Het kan een uitdaging zijn om goede bronnen over het katholieke erfgoed te vinden. Op deze pagina helpen we je graag op weg met tips en verwijzingen naar collecties en archieven die relevant kunnen zijn voor jouw onderzoek.
Hulp bij onderzoek
Vind je weg
Het beste startpunt voor een zoektocht door de collecties is de online catalogus. Lees via deze pagina hoe je deze kunt gebruiken.
Niet alle collecties zijn even makkelijk te vinden, daarom geven we hieronder enkele tips om je te helpen zoeken. Kom je er toch niet uit? Neem gerust contact met ons op.
Hulp bij zoeken
De collectie van het KDC is op te delen in diverse themagebieden die allen vallen binnen het bredere katholiek erfgoed. De indeling is slechts bedoelt als globale rubricering van de archieven en dient als hulpmiddel bij een eerste oriëntatie voor onderzoek. De themagebieden zijn:
- Cultuur, vrije tijd en ontspanning
- Democratie en politiek
- Internationale Diversiteit
- Jeugd en jongeren
- Kerk en geloof
- Liefdadigheid en welzijnswerk
- Missie en koloniaal erfgoed
- Onderwijs en wetenschap
- Sociaal-economische partners
- Zorgsector
Ga naar het thematisch overzicht om te zoeken.
NB: Dit stuk van de website is nog onder constructie.
De meeste archieven van het KDC zijn openbaar en voor iedere onderzoeker in te zien. In sommige gevallen is de openbaarheid van een collectie geheel of gedeeltelijk beperkt, meestal om de privacy van nog levende personen te beschermen.
Als je een archiefstuk aanvraagt dat niet openbaar is, zie je in de online catalogus erbij staan dat er vooraf toestemming aangevraagd moet worden. Hoe je dat moet doen, kun je lezen op deze pagina.
Er zijn een aantal archiefcollecties die alleen digitaal beschikbaar zijn. Het gaat hier meestal om collecties uit het project Gedeeld Erfgoed Delen, dit zijn archieven in Indonesië die met hulp van het KDC en het Nationale Archief gedigitaliseerd zijn en online beschikbaar zijn gemaakt. Het KDC heeft hier géén fysieke stukken van.
Zo raadpleeg je een gedigitaliseerd archief
- Ga naar de online catalogus (via bovenstaande knop).
- Typ in de zoekbalk jouw zoekterm (bijvoorbeeld 'scans weeshuis semarang ')
- Klik bij de zoekresultaten op ‘tonen’
- Klik op de eerste treffer
- Klap het overzicht uit via het plusteken (+) – soms meerdere keren
- Via de links in het overzicht kun je de scans van archiefstukken bekijken
Tijdschriften en andere periodieke publicaties die voor en door Nederlandse katholieken zijn uitgegeven, zijn een zeer waardevolle bron voor onderzoekers. Juist door hun periodieke verschijning bieden zij bij uitstek opeenvolgende informatie over diverse themagebieden en de daarbij behorende sociaal-culturele netwerken.
Veel periodieken uit de KDC-bibliotheek zijn gedigitaliseerd en terug te vinden via het platform Delpher, een samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.
Bibliografie van Katholieke Nederlandse Periodieken
Uit de veelheid van de katholieke periodieken is door een aantal deskundige historici een selectie gemaakt van ruim 3600 nationale en regionale titels die in aanmerking komen voor een uitvoerige beschrijving op basis van autopsie. Deze beschrijvingen zijn de afgelopen jaren door het KDC in delen gepubliceerd in de Bibliografie van Katholieke Nederlandse Periodieken (BKNP). Je vindt hier voorgaande uitgaves.
