Attacks and Counter-attacks: Recent Developments in the Middle East | Current Affairs Lecture with political scientists Nora Stel and Bertjan Verbeek

Politieke context

Hoe kunnen we de spanningen tussen Israël en Iran duiden vanuit de politieke context?, vroeg Leijenhorst zich af. Verbeek begon zijn antwoord met de opmerking dat het conflict geanalyseerd kan worden vanuit een lokaal, regionaal en mondiaal perspectief. Wat opvalt is dat Israël in het afweren van Iraanse raketten werd gesteund door militaire bijdragen van de VS, het VK, Frankrijk en Jordanië en door cruciale inlichtingen vanuit Saudi Arabië en Verenigde Arabische Emiraten. Dit was het eerste grote succes van samenwerking tussen deze landen op het gebied van inlichtingen. Sommige bronnen suggereren dat Iran zelf informatie doorspeelde aan de laatste twee landen om zo ervoor te zorgen dat er weinig schade zou worden aangericht. Verbeek stelde de kanttekening dat deze theorie van informatie-uitwisseling niet door iedereen geloofd wordt, maar in ieder geval een rol speelt in de discussie over dit conflict. Vanuit dit perspectief lijkt het erop dat Iran met haar aanval een bepaald signaal wil afgeven over hoe de bondgenootschappen in de regio daadwerkelijk in elkaar zitten, maar verdere escalatie wil voorkomen. Op de achtergrond speelt dus zowel een regionaal als een mondiaal machtsspel: Ook China en het Westen hebben immers belangen in de regio. 

Timing

Na deze duiding van Verbeek richtte Leijenhorst zich tot Stel. Iran en Israël voeren al jarenlang een schaduwoorlog. Waarom kwam het pas deze maand tot een directe militaire confrontatie? Stel benadrukte dat Israël mogelijk middels een confrontatie met Iran wil afleiden van de ontwikkelingen in de Gazastrook. Verbeek beaamde dit en vulde aan dat zowel de Israëlische als Iraanse regering er belang bij hebben dat de regionale spanningen blijven voortduren om hun achterban tevreden te stellen. Geen van beide regeringen zit echter te wachten op een volledige oorlogssituatie. Aangaande de timing suggereerde Verbeek dat Iran met haar wapeninzet wilde uitstralen dat de aanval op een ambassade – een schending van het internationaal mores - een brug te ver is. 

Hoe nu verder?

Tot slot spraken Leijenhorst, Stel en Verbeek over mogelijke gevolgen van de oplaaiing van het conflict tussen Iran en Israël. Hoe nu verder? Stel benadrukte dat verdere verloop van dit conflict zeer moeilijk te voorspellen is. Indien haar vermoeden dat Israël wil afleiden van de situatie in de Gazastrook klopt, zou een volgende stap mogelijk een invasie van Rafah zijn. Wellicht hoopt Israël dat een aanval op deze stad in de Gazastrook anders bekeken zou worden  in het licht van een groter regionaal conflict.

Volgens Verbeek voelen zowel Iran en Israël ook de priemende blik van buitenlandse overheden en organisaties. Zo is Israël sterk afhankelijk van de goodwill van de Verenigde Staten, en hoopt Iran dat VN-sancties tegen ontwikkeling van kerntechnologie in Iran op termijn afgebouwd worden. Een daadwerkelijke escalatie van dit conflict is zo voor beide landen verre van ideaal.

Het actualiteitencollege werd afgesloten met vragen vanuit het publiek.

Aankondiging

De spanningen in het Midden-Oosten liepen de afgelopen weken verder op. Als reactie op de Israëlische aanval op de Iraanse ambassade in Syrië vuurde Teheran honderden drones en raketten op Israël af, grotendeels vanaf Iraans grondgebied. Hiervan werd 99 procent tegengehouden, mede door Israëlisch, Amerikaans en Jordaans afweergeschut. Steeds meer landen in het Midden-Oosten lijken betrokken te raken bij verdere escalatie. Hoe kan verdere escalatie worden voorkomen? Hoe groot is de kans dat het conflict zich verder uitbreidt? En hoe uitzonderlijk zijn de ontwikkelingen die we nu zien? Kom luisteren naar politicologen Nora Stel en Bertjan Verbeek over de recente ontwikkelingen in het Midden-Oosten.

Directe confrontatie

Spanningen tussen Iran en Israël zijn niet nieuw. Al jarenlang verkeren de twee landen in een schaduwconflict, wat nog niet eerder uitliep op een directe militaire confrontatie. Tot nu toe verliepen confrontaties vooral via indirecte kanalen, bijvoorbeeld in Yemen en in Libanon. De Libanese militante beweging Hezbollah zat er vaak tussenin. Vorige week kwam het wél tot een directe confrontatie en werden voor het eerst vanaf Iraans grondgebied rakketten afgevuurd. 

Hoe verschillen de huidige ontwikkelingen ten opzichte van die in het verleden? Wat is de precieze relatie tussen Iran en Hezbollah? Wat is de rol van Jordanië, Libanon en andere staten in de regio? Welke weerslag hebben deze spanningen op de rest van de regio? Bestaat er het risico dat het conflict verder escaleert en welke acties zouden hiertoe kunnen leiden?

Politicologen Nora Stel en Bertjan Verbeek gaan met elkaar in gesprek. Filosoof Cees Leijenhorst is de gespreksleider. Ook is er ruimte om zelf vragen te stellen. 

De voertaal is Engels. 

Over de sprekers

Nora Stel is politicoloog aan de Radboud Universiteit. Ze onderzoekt bestuur en politiek in conflictgebieden.

Bertjan Verbeek is politicoloog en hoogleraar Internationale betrekkingen aan de Radboud Universiteit. Hij onderzoekt (crisis)besluitvorming in buitenlands beleid.