Bezetting A12: weg met de fossiele subsidies | Actualiteitencollege met filosoof Lisa Doeland, milieukundige Mark Wiering en ingenieur Vincent de Gooyert (Gesprek)
Bezetting A12: weg met de fossiele subsidies | Actualiteitencollege met filosoof Lisa Doeland, milieukundige Mark Wiering en ingenieur Vincent de Gooyert |Donderdag 14 september 2023 | 12.30 – 13.15 uur | Collegezalencomplex, Radboud Universiteit |Radboud Reflects en VOX
Podcast | Column Saar Boter
Aankondiging - Stop met het subsidiëren door de overheid van fossiele brandstoffen. Dat is waar Exctinction Rebellion met de bezetting van de A12 voor strijdt. Het financieren van vervuiling is niet langer uit te leggen, vinden de demonstranten. De discussie is echter complex en loopt al twintig jaar. Zorgvuldigheid is geboden aldus politici. Maar is twintig jaar niet al genoeg tijd voor een geleidelijke aanpak? Kom luisteren naar filosoof Lisa Doeland, milieukundige Mark Wiering en ingenieur Vincent de Gooyert en denk mee. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Bezetting A12: weg met de fossiele subsidies
Sinds afgelopen zaterdag zitten er elke dag klimaatactivisten op het wegdek van de A12. Ze eisen dat de Nederlandse regering stopt met het subsidiëren van fossiele brandstoffen: weg met de zogenaamde ‘fossiele subsidies’. Maar wat zijn fossiele subsidies, en waarom gaat er ondanks alle klimaatambities nog steeds zo veel geld naar een vervuilende sector? Daarover gingen filosoof Lisa Doeland, milieukundige Mark Wiering en ingenieur en socioloog Vincent de Gooyert in gesprek onder leiding van programmamaker Adriaan Duiveman. Filosofiestudent Saar Boter droeg eerst een korte, prikkelende column voor.
Waarom zitten er protestanten op de A12?
Lisa Doeland: “de klimaatcatastrofe is een heel complex probleem, maar wat heel duidelijk is, is dat de fossiele brandstoffen hieraan bijdragen. Als ik op de een of andere manier zand in die machine kan gooien, vind ik dat ik dat moet doen.” Doeland stelt dat het subsidiëren van fossiele brandstoffen een concreet aspect is van de klimaatcrisis waar mensen zich relatief goed omheen kunnen verzamelen. Je kunt immers moeilijk demonstreren tegen extinctie, maar wel tegen regeringsbeleid dat hieraan bijdraagt.
Maar hoe zit het precies met die fossiele subsidies? Mark Wiering legt uit dat het gaat om een complexe combinatie van accijnsvrijstellingen, belastingvoordelen en subsidies die maken dat grote energieverbruikers minder betalen hoe meer ze gebruiken. In sommige gevallen gaat er zelfs rechtstreeks geld van de overheid naar bedrijven en industrie. De grote spelers die gesubsidieerd worden zijn bijvoorbeeld de scheepvaart, glastuinbouw en de landbouwsector.
Op de vraag waarom deze subsidies er zijn, antwoordt Wiering: “we hebben een enorme bel aardgas in Nederland beschikbaar. Er is destijds een race to the bottom ontstaan, waarin regeringen van landen met fossiele brandstoffen in de grond een aantrekkelijk klimaat voor bedrijven probeerden te creëren.” Nederland heeft de bedrijven dus met een gunstig klimaat binnen willen halen. Hoeveel geld er precies naar de fossiele industrie gaat, is overigens onduidelijk. Het ligt er maar net aan welke tarieven je in je berekeningen meeneemt.
De rode knop
Duiveman schetst het beeld van een rode knop die zou zorgen voor een onmiddellijke afschaffing van fossiele subsidies. Zouden de sprekers er hier en nu op drukken? Doeland: “jazeker, zonder twijfel.” Ze ergert zich aan het veel gehoorde relaas dat de A12 bezetting enorm ontwrichtend zou werken, en stelt dit in perspectief: wat pas écht ontwrichtend werkt, is algehele klimaatdestructie, en de A12 is bij werkzaamheden wel eens veel langer dicht.
Vincent de Gooyert weet niet zeker of hij zomaar op die knop zou drukken, en wijst op een valse tegenstelling: “niet op de knop drukken is ook op een knop drukken, want doorgaan met de subsidies zoals nu zou op de lange termijn even ontwrichtend zijn.” Hij stelt wel dat een geleidelijke aanpak realistischer en verstandiger is, aangezien algehele afschaffing enorme uitdagingen zou opleveren. Wiering sluit zich hierbij aan: grote containerschepen kunnen niet zomaar overgaan op een andere vorm van energie, aangezien ze te vaak moeten tanken. Maar die scheepvaart is wel onmisbaar voor een geglobaliseerde wereld. Dit zou je om kunnen gooien, maar dit zou een heel andere economie vergen met een ander soort handel.
De Gooyert vult aan dat de mensen die het nu al moeilijk hebben, hier het hardst door geraakt zouden worden. Een ontwrichte economie zou vooral catastrofaal zijn voor de armste delen van de wereldbevolking.
