Video | Podcast
Maandag 14 oktober 2024 | 20.00 – 21.30 uur | LUX, Nijmegen | Radboud Reflects en Uitgeverij Ten Have. Bekijk de aankondiging.
Verslag
Door Liza Görlach
Judith Butler: denken over gender
Of we ons er nu bewust van zijn of niet, gender speelt een rol in ons dagelijks leven. Dit thema stond centraal tijdens een avond in LUX, georganiseerd door Radboud Reflects, waar de invloedrijke filosofie van Judith Butler werd besproken. De avond bestond uit lezingen van Katrine Smiet, expert in feministische en intersectionele filosofie aan de Radboud Universiteit, en Niels Spierings, socioloog gespecialiseerd in inclusie en exclusie. Gespreksleider Pam Tönissen, programmamaker bij Radboud Reflects, begeleidde het geheel.
Judith Butler heeft ons denken over gender, seksualiteit en sekse ingrijpend veranderd. Een van haar kernvragen luidt: "Is gender iets wat je bent, of iets wat je doet?" Van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat dragen we onze gender uit, of we ons daarvan bewust zijn of niet. Maar wat betekent gender eigenlijk?
De eerste lezing door Katrine Smiet bood een diepgaande analyse van Butlers ideeën over gender, seksualiteit en sekse. De tweede lezing van Niels Spierings richtte zich op de relatie tussen Butlers filosofie en ons politieke systeem.
Gender is performatief
Smiet opende haar lezing met de vraag “Wat is gender volgens Butler en waarom is dit denken zo omstreden?”. Het antwoord op die vraag is dat gender volgens Butler altijd performatief is. Hiermee bedoelt Butler dat uitspraken nieuwe zaken tot stand brengen. Het gaat om uitspraken die een situatie beschrijven die nog niet bestaat. Een voorbeeld hiervan is de uitspraak ‘ik verklaar u nu tot man en vrouw’. Met die uitspraak wordt een huwelijk voltrokken. Het houdt in dat er een nieuwe realiteit tot stand komt middels een uitspraak.
Hetzelfde geldt voor gender, legde Smiet uit. Een duidelijk voorbeeld zien we vanaf de geboorte. Als een kind geboren wordt, is een van de eerste uitspraken gericht op de gender: ‘het is een jongen of meisje’. Dit lijkt een descriptieve uitspraak te zijn, maar volgens Butler is het een performatieve uitspraak. Door dergelijke uitspraken wordt het gender van het kind tot stand gebracht en vervolgens wordt het gender steeds bevestigd. Die bevestiging zien we volgens Smiet aan het speelgoed van kinderen en zelfs aan de namen die we kinderen geven. Het is een impliciete manier waarop het gender van het kind tot stand komt.