Citaat Epictetus? Vergeten de UB in te duiken. Waarom heb ik dit niet in de kast staan? Waarom heb ik dit tot het laatste moment laten liggen? Volgende keer dan maar.
In februari schreef ik hier over de drijvende en verlammende kanten van perfectionisme. Met de boodschap dat goed genoeg, wel, goed genoeg is. Je niet gek laten maken door je eigen onzekerheden, je piekerhoofd uitzetten en voelen hoe je lijfelijk in de wereld bént: dat zijn mooie adviezen. Maar, laten we wel wezen, dat is makkelijker gezegd dan gedaan.
Ik moet wat opbiechten.
Dat stukje had een aanloop van misschien wel een jaar. Toen ontstond het idee om hier een maandelijks stukje te schrijven voor jullie. Gewoon: persoonlijk, aansprekend. Niets ingewikkelds. Over een onderwerp dat bij voorkeur iedereen aan zou spreken, passend bij het moment van het jaar en waar de lezer, o wonder!, precies nu in het leven tegenaan loopt. Een feest van herkenning, exact het juiste advies op het juiste moment. Waanzinnig goed gekozen citaten, een ronkend pleidooi dat de tijdgeest op onnavolgbare wijze weet te vangen! Met natuurlijk een referentie naar een - werkelijk verbluffend goed aansluitend – artikel van een Radboud-onderzoeker. Met een terugkerende titel die niet alleen inhoudelijk de spijker op de kop slaat, maar ook met recht een stilistische parel genoemd kan worden.
Na een jaar wachten op goddelijke inspiratie stond er nog geen letter op papier. Maar met de Wellbeing Weeks was dit toch wel écht het moment voor actie. Dus eindelijk een column ingestuurd op de dag van de deadline (oké, een uur na middernacht). Vervolgens vier keer een bericht naar mijn collega: typfoutje eruit, nog een kleine tekstwijziging hier en daar. En nog steeds valt er wat te verbeteren. Intussen zit ik ook deze maand weer op de dag van de deadline, mijn vrije dag, te tikken.
Herkenbaar? Iedereen heeft een innerlijke criticus die je behoedt voor fouten, die jou wil beschermen tegen pijn en afwijzing, die wil zorgen dat je geaccepteerd wordt door je omgeving. Hij heeft dus het beste met jou voor. Maar hij heeft ook de neiging op hol te slaan en een buitenproportioneel deel van je gedachten te beheersen. Je herkent hem aan gedachten als:
Ja, leuke ideeën allemaal, maar wanneer voer je nou eens wat uit?
Je hebt te weinig discipline.
Je hebt geen bijzondere talenten.
Zie je wel, dit lukt ook niet.
Je zou toch gaan sporten? Zit je hier weer te niksen op de bank.
Nou, gefeliciteerd hoor, je bent aan het hardlopen. Als een slak. Wat ben je snel buiten adem.
Het heeft geen zin om het te proberen, het wordt toch niet zo goed als je wilt.
Iemand anders kan dit beter dan jij.
Je moet nog veel meer artikelen lezen voor je hier een goed verhaal van kunt maken.
Je laat je eigen mening te weinig horen. Wat zeg ik? Je hebt geen eigen mening.
Iemand anders zou dit veel sneller doen. En veel beter, ook nog eens.
Je hebt niet de juiste achtergrond hiervoor, wat haal je je wel niet in je hoofd?
Je bent geen goede vriend.
Oh ja, je knieën zijn lelijk, je neus staat scheef. Is dat een puistje? Je ziet er niet uit.
Zie je wel: je bent niet knap genoeg.
Zie je wel: je bent niet ad rem genoeg.
Zie je wel: je bent niet slim genoeg.
Zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan. Terwijl ik deze lijst opsom moet ik lachen om de absurditeit – maar een aantal van deze gedachten komt vaker voorbij dan me lief is. Die criticus mag dan wel behulpzaam willen zijn, hij schiet zijn doel vaak ruimschoots voorbij. Gevolg: uitstelgedrag, faalangst, keuzestress, ontevredenheid, onzekerheid. Waar hij vervolgens ook weer het een en ander over te zeggen heeft.
Deze innerlijke stem willen afschaffen is een zinloze exercitie. Hij helpt je functioneren binnen je studie, je sociale omgeving, de maatschappij, je leven. Je zou een onuitstaanbaar mens worden zónder. Zoals zo vaak draait het om balans en om de vraag: hoeveel ruimte geef je aan deze gedachten? Hoeveel macht ken je jouw criticus toe? Een eerste stap is inzien dat die kritische gedachten niet per se de waarheid zijn. Dat deze stem werkelijk een meester is in overdrijving. Ga eens na: zou je bovenstaande uitspraken doen tegen een vriend (of zelfs een vreemde)?
Als je de criticus weet te herkennen als slechts een strenge, bezorgde raadgever in plaats van de Waarheid, heb je de mogelijkheid om hem vriendelijk te bedanken voor zijn advies en het terzijde te schuiven. Je kunt hem hartelijk uitlachen om zijn bekrompen, kortzichtige voorzichtigheid. Je hebt de optie om fouten te maken dingen uit te proberen, te experimenteren, advies te vragen aan échte mensen om je heen, te kijken hoe dingen uitpakken als je gewoon begint, om van dit alles te leren. Laat je bijvoorbeeld inspireren door de woorden van Elles Droppers, specialist op het gebied van communicatie en Leven Lang Ontwikkelen: Falen: een stap op weg naar succes.
Ik pleit voor imperfecte actie boven perfecte inactie. Zolang ideeën slechts huizen in jouw hoofd, heeft de wereld er weinig aan. En hoe langer je bezig bent met het glanzend oppoetsen van een fantasiebeeld, des te groter de drempel om het de realiteit in te sturen.
Sputtert je innerlijke criticus al tegen? Zomaar wat doen? Op welke gronden dan, is er wel bewijs dat het goed uitpakt? Wel, zie het dan als een vorm van ontwerponderzoek: best wetenschappelijk verantwoord.