Groei en solidariteit
Volgens Doeland moet het rijkste deel van de bevolking meer solidariteit laten zien en is de op geld en winst beluste economie één van de oorzaken dat dit nu nog te weinig gebeurt. “We hebben het idee dat degenen die onderaan de economische ladder hangen uiteindelijk wel zullen opklimmen als we maar genoeg economische groei genereren.” Solidariteit is daardoor niet nodig, aldus Doeland. Maar als we dit idee los kunnen laten, dringt de noodzaak van solidariteit vanzelf door.
En toch ligt het zomaar afschaffen ingewikkeld, zo stelt de Gooyert. De zware industrie is op dit moment nog een cruciaal onderdeel van onze economie en onze voedselvoorziening. Het overgaan naar andere energiebronnen zou ook enorm energie-intensief zijn. “Op dit moment zou je door een complete overgang naar nieuwe technologieën juist meer energie-uitstoot veroorzaken, niet minder.”
Duiveman stipt aan dat de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula Von der Leyen, recent juist pleitte voor het samengaan van economische groei en duurzaamheid. In deze logica kan Wiering zich niet vinden: “economische groei kan een middel zijn om andere doelen te bereiken, maar geen doel op zich.” Doeland valt hem bij. Volgens haar moeten we een debat gaan voeren over wat er achter die groei-ideologie schuilgaat. We weten immers al lang dat het vervuiling, ongelijkheid en lijden teweegbrengt. “Ik zou willen dat mensen bij economische groei denken aan afvalbergen in China en verwoestende orkanen. Dat is economische groei.”
Heeft het dan wel zin om fossiele subsidies af te schaffen? De Gooyert waarschuwt dat het gevaarlijk is om te denken dat alles met afschaffing opgelost zou zijn. Doeland knikt, en zegt dat het gaat om het denormaliseren van het vergiftigen van de planeet. Het afschaffen van fossiele subsidies is een belangrijke stap in die richting.
Verslag door Pam Tönissen
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.
Podcast
Aankondiging
Stop met het subsidiëren door de overheid van fossiele brandstoffen. Dat is waar Exctinction Rebellion met de bezetting van de A12 voor strijdt. Het financieren van vervuiling is niet langer uit te leggen, vinden de demonstranten. De discussie is echter complex en loopt al twintig jaar. Zorgvuldigheid is geboden aldus politici. Maar is twintig jaar niet al genoeg tijd voor een geleidelijke aanpak? Kom luisteren naar filosoof Lisa Doeland, milieukundige Mark Wiering en ingenieur Vincent de Gooyert en denk mee.
Hoe meer je verbruikt, hoe minder je betaalt
Nederland geeft nog altijd miljarden euro's uit aan overheidssteun voor fossiele energie, al lijkt niemand precies te weten hoeveel. Het gaat daarbij niet alleen om directe subsidies, maar ook om belastingvoordelen en prijsondersteuning. Vooral de luchtvaart, de zware industrie, energiecentrales en de landbouw profiteren hiervan. Met name de belastingvoordelen zorgen ervoor dat hoe meer energie een bedrijf verbruikt, hoe minder het hoeft te betalen. Veel mensen vinden dit in tijden van energieschaarste en klimaatverandering moeilijk te begrijpen. De discussie loopt al zeker twintig jaar.
Geleidelijke afbouw
Maar kunnen we wel zomaar stoppen met fossiele brandstoffen? Volgens Minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten moet er een goede balans worden gezocht tussen het versnellen van verduurzaming, en het waarborgen van leveringszekerheid en werkgelegenheid in Nederland. Van de ene op de andere dag de subsidies stilleggen is dus geen goed idee. Maar kunnen we ons een geleidelijke afbouw eigenlijk wel veroorloven, of is het tijd voor krasse maatregelen? En als hier al twintig jaar over wordt gepraat, is er dan niet al genoeg tijd geweest voor een geleidelijke aanpak?
Filosoof Lisa Doeland, milieukundige Mark Wiering en ingenieur Vincent de Gooyert gaan in gesprek over het hoe en waarom van fossiele subsidies.
We trappen af met een scherpe column door filosofiestudent Saar Boter.
Kom luisteren en stel je vragen!
Over de sprekers
Lisa Doeland is filosoof aan de Universiteit van Amsterdam. In haar promotieonderzoek kijkt ze naar onze verhouding met wat we ‘afval’ noemen. Haar essays verschenen onder meer in De Groene Amsterdammer, Wijsgerig Perspectief en de Nederlandse Boekengids. Apocalypsofie is haar nieuwste boek.
Mark Wiering is milieukundige aan de Radboud Universiteit. Hij doet onderzoek naar sociale en beleidstransformaties op weg naar een duurzame samenleving, en focust in het bijzonder op hoe we transformaties naar een duurzame samenleving kunnen bewerkstelligen en wat we van andere regio’s en landen kunnen leren.
Vincent de Gooyert is ingenieur en socioloog aan de Radboud Universiteit. Hij onderzoekt het vergroten van het begrip van en het ingrijpen in maatschappelijke transformaties richting duurzaamheid, waarbij hij discipline-overstijgend te werk gaat.
Saar Boter is student filosofie aan de Radboud Universiteit. Ze is columnist bij VOX en verzorgt een column bij dit Actualiteitencollege.
Dit is een programma van Radboud Reflects en VOX.
Ben je student aan de Radboud Universiteit? Schrijf je dan in voor het Radboud Reflects Certificaat en toon anderen dat je je laat inspireren door verdiepende lezingen over de actualiteit.
Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten van Radboud Reflects? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.