26|04|23 Wie is Michael Sandel? | Lezing door ethicus Marcel Becker
Wie is Michael Sandel? | Lezing door ethicus Marcel Becker
Woensdag 26 april 2023 | 20.00 – 21.15 uur | Collegezalencomplex, Radboud Universiteit
"Informatief en enthousiasmerend. We hebben ons daarna ook direct aangemeld voor de bijeenkomst 09/05 in De Vereeniging." (uit een deelnemersevaluatie)
Aankondiging - Op 9 mei 2023 is de beroemde Amerikaanse filosoof Michael Sandel te gast op de Radboud Universiteit. Hij ontvangt ter gelegenheid van het 100 jarig bestaan van de Radboud Universiteit een eredoctoraat. Na deze publieke academische plechtigheid geeft hij de lezing Who Merits to Govern Us? over de vraag wie het verdient om ons te besturen. De hoogopgeleiden? Of meer een afspiegeling van de samenleving? Kom ter voorbereiding op deze speciale avond luisteren naar ethicus Marcel Becker die je een introductie geeft op het werk en de ideeën van Michael Sandel. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Socrates in tijden van Trump
Op 9 mei komt Michael Sandel naar Concertgebouw De Vereeniging om een lezing te geven, waarbij hij ter ere van het lustrum van de Radboud Universiteit een eredoctoraat ontvangt. Sandel trekt met zijn lezingen wereldwijd duizenden bezoekers. Als een rockster onder de filosofen stromen stadions vol wanneer hij komt spreken. Waarom is Sandel zo populair? En wat is zijn filosofische theorie? In het Collegezalencomplex gaf ethicus Marcel Becker een introductie in het leven en denken van Michael Sandel.
Van Reagan naar Rawls
Becker begon zijn lezing met een aantal biografische gegevens van Sandel. De filosoof werd geboren in 1953 en hield zich al vroeg bezig met politiek en filosofie. Op zeventienjarige leeftijd kreeg hij de kans om Ronald Reagan te interviewen. ‘Later zei Sandel dat dit als een gesprek tussen twee doven was’, vertelde Becker. ‘Misschien was dat wel de vormende ervaring die ervoor zorgde dat hij zich zijn hele leven heeft bezig gehouden met het bevorderen van het publieke debat.’
In de jaren zeventig ging Sandel filosofie studeren bij o.a. ethicus Charles Taylor. ‘Eind jaren zeventig waren er in de ethiek eigenlijk maar twee belangrijke theorieën over maatschappelijke vraagstukken: het utilisme en de rechtvaardigheidstheorie van John Rawls’, aldus Becker. Utilisme kijkt enkel naar de gevolgen van handelingen, waar Rawls dacht over ethiek vanuit rechtvaardigheidsprincipes. Centraal in Rawls theorie staat de original position. ‘Dit is een gedachte-experiment waarin we ons moeten voorstellen wat voor samenleving we zouden willen, als we niet van tevoren zouden weten op welke positie in die samenleving we terecht komen.’ Volgens Rawls volgen twee basisvoorwaarden van goed samenleven vanuit de original position. Het eerste principe is dat we een samenleving willen waar iedereen basisvrijheden heeft, die ophouden waar de vrijheid van de ander begint. Het tweede principe luidt dat we ongelijkheden accepteren zolang de ongelijkheden in het grootste voordeel zijn van de minst gegoeden en verbonden zijn met functies en betrekkingen die openstaan voor iedereen vanuit eerlijke gelijkheid van kansen.
Kritiek op Rawls
Hoewel in de jaren zeventig een ethicus of politieke filosoof enkel de keuze had tussen het utilisme en de theorie van Rawls, brachten de jaren tachtig een explosie teweeg in de politieke filosofie. ‘Er werden vier sleutelwerken geschreven die ieder op hun eigen manier het debat van de jaren zeventig oppervlakkig vonden’, vertelde Becker. ‘Een van deze werken was Liberalism and the Limits of Justice van Sandel.’
