Farmers Protests Everywhere: Are They Connected? | Actualiteitencollege met politicoloog Gerry van der Kamp-Alons en econoom Vincent Delabastita

Verslag - Europese boeren protesteren. Wat drijft hen?

Door Noortje Schonck 

Boeren in Frankrijk en België zijn het zat. Europees landbouw- en natuurherstelbeleid, internationale concurrentie, gestegen kosten; de boeren houden het niet langer vol. Al dagen gaan ze met landbouwvoertuigen en hooibalen de weg op om te protesteren. Stedelingen liggen wakker van toeterende tractoren, belangrijke verkeersaders en logistieke knooppunten zijn platgelegd. Hebben deze boerenprotesten een link met de boerenprotesten in Nederland, Duitsland, Italië en andere Europese landen? Wat is de politieke en economische achtergrond van deze protesten? Terwijl in de straten van Brussel grote onrust heerst, luisterde het publiek van Radboud Reflects aandachtig naar politicoloog Gerry van der Kamp-Alons en econoom Vincent Delabastita. In een diepgravend gesprek met gespreksleider filosoof Cees Leijenhorst vertelden deze Radboudwetenschappers over de grotere structuren achter en de actuele aanleidingen voor boerenprotesten in Europa.

Redenen voor protest

De afgelopen jaren zijn boeren in verschillende Europese landen de straat op gegaan. Van der Kamp-Alons legde uit dat er een aantal structurele redenen voor protest zijn aan te wijzen. Denk bijvoorbeeld aan lage kosten voor import van producten buiten de Europese Unie en aan de stijging van productiekosten. 

Of denk aan Europese wet- en regelgeving om het milieu en de biodiversiteit te beschermen. Daarnaast zijn er factoren die per land verschillen. Zo hebben boeren in Nederland en België last van stikstofregelgeving, terwijl in bijvoorbeeld Duitsland juist de voertuigbelasting een heikel punt is. De gemene deler tussen Europese boerenprotesten lijkt onvrede over milieuwetgeving, zoals bijvoorbeeld de “Green Deal” van de Europese Unie. 

Europese prikkels en restricties

Gespreksleider Cees Leijenhorst wierp op dat de agrarische sector torenhoge subsidies ontvangt van de Europese Unie. Waarom richten de boeren hun peilen dan op de EU? Waarom leggen zij deze donderdag Brussel bijvoorbeeld lam naar aanleiding van een Europese top? Vincent Delabastita legde uit dat Europese boeren al decennia financiële steun van Europa ontvangen. Lange tijd heerste het idee dat ingrijpen in de marktwerking in de voedselsector nodig was. De strategische waarde van voedselzekerheid binnen de EU, bijvoorbeeld, wordt niet gedekt als we de agrarische sector volledig aan de markt overlaten. De financiële steun stimuleerde Europese boeren om grote investeringen te doen en hun productiviteit drastisch te verhogen. Vooral de werknemers van grote boerenbedrijven zijn voor hun inkomen inmiddels zeer afhankelijk van Europees beleid. Tegelijkertijd hebben juist deze bedrijven grote impact op het klimaat, de natuur en de biodiversiteit. 

Groen boeren? 

Volgens Gerry van der Kamp-Alons accepteren veel boeren dat ze zich zullen moeten aanpassen ten behoeve van het klimaat. Maar voor hun gevoel moeten zij nu ten onrechte opdraaien voor de kosten voor een groenere wereld. Daarom protesteren ze. Vincent Delabastita wierp de vraag op wie er eigenlijk zou moeten betalen voor klimaatschade als vervuilende boerenbedrijven het niet doen.

Van der Kamp-Alons gaf aan best te begrijpen dat de agrarische sector niet in één nacht kan veranderen. Denk terug aan de genoemde decennia aan investeringen in productieverhoging en prijsverlaging. Daar zit veel kapitaal in. Volgens haar moeten we op zoek naar een rechtvaardige oplossing. “Uiteindelijk willen de boeren een toekomst”, zegt zij. Die gewenste lange-termijnoplossing is er nog niet. In ieder geval niet als we zowel de Europese boeren als het milieu willen helpen.   

