Video | Podcast
Donderdag 31 oktober 2024 | 20.00 – 21.30 uur | NYMA makersplaats | Radboud Reflects en Architectuur Centrum Nijmegen (ACN). Bekijk de aankondiging.
Verslag - Gentrificatie gaat niet over hippe cafés
Gentrificatie als symptoom
De Amerikaanse filosoof Ronald Sundstrom opende zijn lezing met een overzicht van de woningcrisis in de Bay Area in San Francisco, een regio die vaak wordt gezien als symbool voor de bredere Amerikaanse huisvestingscrisis. Hij legde uit dat er in de VS momenteel een tekort van 2,8 miljoen woningen is, met sommige schattingen die zelfs oplopen tot 5 miljoen. Veel mensen in de VS betalen meer dan 30 procent van hun inkomen aan huur of hypotheek. Dit woningtekort raakt niet alleen de laagste inkomensgroepen, maar ook de middenklasse, die eveneens veel van hun inkomen kwijt is aan huisvesting.
Volgens Sundstrom is gentrificatie niet het hoofdprobleem, maar eerder een symptoom van een breder maatschappelijk probleem. Gentrificatie wordt vaak geassocieerd met de opkomst van nieuwe voorzieningen, zoals hippe koffiebars, chique restaurants of fietspaden – vooral zichtbaar in de VS. Sundstrom wees erop dat deze focus op “coffeebar-gentrificatie” veel te beperkt is en de werkelijke problematiek niet omvat. “Mijn rol als filosoof is om een visie te bieden, een alternatief voor de dominante neoliberale benaderingen die je vaak in stadhuizen vindt,” stelde hij. De echte uitdaging ligt in het kritisch onderzoeken van herinvesteringen en desinvesteringen in wijken.
Gebrek aan gelijke kansen
Een van de mogelijke oplossingen voor de woningcrisis, volgens Sundstrom, is de YIMBY-beweging ("Yes, In My Backyard"). Deze beweging pleit voor meer woningbouw, vooral in progressieve steden die vaak het meeste verzet bieden tegen verdichting. “Het is geen toeval dat steden zoals Chicago, New York en San Francisco de ergste woningcrises hebben, maar niet Florida, Texas of Arkansas,” zei hij. Nieuwe koffietentjes en fietspaden zijn dus slechts symptomen van een dieperliggende problematiek die al generaties lang bestaat: structurele ongelijkheden tussen bevolkingsgroepen.
Dit onrecht speelt niet alleen in grote steden, waar problemen vaak als een kwestie van integratie worden gepresenteerd, maar juist ook in kleinere steden en dorpen. Daar speelt gentrificatie misschien geen rol, maar wel enorme desinvestering en een gebrek aan kansen. Dit, stelde Sundstrom, is het échte probleem: het ontbreken van gelijke kansen voor iedereen. Hij sloot zijn betoog af met twee regels van Nina Simone: “You don’t have to live next to me / Just give me my equality.”
Gentrificatie is een beleidskeuze
Minouche Besters, stadsontwikkelaar bij STIPO, presenteerde haar visie op gentrificatie vanuit haar expertise in gebiedsontwikkeling. Ze is het niet eens met de vaak gehoorde bewering dat gentrificatie "onvermijdelijk" is zodra er ingrepen worden gedaan in een wijk. Volgens Besters kan gentrificatie worden voorkomen door zorgvuldig om te gaan met de manier waarop steden worden ontwikkeld, en door nadrukkelijk rekening te houden met de belangen van bestaande gemeenschappen.
Bewoners actief betrekken
Ze introduceerde het concept van "plaatsmaken" versus "plaatsbranding". Veel van wat als plaatsmaken wordt gepromoot, blijkt volgens haar in werkelijkheid een vorm van commerciële plaatsbranding te zijn: gebieden worden snel opgewaardeerd, maar zonder de belangen van de lokale bewoners in overweging te nemen. Haar kritiek was dat de zogenaamde successen van plaatsmaking – zoals de opkomst van hippe koffiebars of foodtrucks – vaak alleen de creatieve klasse en ontwikkelaars ten goede komen. Tegelijkertijd worden oorspronkelijke bewoners indirect verdrongen door gestegen prijzen en de veranderde sfeer in hun wijk.