Dit werk was een fijngevoelige kritiek van Rawls, aldus Becker. ‘Volgens Sandel was allereerst het mensbeeld van Rawls te abstract. Het is niet reëel om over de mens te praten, losgerukt van al zijn omstandigheden en zijn maatschappelijke rol. Dan hou je niks over.’ Daarnaast bekritiseerde Sandel de twee principes van Rawls. ‘Het tweede principe veronderstelt dat er een bepaalde solidariteit is in de samenleving, terwijl het eerste principe is teruggeworpen op de totale vrijheid van het individu’, legde Becker uit. ‘Het eerste principe gooit dus de sociale banden weg die het tweede principe veronderstelt.’
De mythe van gelijke kansen
Vervolgens sprak Becker over het grootste publieksboek van Sandel, De tirannie van de verdienste, gepubliceerd in 2020. ‘Hiermee verwijst Sandel naar het idee dat je je positie in de samenleving te danken hebt aan je eigen verdiensten’, lichtte Becker toe. ‘Dat idee zit diep in onze cultuur. Vroeger had je een aristocratie die geld had vanwege zijn familie. Dat is nu afgeschaft en het idee bestaat dat iedereen vrije kansen heeft.’ Geld is daarbij de maat van alle dingen geworden volgens Sandel, en goed onderwijs de manier om gelijke kansen te verzekeren.
Deze ontwikkeling heeft volgens Sandel keerzijdes waardoor het een tirannie is geworden, vervolgde Becker. Zo doet deze tirannie van verdienste geen recht aan toeval, en de nadruk op geld frustreert waar we daadwerkelijk waarde aan hechten. ‘Daarnaast is het idee van gelijke kansen mislukt’, vertelde Becker. ‘Dit laat Sandel zien aan de hand van onthutsende cijfers.’ Zo is er in Amerika minder intergenerationele mobiliteit dan in China en zorgt een fixatie op onderwijs en kennis voor technocratie. Deze ontwikkelingen verklaren volgens Sandel ook de populariteit van Donald Trump. Becker: ‘In een tirannie van verdiensten wordt er op de mensen die het niet redden neergekeken. Het is hun ‘eigen schuld’ als ze het niet redden. Dit is een kweekvijver van ressentiment en populisme.’
Een gedreven publieksfilosoof
Tot slot behandelde Becker wat Sandel tot een sterk publieksfilosoof maakt. ‘Hij is bijzonder goed in het toegankelijk verwoorden van ingewikkelde kwesties, zonder ze eenvoudiger te maken dan dat ze zijn’, stelde Becker. ‘Daarnaast weet hij filosofie en sociaalwetenschappelijk onderzoek goed te combineren.’
Na afloop van zijn lezing ging Becker in gesprek met Anouta de Groot, hoofd programmering van Radboud Reflects. Hierin wijdde Becker verder uit over Sandels gesprekmethode en de manier waarop hij een groot publiek weet aan te spreken. ‘Sandel zet mensen zelf aan het denken, en hij stopt nooit met doorvragen. Hoewel hij een eigen positie heeft binnen de onderwerpen, blijft hij het vanuit verschillende perspectieven benaderen’, aldus Becker. ‘In die zin is het wel een terechte benaming om hem een soort Socrates te noemen.’ Sandels praktijk en theorie komen daarin goed bij elkaar, vertelde Becker. Hij voert het soort debat wat hij graag meer in de samenleving zou willen zien. ‘Sandel stelt dat de werkelijke morele motivatie van mensen ondergronds is gegaan. Deze moeten we weer bovengronds halen om als samenleving effectief te discussiëren over wat we belangrijk vinden.’
Door Ellen Theuws
Video
Podcast
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.