Internationale concurrentie

Cees Leijenhorst leidde het gesprek richting de onvrede van boeren over internationale handel. Worden de Europese boeren door Europese wet- en regelgeving weggeconcurreerd door bedrijven van buiten de EU? Leidt dit tot een toekomst waarin de EU niet meer zelfstandig in haar voedsel kan voorzien? Vincent Delabastita koppelde dit thema aan de vraag hoe de wereld er voor de boeren zou uitzien als de EU er niet was. Dan zouden boeren uit Europese landen onderling concurreren. In een ideale wereld zou Europese wetgeving op de hele wereld van toepassing zijn. “Maar we moeten ons beseffen dat de Europese Unie een belangrijke eerste stap is”. Gerry van der Kamp-Alons vond de vraag naar zelfvoorziening binnen de EU terecht. Maar: nu is de EU de grootste exporteur van voedsel ter wereld. En nummer twee à drie als het gaat om import. Zij vroeg zich af of deze situatie nog houdbaar is. “Is dit echt wat we moeten doen als we naar onze aarde kijken? Hoeveel levert dit economisch daadwerkelijk op? Is dit het waard?”

Culturele factoren

Tot slot werden de culturele factoren die ten grondslag liggen aan de boerenprotesten besproken. Cees Leijenhorst wees op de situatie en Nederland. Denk aan de opkomst van de Boer Burger Beweging (BBB). Aan het sentiment dat stedelingen en Haagse politici hun groene wil op willen leggen aan de boeren op het platteland. Welke culturele factoren spelen in andere landen een rol? Volgens Gerry van der Kamp Alons is de situatie per land verschillend. In Frankrijk, bijvoorbeeld, worden de boeren gesteund door een breder deel van de bevolking dan in Nederland. In Frankrijk hebben veel mensen vrienden en familieleden die boer zijn, en triggeren de boerenprotesten een existentiële dimensie. Vincent Delabastita wees op de culturele waarde die landbouw en het boerenleven heeft of kan hebben. Dit is waar het moeilijk wordt: het milieu heeft ook een bepaalde waarde voor de mens. Hoe vinden we de balans tussen het boerenleven en de natuur?

Aankondiging

Hooibalen, vuur en rook op de snelweg. Boeren in België en Frankrijk protesteren. Hebben deze boerenprotesten een link met de boerenprotesten in Nederland, Duitsland, Italië en andere Europese landen? Is het een internationale trend? Willen alle boeren allemaal hetzelfde? Of inspireren de boeren uit verschillende Europese landen elkaar alleen om tot actie over te gaan? Hoe ver kunnen ze gaan met het blokkeren van snelwegen en alle gevolgen van dien? Kunnen ze nog rekenen op de goodwill van de burger? Kom luisteren naar politicoloog Gerry van der Kamp-Alons en econoom Vincent Delabastita, en leer meer over de boerenprotesten.

Oorzaken

‘We houden het niet meer vol’ is een vaak gehoorde uitspraak. Europees landbouw- en natuurherstelbeleid, nationale wet- en regelgeving, gestegen kosten, internationale concurrentie van agrarische producten, gestegen brandstofprijzen; een lijst aan problemen overspoelt de Europese boeren. Zowel internationale als nationale politieke tendensen spelen mee, maar ook economische factoren; in een steeds sterker geglobaliseerde economie vrezen boeren oneerlijke concurrentie uit het buitenland. Is het nu juist deze opstapeling aan problemen of is er een specifieke aanleiding waardoor de boeren juist nu de staat op zijn gegaan? 

Politicoloog Gerry van der Kamp-Alons gaat in gesprek over de boerenprotesten en hun achtergrond. Kom luisteren en stel je vragen.

De voertaal is Engels. 

Over de sprekers

Gerry van der Kamp-Alons is politicoloog en universitair hoofddocent Internationale Betrekkingen aan de Radboud Universiteit. Haar onderzoek richt zich op het EU Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en Europese en internationale onderhandelingen over vrijhandelsverdragen.

Dit is een programma van Radboud Reflects en VOX.  

Ben je student? Schrijf je dan in voor het Radboud Reflects Certificaaten toon anderen dat je je laat inspireren door verdiepende lezingen over de actualiteit.