Over islam wordt vaak gezegd dat deze anti-democratisch is. Gelovige groepen in Nederland en Europa zouden daarom conservatiever zijn dan niet-moslims, of zelfs dan landen in het Midden-Oosten waar de opvattingen over het geloof gemengder zouden zijn. ‘Zulke conclusies komen echter vaak voort uit simpel onderzoek,’ legt Spierings uit. ‘Met dit nieuwe onderzoek hoop ik nuance aan te brengen. Het gaat mij niet om een positiever of negatiever beeld, maar kennis die bijdraagt aan het beleid, en aan de empowerment van de groepen waar we het zo vaak over hebben.’
Spierings wil in kaart brengen hoe en wanneer aspecten van islam de politieke betrokkenheid en steun voor emancipatie verminderen, of juist bevorderen. Dankzij de Vidi-beurs van NWO kan hij daar de komende jaren onderzoek naar doen. ‘We willen bestaande datasets van verschillende Europese landen gebruiken, en die combineren met nieuwe data. We kijken naar data over politiek en geloof, zodat we zo goed mogelijk patronen, verschillen en oorzaken in beeld brengen. Daarna gaan we ook vooral nieuwe data verzamelen, in diepte-interviews en een-op-eengesprekken met mensen met een moslimachtergrond in Nederland.’
Puzzelstukjes
In die gesprekken hoopt Spierings verschillende puzzelstukjes terug te zien, om ze uiteindelijk bij elkaar te brengen en te analyseren. ‘In deze context wordt bijvoorbeeld vaak gekeken naar hoe sterk mensen zich identificeren met religie. Hoe vaak gaan ze naar de moskee; hoe denken mensen over de islam. Zien ze het als iets dat letterlijke waarde of invloed heeft op hun leven, of benaderen ze het vanuit een poëtischer, misschien ook vrijer oogpunt?’
Over zulke zaken heersen nu veel aannames, maar die kunnen in de praktijk vaak beide kanten op gaan. ‘Iemand die vaker naar de moskee gaat wordt door de buitenwereld wellicht als religieuzer omschreven,’ aldus Spierings. Daardoor kan het idee ontstaan dat iemand ook conservatiever is en getypeerd kan worden als ‘literalist’, iemand die zich aan de letter van de Koran houdt. ‘Maar we zien juist ook vaak dat moskeegang mensen stimuleert om mee te doen aan de samenleving. Het leidt tot participatie in de omgeving en in de bredere samenleving, en dat kan dan weer zorgen voor dat deze groep zich politiek gehoord voelt.’
Emancipatievraagstukken
Ook wordt er gekeken naar emancipatievraagstukken, en hoe dat samenhangt met religiositeit. ‘Zijn mensen bijvoorbeeld ook in hun vrije tijd bezig met hun geloof, lezen ze zelf de koran en verkennen ze wat de islam voor hen betekent. In het Midden-Oosten zien we dat mensen dan sneller afwijken van dominante (conservatieve) interpretaties.’
Spierings: ‘Voor veel van die informatie kunnen we bestaande datasets gebruiken uit heel Europa, maar het is voor ons ook vooral belangrijk om nieuwe data te verzamelen. Met een-op-een-gesprekken kunnen we niet alleen de informatie die we al denken te hebben toetsen, maar ook kijken of onze interpretatie daarvan klopt. Hebben we misschien iets gemist, zien we iets over het hoofd? Ik ben me er bij voorbaat van bewust dat ik mogelijk bepaalde vooraannames met me mee breng in dit onderzoek, dus ik hoop juist dat er discussies en nieuwe inzichten ontstaan.’ Door tevens met een wetenschappelijke en een maatschappelijke klankbordgroep te werken die continue meedenkt wordt inclusie zoveel mogelijk gewaarborgd.
Door te kijken of er verbanden zitten tussen, bijvoorbeeld, hoe de islam als leidraad in het leven wordt gezien, en wat de opvattingen zijn over LGBTQI-thema’s, ontstaan er nieuwe inzichten. Spierings: ‘Als je wil dat bepaalde groepen maatschappelijk progressiever gaan denken over bepaalde thema’s, kun je dat dan bevorderen via religie? Met deze inzichten kun je niet alleen religie als barrière verminderen, maar ook kijken op welke wijze religie juist kan dienen om politieke inclusie te bevorderen, en maatschappelijke conflicten te verminderen.’
Bron afbeelding: Pexels