Aankondiging
Op 9 mei 2023 is de beroemde Amerikaanse filosoof Michael Sandel te gast op de Radboud Universiteit. Hij ontvangt ter gelegenheid van het 100 jarig bestaan van de Radboud Universiteit een eredoctoraat. Na deze publieke academische plechtigheid geeft hij de lezing Who Merits to Govern Us? over de vraag wie het verdient om ons te besturen. De hoogopgeleiden? Of meer een afspiegeling van de samenleving? Kom ter voorbereiding op deze speciale avond luisteren naar ethicus Marcel Becker die je een introductie geeft op het werk en de ideeën van Michael Sandel.
Betekenis
Michael Sandel is een Amerikaanse politiek filosoof verbonden aan Harvard Law School, waar zijn vak Rechtvaardigheid de eerste cursus was die gratis online en op televisie te volgen was. Tientallen miljoenen mensen wereldwijd keken ernaar. Sandel geldt als een belangrijke publieksfilosoof juist omdat hij op een heldere manier ingewikkelde dilemma’s bespreekt.
Hij verwierf ook grote bekendheid vanwege zijn boek Liberalism and the Limits of Justice (1982), waarin hij de bekende rechtvaardigheidstheorie van John Rawls bekritiseerde. Zo werd hij een belangrijke opponent tegen de voor veel mensen vanzelfsprekende opvattingen van liberalisme en utilitarisme.
Tirannie van verdienste
Dit verzet klinkt ook door in zijn meest recente boek, de bestseller De tirannie van verdienste (2020). In dit boek , dat werd verkozen tot Boek van het Jaar door The Guardian, The Times en The New Statesman, bekritiseert hij het naïeve denken over verdiensten en beloningen dat onze samenleving domineert, en formuleert hij een alternatief.
Dwarsdenker
Michael Sandel is dus een dwarsdenker bij uitstek. Maar waar is zijn denken op gebaseerd? Filosoof en ethicus Marcel Becker neemt je mee naar de bronnen van Sandels’ gedachtengoed.
Bekijk ook de video, podcast en het verslag van het online interview van Radboud Reflects met Michael Sandel over De tirannie van verdienste.
Inleiding
Ethicus Marcel Becker neemt je tijdens dit programma mee in het denken van Michael Sandel. Hij vertelt wat de belangrijkste thema’s zijn in zijn denken, en wat de samenhang ertussen is. Ook legt hij uit waarom Sandels werk zo invloedrijk is. Na de lezing van Marcel Becker is er ruimte voor vragen.
De voertaal is Nederlands.
Over de spreker
Marcel Becker is ethicus aan de Radboud Universiteit. Hij doet onderzoek naar de ethiek van internet en sociale media. Verder geeft hij lezingen en cursussen op het gebied van ethiek voor professionals. Bekijk ook de video van zijn lezing Wie is Martha Nussbaum?
Kom je vaker naar de lezingen van Radboud Reflects? Dan is een Radboud Reflects-abonnement misschien interessant.
Schrijf je ook in voor:
Who Merits to Govern Us? | Lecture and awarding honorary doctorate with philosopher Michael Sandel
Dinsdag 9 mei 2023 | 19.30 - 20.00 uur uitreiking eredoctoraat | 20.15-21.30 uur publiekslezing | De Vereeniging, Nijmegen
Wie zou ons moeten besturen? Wie is, In het huidige klimaat van weerstand tegen autoriteiten en elites, het beste in staat om ons land te leiden? Moet onze overheid altijd bestaan uit de mensen die het best en het slimst zijn? Of willen we liever een bestuur dat de bevolking representeert, zowel wat betreft sociaal-economische status als opleidingsniveau? Kom en leer van de wereldberoemde Harvard-filosoof Michael Sandel wie het verdient om ons te besturen.
Voorafgaand aan de lezing ontvang Michael Sandel een eredoctoraat van de Radboud Universiteit. Je bent van harte welkom om deze academische plechtigheid bij te wonen.
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.
Kom je vaker naar de lezingen van Radboud Reflects? Dan is een Radboud Reflects-abonnement misschien interessant.