erkennen en Waarderen.

Draag je Radboud Reflects een warm hart toe? Doneer dan via iDeal.

Kom je vaker naar de lezingen van Radboud Reflects? Dan is een Radboud Reflects-abonnement misschien interessant.

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.