Jasper Krommendijk, Cees Leijenhorst en Anna van der Vleuten
Jasper Krommendijk, Cees Leijenhorst en Anna van der Vleuten

European Elections. What is at Stake? | Actualiteitencollege met jurist Jasper Krommendijk en politicoloog Anna van der Vleuten

Willen we samen een Europese legermacht opzetten, of niet? Hoe gaan we om met de opvang van vluchtelingen? Hoe gaat het Europees Parlement eruit zien na de verkiezingen in een steeds rechtser Europa, waar het Euro-sceptische geluid in veel lidstaten steeds luider klinkt? Er staan tijdens de Europese verkiezingen grote keuzes op het spel: gaat de kiezer voor meer eenheid in Europa, of voor meer verdeeld dan ooit? Leer van jurist Jasper Krommendijk en politicoloog Anna van der Vleuten over de rol van Nederland, geopolitieke verhoudingen en de gevolgen van de Europese verkiezingen.

Podcast 

Donderdag 30 mei 2024 | 12.30 – 13.15 uur | Collegezalencomplex, Radboud Universiteit | Radboud Reflects, Faculteit der Rechtsgeleerdheid en VOX. Bekijk de aankondiging.

Verslag 

Door Noortje Schonck

Over een week stemmen we voor het Europees Parlement. Welke grote thema’s staan er op het spel? Hoe zal de verwachte opkomst van (radicaal-)rechtse politieke partijen het Europees Parlement beïnvloeden? En hoe zal de positie van Nederland in de Europese Unie veranderen na de verkiezingen? In dit Actualiteitencollege schenen politicoloog Anna van der Vleuten en jurist Jasper Krommendijk hun licht op deze vraagstukken onder leiding van Cees Leijenhorst.

Wat staat er op het spel?

Gespreksleider Cees Leijenhorst startte het gesprek met de vraag wat er op het spel staat bij de Europees Parlementsverkiezingen. Van der Vleuten onderscheidde drie hoofdonderwerpen: klimaat (waaronder milieu, landbouw en energie), migratie en veiligheid. Dit zijn zaken die ook op het spel staan bij veel nationale verkiezingen. Krommendijk benadrukte dat het Europees Parlement veel macht heeft op het gebied van de genoemde thema’s. Hij merkte op dat de regeringen van EU-lidstaten graag de indruk wekken dat zij zelf de touwtjes in handen hebben, terwijl de Europese Unie in feite een hele dikke vinger in de pap heeft.

Ruk naar rechts

In Nederland, maar ook in andere EU-lidstaten, zien we een grote ‘ruk naar rechts’. Men verwacht dat ook bij de Europese verkiezingen veel stemmen naar (radicaal-)rechtse partijen zullen gaan. Hoe zal dit (de samenstelling) van het Europees Parlement beïnvloeden? Van der Vleuten legde uit dat nationale radicaal-rechtse en populistische partijen niet tot dezelfde Europese fractie of ‘familie’ in het Europese Parlement behoren. Sommige van deze nationale partijen behoren zelfs tot geen enkele Europese fractie. Dit komt hoofdzakelijk door grote onderlinge meningsverschillen. Daarnaast spelen integriteitskwesties een rol in de onderlinge verdeeldheid. Zo wil het Franse Rassemblement National (RNO niet langer in een Europese fractie met de Duitse Alternative für Deutschland (AfD) vanwege uitspraken van de AfD-leider over de SS. Echter, Van der Vleuten benadrukten: als alle radicaal-rechtse partijen zich na de Europese verkiezingen zouden verenigen, zou dit hele grote gevolgen hebben voor de EU.

Jasper Krommendijk
Jasper Krommendijk - foto Sarah Danz

Nederland in de EU

Over een aantal weken wordt in Nederland hoogstwaarschijnlijk een nieuw kabinet geïnstalleerd. In hoeverre wil dit de positie van Nederland in de Europese Unie veranderen? En wat betekent het dat Europarlementariërs van nieuwe, onervaren partijen tot het Europees Parlement zullen toetreden? Krommendijk legde uit dat er twee factoren van groot belang zijn om je zin te krijgen in Brussel: geloofwaardigheid en een lange adem. Onze premier, Mark Rutte, heeft zijn sporen verdiend als één van de langstzittende regeringsleiders in de Europese Unie. Daarnaast is het nodig dat ambtenaren al zeer vroeg bij beleidsvorming betrokken zijn. Met een nieuwe premier op komst en de aangekondigde bezuinigingen op ambtenaren door de coalitiepartijen, verliest Nederland invloed in de Europese Unie.

Heronderhandelingen

Een andere factor die van invloed kan zijn op de positie van Nederland in de Europese Unie is de wens van de Nederlandse coalitiepartners om Europees beleid te heronderhandelen. Van der Vleuten: “als je bestaand beleid wil heronderhandelen, stuit dit op hevige weerstand van andere EU-lidstaten.” Ze legde uit dat andere lidstaten bang zijn voor precedentwerking. Het is dus makkelijker om beleid dat nog in ontwikkeling is te beïnvloeden, dan om heronderhandeling van of een uitzonderingspositie bij bestaand beleid te vragen. Krommendijk was het hiermee eens: “een ‘opt-out’ verandert de regels van het spel, dus alle EU-lidstaten moeten ermee instemmen.” Indien Nederland mag afwijken van bestaande regelgeving, willen andere lidstaten ook voor zichzelf uitzonderingen en aanpassingen doorvoeren. “Dan wordt het een soort ‘EU a la carte’’.”