| deel | beschrijving |
|---|---|
1. Dag- en weekbladpers | In het eerste deel van de BKNP zijn 314 beschrijvingen opgenomen van dag- en weekbladen die tot in 1980 zijn verschenen. Voor de regionale en lokale nieuwsbladen geldt het criterium dat alleen die bladen zijn opgenomen, die tijdens een periode van hun bestaan minstens tweemaal per week verschenen. Voor de weekbladen geldt, dat zij van algemene, opiniërende inhoud moeten zijn of als bijlage van een dag- of nieuwsblad zijn verspreid. Ook zijn in dit deel de vakbladen voor dagbladuitgevers en journalisten opgenomen en de uitgaven van het Katholiek Nederlands Persbureau. |
2. Cultuur en ontspanning | In het tweede deel van de BKNP ligt de focus op de Nederlandse katholieke cultuur en ontspanning uit de 19de en 20ste eeuw in al zijn schakeringen, met 368 bibliografische portretten. Opgenomen zijn zowel vooraanstaande culturele, literaire en wetenschappelijke bladen zoals de Beiaard, de Gemeenschap, Roeping en het Tijdschrift voor theologie, als een groot aantal in vergetelheid geraakte bladen en almanakken. Daarnaast komt de bonte verscheidenheid van tijdschriften aan de orde die gezamenlijk de ontspanning binnen de katholieke zuil onder hun hoede namen: van schaken tot voetbal, van dansen tot zingen, van reizen tot toneelspelen, van esperantisten tot vogelliefhebbers. |
3. Godsdienstig en kerkelijk leven | Het godsdienstig en kerkelijk leven in katholiek Nederland in de 19de en 20ste eeuw komt in al zijn facetten aan bod in het derde deel van de BKNP, met bibliografische beschrijvingen van bijna 1200 tijdschriften. Hoofdthema's zijn Kerkelijke informatie, Orden en congregaties, Religieuze lekenbewegingen, Theologie (waaronder liturgie, oecumene, apologetiek en geloofsbehoud), Apostolaat, Devotie en Missie. De verzameling geeft inzicht in de wijze waarop de eigenheid van de Nederlandse katholieken zich heeft ontwikkeld binnen het brede scala van ‘roomser dan de paus' tot provocerende eigenzinnigheid. Opgenomen zijn bekende periodieken als het Katholiek Archief, de Pius-almanak, het Schild, Kerk en ontmoeting, Rome en Plein. Maar ook een opvallend groot aantal tijdschriften van orden en congregaties, missietijdschriften en bladen die uitgroeiden tot belangrijke spreekbuizen van de Nederlandse katholieke kerk, zoals de Volksmissionaris, de Bazuin en de Kloosterling. |
4. Opvoeding en onderwijs | Het vierde deel omvat 898 titels, die alle betrekking hebben op onderwijs en opvoeding: deels bestemd voor de jeugd en jongeren, deels daaraan gewijd. Het grote aantal tijdschriften binnen deze categorie heeft te maken de wijze waarop de jeugd in katholiek Nederland was georganiseerd: zowel naar standen als naar sekse, en daarbinnen nog vaak naar leeftijdsgroep. Deze periodieken waren afkomstig van de talrijke basis- en middelbare scholen, het hoger onderwijs, de studentenverenigingen, de priesteropleidingen, de internaten, de arbeidersjeugdorganisaties en de verschillende vakbondsorganisaties, die elk hun eigen blad uitbrachten. Uiteraard vindt men in dit deel van de BKNP ook populaire tijdschriften als de Engelbewaarder, Taptoe en Okki (afkorting van 'Onze Kleine Katholieke Illustratie') voor de jeugd, vakbladen als het Katholieke Schoolblad en School en Godsdienst, of het blad Dux, dat in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw een enorme invloed uitoefende op het katholieke denken over geestelijke gezondheid. |
| 5. Politiek en sociale actie | Het vijfde en laatste deel is momenteel in de afrondende fase en wordt binnenkort verwacht. |
- Soms is een archief dat al in het KDC werd ondergebracht, nog in bewerking. In dat geval is er nog geen online inventaris raadpleegbaar.
- In andere gevallen is een archief (nog) niet in het KDC aanwezig. In dat geval kun je hier contact opnemen voor advies om erachter te komen waar een archief wel te vinden zou kunnen zijn.
- Let op: De meeste archieven worden niet gedigitaliseerd en zijn daarom ook niet online te raadplegen. Er is dan wél een online inventaris maar voor het archiefstukken zelf dien je naar de studiezaal te komen. Het KDC scant alleen op verzoek. Lees hier meer daarover.
Op zoek naar contactgegevens
Het KDC verstrekt - mede om privacyredenen - géén contactgegevens van derden. Als je vragen hebt over een archiefvormer of -eigenaar (personen of instellingen) kun je die aan de archivaris stellen.
