Race and Religion | Lecture and conversation by scholar of religious studies Justine Bakker and philosopher Josias Tembo
Verslag - Ras en religie: onderdrukkende dominantie en tegengeluiden
Na de eerste lezing over dieren, stond de Steigerzaal in het teken van ras en religie. In een lezing en gesprek door filosoof Josias Tembo en religiewetenschapper Justine Bakker, werd gesproken over de verbinding tussen ras en religie. Tembo ging hierbij in op de historische oorsprong van ras. Bakker sprak over een alternatieve kijk op ras en religie.
Ras als de secularisatie van religie
Racisme en religieuze discriminatie worden volgens Tembo vaak gezien als twee losstaande zaken. De bestaande ideeën over ras en racisme stammen echter uit religie, stelde hij. Ons mensbeeld is immers in grote mate gevormd door het westerse christendom. De christelijke leer gaf geen neutraal uitgangspunt in het kijken naar ras, omdat het in grote mate bezig was met het in stand houden van een sociale hiërarchie.
Tembo stelde dat deze hiërarchie duidelijk naar voren komt in het westerse koloniale verleden. Hij vertelde dat religie zelfs de basis heeft gevormd voor het kolonialisme. In 1452 heeft paus Nicholaas V de Portugezen expliciet toestemming gegeven om niet-katholieke landen te onderwerpen. Westerse christenen geloofden dat het hun recht was om het christelijk geloof aan alle volkeren op te leggen. Het idee bestond dat de levens van deze ‘andere’ mensen gebruikt konden worden in het voordeel van het westerse christendom en de glorie Gods. De pauselijke goedkeuring van invasie en onderwerping, maakte slavenhandel tot een gelegitimeerde christelijke praktijk.
Tembo benadrukte dat politieke praktijken inherent verbonden waren met religie. Verschillende pauzen hebben de koloniale praktijken goedgekeurd of zelfs aangespoord. Dit heeft volgens Tembo geleid tot een racistisch mensbeeld: de ‘goede’ christen is een wit en westers mens. Theologie en religie zijn ingezet om verschillen te verklaren en uitsluiting goed te keuren.
Ras door een andere lens
Bakker nam Tembo’s stelling over. Zij wilde echter een alternatief verkennen dat zich heeft verzet tegen deze hiërarchie. Bakker ging in op de door Malcolm X bekend geworden beweging Nation of Islam en hoe deze beweging het idee van ras en religie heeft hervormd.
Bakker stelde dat het een misvatting is dat alleen witte mensen theorieën hebben opgesteld over ras. Zo heeft Nation of Islam ook een eigen rassentheorie ontwikkeld. In deze theorie wordt er gesproken over een zwarte God, die de ‘originele’ zwarte mens heeft geschapen. De witte mens is veel later gecreëerd door een zwarte wetenschapper. Deze ideeën moeten volgens Bakker niet alleen als fantastische hersenspinsels beschouwd worden, maar laten een krachtige tegenbeweging zien.
Bakker benadrukte dat het belangrijk is om in te zien dat deze ideeën zijn gevormd in de tijd dat ras vanuit het christelijke perspectief beschouwd werd. De theorie van Nation of Islam laat zien dat er niet alleen vanuit de witte mens over ras gedacht hoeft te worden. Het is de afwijzing van de voorgeschreven raciale categorieën. Het laat de mogelijkheid van het vormen van nieuwe geschiedenissen, rassen en identiteiten zien.
In gesprek
In het gesprek werd er kort ingegaan op de overeenkomsten tussen de stellingen van beide sprekers. De veronderstelling van beide lezingen was dat er een dominant geluid binnen het christendom bestaat dat alles wat ‘anders’ is, wegzet als minderwaardig. Volgens Tembo wordt dit geluid ook binnen het christendom bestreden. Bakker benadrukte echter dat de positie van buitenstaander van Nation of Islam het gemakkelijker maakt om dit geluid te ontmantelen. Vanuit een onderdrukt perspectief kan het dominante geluid op heel andere manier gedacht worden. Beide sprekers waren het erover eens dat er nog een lange weg te gaan is in de strijd tegen een ontmenselijkend geluid in religie.
Door: Beau Vroone | Foto's Ramon Tjan | Tekeningen Maikel Verkoelen, Studio MIK
Announcement
20.30 - 21.05 h. Steigerzaal
We often tend to think of race and religion as fundamentally distinct and different. Religion is seen as a matter of belief, while race is perceived as located in the body; religion is considered a choice, while race is thought to be inherited; religion is seen as self-selected, while race is seen as imposed. But is this all true? And is it really this easy to separate the two? Come and learn about the intersection of race and religion from philosopher Josias Tembo and religious studies scholar Justine Bakker.
Colonialism, Slavery, and Religion?
The atrocities of colonialism and slavery still show traces in present day society. Many researchers focus on the economic and political aspects of this grim page of human history. But what has been the role of religion? Josias Tembo will delve into this and related questions. What has been the role of religion in shaping racist perceptions of the colonists and enslavers? Did western Christianity justify colonialism and slavery? To answer these questions, he reflects on the work of the African philosopher Valentine Mudimbe. He identifies how Western Christianity established the ways of thinking about race that would later be taken over with secularisation.
Religion, Race, and Resistance
Justine Bakker will approach the intersection of race and religion with a different question in mind: what has been the role of religion in challenging, rethinking, or revising racial categories? In answering this question, she will share some of her research on the Nation of Islam, a Black esoteric religion. Followers of this movement understood themselves to be “Asiatic” and “Muslim.” In doing so, they challenged the dominant religious and racial categories that were available to, and imposed on, black Americans. They also showed that “race” and “religion” are not always easily distinguished and separated.
This program is in English.
Philosopher Cees Leijenhorst is the moderator.
About the speakers
Justine Bakker is assistant professor in Comparative Religious Studies at Radboud University. Her work focuses on the intersection between race and religion, esoteric forms of religion in the African diaspora and conceptual questions relating to religion.
Josias Tembo is a PhD researcher at the department of Ethics and Political Philosophy at Radboud University. He is interested in postcolonial political theory, critical philosophy of race, African philosophy, and political philosophy.
Dit programma is onderdeel van Denkwerk Festival | Lezingen, theater, muziek en meer - 100 jaar Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen op vrijdag 24 maart 2023 | 19.30 – 00.00 uur | De Lindenberg, Ridderstraat 23, Nijmegen. De wereld is complex. Er is veel denkwerk te verzetten. Over ufo’s, vriendschap, duurzaamheid, de dood, dieren, religie en nog veel meer. Kom naar Denkwerk en dompel je onder in een avond vol lezingen, gesprekken, theater, gedachtenexperimenten, film, muziek en een pubquiz. Laat je inspireren door de filosofen, theologen en religiewetenschappers van de Radboud Universiteit over alledaagse én grote thema’s.