Krommendijk benadrukte bovendien dat Nederland zich aan allerlei internationale verdragen heeft te houden. Al zou een ‘opt-out’ voor Nederland van bijvoorbeeld Europees migratiebeleid lukken, dan betekent dit nog niet dat onze regering kan doen en laten wat ze wil. Van der Vleuten voegde toe dat het jaren heeft geduurd om als EU migratiebeleid op te stellen, omdat alle lidstaten moeten instemmen. Het is niet Nederland versus Brussel: alle EU-lidstaten hebben zo hun eigen wensen in de zoektocht naar een vorm van pareto optimum. Van der Vleuten vindt het opmerkelijk dat de Nederlandse coalitiepartijen Europees beleid willen heronderhandelen: als er niet tegemoet wordt gekomen aan hun eisen, kunnen ze zeggen dat het aan Brussel ligt en niet aan henzelf. Maar Van der Vleuten denkt ook dat de vraag tot heronderhandeling een gevaarlijke zet is, omdat deze leidt tot cynisme bij Nederlandse burgers.

Voor of tegen Europa

Volgens Van der Vleuten is het makkelijker voor nationale politici om de EU de schuld te geven van beleid waarmee hun achterban niet blij is, dan om de EU te waarderen voor het beleid dat goed uitpakt. Dit is niet goed voor het imago van de Europese Unie. Krommendijk merkte op dat sommige flyers voor de Europese verkiezingen “stem voor de EU!” staat, alsof de verkiezingen gaan om stemmen vóór of tegen de Europese Unie. Bij nationale verkiezingen denken kiezers toch ook niet dat ze vóór of tegen Den Haag stemmen? Waarom gaan de Europese verkiezingen niet over de inhoud, over de vraagstukken die op het spel staan, vroeg Krommendijk retorisch. Van der Vleuten eindigde met een positieve noot: ze ziet dat het steeds makkelijker wordt om het electoraat ervan te overtuigen dat hun stem voor deze verkiezingen er daadwerkelijk toe doet. Het Europees Parlement heeft steeds meer invloed op grote thema’s, en de partijen hebben ook écht verschillende visies op deze thema’s. Onze stem telt!

Het actualiteitencollege werd afgesloten met vragen uit het publiek.

Anna van der Vleuten
Anna van der Vleuten - foto Sarah Danz

Aankondiging

Willen we samen een Europese legermacht opzetten, of niet? Hoe gaan we om met de opvang van vluchtelingen? Hoe gaat het Europees Parlement eruit zien na de verkiezingen in een steeds rechtser Europa, waar het Euro-sceptische geluid in veel lidstaten steeds luider klinkt? Er staan tijdens de Europese verkiezingen grote keuzes op het spel: gaat de kiezer voor meer eenheid in Europa, of voor meer verdeeld dan ooit? Kom luisteren naar jurist Jasper Krommendijk en politicoloog Anna van der Vleuten over de rol van Nederland, geopolitieke verhoudingen en de gevolgen van de Europese verkiezingen. 

Nederland in de Europese Unie

Nederland is een belangrijke speler in de Europese Unie, en heeft zich zeker na de Brexit als verbinder opgeworpen. Daarin speelde premier Mark Rutte, als één van de langstzittende Europese staatshoofden, een belangrijke rol. 

Er waait inmiddels een andere wind in politiek Den Haag: het aankomende kabinet staat kritisch tegenover Europa en wil vooral heronderhandelen over bijvoorbeeld migratie- en stikstofbeleid. Welke rol zal Nederland gaan spelen in de Europese Unie? Hoe kijken andere lidstaten aan tegen een nieuwe Nederlandse regering die kritisch tegenover Europa staat? Welke invloed hebben de plannen van het aankomende kabinet om bepaalde EU-wetgeving terug te draaien? Kunnen we nog langer de constructieve verbindingspartner blijven, of wordt Nederland een polariserende factor?

Jurist Jasper Krommendijk en politicoloog Anna van der Vleuten gaan in  gesprek over de Europese Verkiezingen onder leiding van Cees Leijenhorst. Kom luisteren en stel je vragen!

De voertaal is Engels. 

Over de sprekers

Jasper Krommendijk is hoogleraar Rechten van de Mens aan de Radboud Universiteit. Zijn onderzoek richt zich op de wisselwerking tussen internationaal en Europees recht. Hij is met name geïnteresseerd in de relatie tussen internationale mensenrechten en de Nederlandse rechtsorde.

Anna van der Vleuten is hoogleraar Contesting Europeanization aan de Radboud Universiteit. Van der Vleuten is onderdeel van de onderzoeksgroep Gender and Power in Politics and Management. Haar onderzoek richt zich onder andere op de EU als ‘normative power’ en de rol van Europese rechters.

Cees Leijenhorst is filosoof en gespreksleider bij dit Actualiteitencollege.

Contactinformatie

Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten van Radboud Reflects? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.

Thema
Actualiteiten, Filosofie, Internationaal, Politiek, Samenleving, Wetenschap