Collecties van kloosters zijn niet aanwezig bij het KDC. Voor vragen over kloosterarchieven kun je terecht bij het Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven te Sint Agatha.
Nederland kent een rijke verscheidenheid aan rooms-katholieke gemeenschappen en organisaties met wortels in het buitenland. Dit omvat gemeenschappen die (ooit) zijn opgezet door arbeidsmigranten, vluchtelingen, expats, buitenlandse studenten en leden van oosters-katholieke kerken. Daarnaast zijn er organisaties die deze gemeenschappen ondersteunen, bijvoorbeeld met activiteiten voor jongeren, maatschappelijke hulp, het organiseren van bedevaarten, fondsenwerving, liturgische koorzang of met de begeleiding van priesters.
Met de database Internationale Diversiteit wil het KDC laten zien hoe divers de rooms-katholieke gemeenschap in Nederland is. De database bevat informatie over onder andere:
- contactgegevens: secretariaat, website, KvK
- de vieringplaats met eventuele monumentale status van het gebouw
- katholiek profiel (R.K.-Kerk, ritus)
- internationaal profiel (voertaal, herkomstgebieden)
Contact
Vanwege privacyredenen verstrekt het KDC contactgegevens uit deze database alleen op aanvraag. Neem voor dit verzoek contact met ons op.
Meer over katholiek erfgoed
Wil je meer weten over de geschiedenis van het Nederlands katholicisme om je onderzoek beter in de context te plaatsen? Lees dan dit korte historische overzicht.
In de collecties van het KDC kom je veel katholieke termen en begrippen tegen die wellicht niet voor iedereen bekend zijn. Hiervoor is het Katholiek ABC samengesteld met een korte verklaring van veel voorkomende, meestal specifiek katholieke termen. Eigennamen, ook van heiligen, zijn niet opgenomen, evenmin als te technische of esoterische kerkelijke termen, namen van bijbelboeken, titels van encyclieken of gezangen, afkortingen en namen van instellingen. Van algemeen gebruikelijke woorden die ook een specifiek katholieke betekenis hebben (bijvoorbeeld 'zuster') wordt alleen die betekenis vermeld.
In Nederland zijn er méér dan 650 bedevaartsplaatsen bekend. Sinds 1993 is een team van onderzoekers van het Meertens Instituut in Amsterdam bezig geweest deze pelgrimsoorden en -tochten vast te leggen in het lexicon en de database Bedevaartplaatsen in Nederland (BiN).
In 2022 is de collectie van het BiN ondergebracht bij het KDC en sindsdien wordt de database onderhouden door een gezamelijke team van het KDC en het Meertens Instituut.
Raadpleeg de database Bedevaartplaatsen in Nederland
Collectie raadplegen?
Alle informatie over de Nederlandse bedevaartsplaatsen en bedevaarten is online raadpleegbaar (via bovenstaande link). In de collectie van het KDC bevindt zich het documentatie- en bronnenbestand dat aan de basis stond van de publicatie en de online database. Het is een dynamisch bestand dat regelmatig met nieuw materiaal wordt aangevuld. Het papieren dossier is raadpleegbaar in de studiezaal erfgoedcollecties.
Om een beter inzicht te krijgen in de activiteiten van de Nederlandse missionarissen en in de wijze waarop zij hun missieperiode zelf ervaren hebben, heeft het Katholiek Documentatie Centrum (KDC) in samenwerking met het Centraal Missie Commissariaat (CMC) in 1976 het interviewproject 'KomMissieMemoires' (KMM) opgezet. Het project had als doel herinneringen van missionarissen systematisch te verzamelen en op geluidsbanden vast te leggen. Zo is 'een documentatie van herinneringen van Nederlandse missionarissen' opgebouwd.
KomMissieMemoires
KomMissieMemoires (KMM) heeft sinds 1978 interviews gehouden met bijna 900 Nederlandse missionarissen en met mensen die in Nederland betrokken waren bij het missionaire 'thuisfront'. Van deze KMM-interviews bewaart het KDC de audio-opnames en er zijn korte samenvattingen (abstracts) gepubliceerd van ieder interview.
Om de interviews terug te kunnen luisteren is toestemming voor raadplegen vereist. Lees hier hoe dat moet.