Radboud Reflects Boekenclub over toeval | Met filosoof Cees Leijenhorst

De boekenclub zoekt gedurende de avond naar de precaire balans, met als boventoon dat het zoeken naar logische verklaringen is doorgeschoten. Het ‘Toeval is logisch’ (Johan Cruyff) gaat over de tong, net als de toenemende drang tot beheersing in de openbare ruimtes. ‘Het schiet door, als er een kind uit een boom dreigt te vallen, moeten er meteen dubbele rubberen tegels worden gelegd.’ De kans op een valpartij tot nul reduceren timmert het leven en het toeval dicht, luidt het. Een ander schampert: ‘We zijn het meest oververzekerde land van de wereld.’ Dus niet per se iets om iets om trots op te zijn.

Het niet-tastbare

Sommige deelnemers zien in hun omgeving een toenemende ruimte ‘voor het niet-tastbare’, een afrekenen met ‘controledwang en doorgeslagen normenkaders’. Dit schept een weldadige ruimte voor het toeval, aldus een deelnemer die een lans breekt voor ‘het magische denken’.  Anderen vinden inspiratie in de onvoorziene vondsten in de wetenschap, de ‘serendipiteit’, of zoeken in het boek aanknopingspunten ‘hoe je toeval kunt leren gebruiken’.

Een deelnemer die anderhalf jaar geleden uit haar vertrouwde leven werd geduwd, kan daarover meepraten: sindsdien leest ze meer en andere boeken, gaat ze vaker op pad naar nieuwe plekken, doet ze vaker ervaringen op waaraan ze nieuwe betekenissen  toekent. Haar opmerkzaamheid brengt een betekenisvoller leven, met ‘het toeval als magisch cadeautje’.  Ze kan radicale stappen iedereen aanbevelen, om zo het toeval een zetje te geven. ‘Zeg gewoon eens je baan op, en kijk wat er gebeurt.’ 

Bijzonder aan de avond was niet alleen het debuut van de Boekenclub, maar ook de locatie ervan: deze vond plaats in de Latijnse School, een historische pand in het centrum van Nijmegen nabij de Stevenskerk. De Radboud Universiteit mag als cadeau van de gemeente aan de 100-jarige universiteit het komende anderhalf jaar het unieke gebouw in gebruik nemen. 

Radboud Reflects Boekenclub

De volgende Radboud Reflects Boekenclub gaat over Japanse filosofie naar aanleiding van het boek Japanse filosofie. De denkweg van verfijning en verbinding van Michel Dijkstra (Boom, 2024). De avond is uitverkocht. 

In de Radboud Reflects Boekenclub bespreken we in een kleine setting van maximaal 30 deelnemers recent verschenen boeken met een verdiepende en praktische inslag. Doel is om samen lessen te trekken voor het eigen leven en de eigen persoonlijke ontwikkeling. Het thema van het boek wordt kort ingeleid door een wetenschapper van de Radboud Universiteit. Vervolgens gaan deelnemers samen met de wetenschapper in gesprek over het gelezen boek, onder leiding van een gespreksleider. Wat is de rode draad van het werk, en welk onderliggend mens- of wereldbeeld vormt het uitgangspunt? Welke lessen worden er (tussen de regels door) in het boek geformuleerd? Kunnen we deze lessen toepassen in de praktijk, of kunnen we er kritische kanttekeningen bij plaatsen? Welke inzichten nemen we mee in ons eigen leven?

Aankondiging

Lees een recent verschenen filosofisch of verdiepend boek, praat er over met elkaar en een wetenschapper en trek lessen voor je eigen leven en je persoonlijke ontwikkeling. Dat is de Radboud Reflects Boekenclub. Lees zelf, thuis Toeval. Een onvoorziene filosofie (Boom, 2024) van Jeroen Hopster en ga samen met filosoof Cees Leijenhorst op zoek naar persoonlijke lessen voor een leven vol toevalligheden.

Toevalsfilosofie

Een droombaan die onverwacht op je pad komt, de ontmoeting van je levenspartner of een regenbui nét op het moment dat je naar huis wilt fietsen: het leven lijkt aan elkaar te hangen van toevalligheden. In het boek Toeval. Een onvoorziene filosofie onderzoekt filosoof Jeroen Hopster wat de verschillende gedaanten van toeval zijn en hoe we ons daar als mens toe kunnen verhouden. In ons taalgebruik, in volkswijsheden en in de onderzoeken van kansrekenaars en mystici komt toeval veelvuldig aan bod. Maar, zo ziet Jeroen Hopster, aan filosofische analyses van toeval is een tekort. Met zijn eigen toevalsfilosofie wijst Hopster toevalsontkenners op hun gebreken en plaatst hij zweverige toevalszoekers met beide benen op de grond. Daarbij maakt hij gebruik van sprekende voorbeelden en haakt hij aan bij bekende filosofen en andere wetenschappers.

Praktische wijsheid

In zijn onderzoek naar toeval gaat Hopster verder dan de vraag of toeval wel of niet bestaat: we ervaren nu eenmaal toeval in de menselijke praktijk, en kunnen dus maar beter verkennen hoe we ons het best tot toeval kunnen verhouden. Omgaan met toeval vraagt om praktische wijsheid. Kunnen we ons op toeval voorbereiden? Kunnen we toeval regisseren of bespelen en zo ja, hoe dan? Op weke vlakken van ons leven willen we toeval toelaten, en op welke vlakken minder? Hopsters toevalsfilosofie is niet alleen een analyse van toeval in al haar verschijningsvormen. Het is ook een gids voor het leven, waar toeval onmiskenbaar deel van uitmaakt.

Lees het boek van te voren Toeval. Een onvoorziene filosofie van Jeroen Hopster en formuleer samen met filosoof Cees Leijenhorst en gespreksleider Noortje Schonck je eigen lessen. 

Over de sprekers

Cees Leijenhorst is filosoof bij de afdeling Geschiedenis van de Filosofie aan de Radboud Universiteit.

Noortje Schonck is masterstudent filosofie aan de Radboud Universiteit en gespreksleider van de Boekenclub.