Onderzoek CNR laat zien dat de 'legitieme portie' flink ter discussie wordt gesteld

Is garantie van kinderen op erfenis ouders - de legitieme portie - nog van deze tijd?

Een groot deel van de Nederlanders vindt het niet meer vanzelfsprekend dat kinderen van hun ouders erven als de ouders dat niet willen. Dat blijkt uit het onderzoeksrapport van het Centrum voor Notarieel Recht en Netwerk Notarissen. In de erfwet staat echter dat kinderen recht hebben op hun legitieme portie als een ouder overlijdt. Dat is ook het geval als ouders in hun testament hebben opgenomen dat het kind niet of minder erft of schenkingen hebben gedaan aan anderen. De legitieme portie is een vaststaand feit in elke erfenis van iemand die kinderen heeft.

Onderzoek

De algemene opvatting over de legitieme portie is in beweging, zagen het Centrum voor Notarieel Recht en Netwerk Notarissen. Daarom hielden ze een peiling onder het Nederlandse publiek en erfwetprofessionals, zoals  advocaten en notarissen. Uit de enquêtes blijkt dat een groot deel van de Nederlanders de legitieme portie wil afschaffen of beperken door de regels te veranderen. “We vinden het de hoogste tijd om de discussie aan te zwengelen over wat de Nederlander wil met de legitieme portie” zeggen Freek Schols en Lucienne van der Geld. Eerder zei Minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker geen nader onderzoek te doen naar nut en noodzaak van de legitieme portie en het onderzoeksrapport af te wachten.

Volledig onterven niet mogelijk

In je testament bepaal je wie je erfgenamen zijn en wat zij krijgen. “Je kunt je kinderen ook onterven.  Maar dat betekent niet automatisch dat een onterfd kind niets krijgt”, legt Lucienne van der Geld uit. Van der Geld is directeur van Netwerk Notarissen en docent Notarieel recht. Een kind kan namelijk altijd zijn zogenoemde ‘legitieme portie’ opeisen. En als dat op tijd en volgens de regels gebeurt, krijgt het onterfde kind alsnog een geldbedrag uit de erfenis. Dit is de helft van wat een kind zou krijgen als er helemaal geen testament zou zijn gemaakt. “We zien in de praktijk dat ouders – om verschillende redenen – een kind niet willen laten erven. Bijvoorbeeld omdat het contact is verbroken of omdat ze menen dat ze het kind al genoeg financieel op weg hebben geholpen.”

In huidige vorm niet wenselijk

Het Centrum voor Notarieel Recht en Netwerk Notarissen onderzochten hoe het Nederlandse publiek tegenwoordig aankijkt tegen deze legitieme portie. Uit een enquête blijkt dat een fors deel de legitieme portie niet wil behouden, in elk geval niet zoals die nu in de wet is vormgegeven. De groep die de legitieme portie niet volledig wil afschaffen zou, bijvoorbeeld, alleen nog een legitieme portie willen voor minderjarige kinderen. Bijvoorbeeld als deze kinderen het geld nodig hebben voor verzorging, opvoeding, levensonderhoud en studie. Of als zij onder het bestaansminimum komen als de ouder overlijdt.

Hoogleraar Notarieel recht Freek Schols, tevens voorzitter van het Centrum voor Notarieel Recht: “De onderzoeksresultaten bevestigen ons beeld dat de legitieme portie zoals we die nu kennen niet op een zeer grote sympathie mag rekenen. Een op maat gesneden en genuanceerde variant voor kinderen die het nodig hebben, lijkt veel beter te passen.” Ook uit de enquêtes die werden gehouden onder notarissen, advocaten en andere professionals in het werkveld van erfenissen komt dit beeld naar voren. In het onderzoeksrapport wordt uitgebreid ingegaan op de resultaten van de gehouden enquêtes en zijn alle uitkomsten van de enquêtes te lezen.

Vangnet voor jongeren

De onderzoekers zien in de enquêtes, maar ook in het bredere onderzoek dat zij naar de legitieme portie deden, een behoefte aan een vangnet voor jongeren die met bijvoorbeeld levensonderhoud of studie in de problemen zouden komen als een ouder overlijdt. “Er is hiervoor nu al in de wet een basisregeling aanwezig die ‘som ineens’ heet. Dit houdt een geldbedrag uit de erfenis in voor verzorging, opvoeding, levensonderhoud en studie. Maar die zou nog verder en beter kunnen worden uitgewerkt”, zegt Van der Geld. “Het afschaffen van de legitieme portie betekent dus niet dat kinderen financieel in de kou kunnen komen te staan en ouders hun verantwoordelijkheid kunnen ontlopen. De som ineens uit de nalatenschap is veel verfijnder dan de ruwe legitieme portie en beter te verantwoorden”, vult Schols aan.

Maar bovenal, zo stellen Schols en Van der Geld, is het van belang dat de discussie grondig wordt gevoerd of het nog van deze tijd is dat we een legitieme portie hebben. Het Centrum voor Notarieel Recht en Netwerk Notarissen willen een bijdrage aan deze discussie blijven leveren en hebben een website gelanceerd. Op www.delegitiemeportie.nl is het rapport gepubliceerd. Op deze site worden actualiteiten geplaatst en zal nader onderzoek worden gepubliceerd.

Het onderzoek is aan het ministerie van Justitie en Veiligheid en aan minister Dekker aangeboden.

Meer informatie? In de podcast ‘Eens in je leven’ schetsen Freek Schols en Lucienne van der Geld de achtergronden van het onderzoeksrapport. De podcast is te beluisteren via www.delegitiemeportie.nl. Onder ‘feiten en cijfers’ op die website staan een aantal van de onderzoeksresultaten op een rij.