Innerlijke rust

Gott bedarf nichts weiter, als dass man ihm ein ruhiges Herz schenke.
- Meister Eckhardt

In de winkel is het niet te koop. Bij marktplaats.nl wordt het niet aangeboden: een rustig hart. Een hart dat niet onrustig is, niet heen en weer wordt geslingerd door allerlei gedachten en verlangens. Het lijkt zo vanzelfsprekend, alsof we weten wat dat is: rust, rust van binnen, een innerlijke krachtbron die zich niet van zijn stuk laat brengen. Een bodem om op te rusten, een houvast in moeilijke tijden. Maar wat is een rustig hart eigenlijk? Wanneer is het rustig en wanneer onrustig? Kun je het beïnvloeden dat het rustig wordt als het dat níet is?

Vragen die een mens als het ware al onrustig kunnen maken. Want zo werken vragen: zij boren gaatjes in de bodem van je bestaan. In het begin zijn ze misschien klein, maar ze kunnen uitgroeien tot grote gaten, afhankelijk van hoeveel gewicht je eraan gaat hangen. Vooral als de vragen vergezeld gaan van conclusies, van oordelen, van meningen, ideeën die langzaam in je hoofd gestalte aannemen, vast worden, muurvast soms . Dan krijgen die vragen iets onheilspellends, iets definitiefs omdat een mogelijk antwoord dat de boel vastzet, sluimert op de achtergrond. Eigenlijk zijn het geen vragen maar twijfels die hier hun vernietigend werk doen. Twijfels verkleed als vragen. Twijfels die beetje bij beetje bezit van je nemen en je de laatste restjes hoop afnemen. Hoop op verbetering, op uitzicht, op een ander antwoord. Een antwoord dat beter bij je past, dat beter aanvoelt omdat het aan je gevoel beantwoordt. Vragen zijn niet verkeerd, ze kunnen je de weg wijzen, je scherper, kritischer doen luisteren, maar twijfels ontnemen je soms de adem omdat ze in het ergste geval geen ruimte overlaten voor een alternatief.

Maar wat zijn twijfels vermomd als vragen? Wat zijn twijfels en hoe kan het dat je er door overmand kan worden? Hoe kunnen twijfels zo sterk zijn dat je als het ware erdoor gevangen wordt gezet? Is het angst die de twijfel voedt en sterk maakt? Maar waar ben je dan bang voor, wat voedt jouw angst? Is er soms een keer iets verkeerd gegaan en denk je nu dat het weer zal gebeuren? Maar waarom zou het weer gebeuren? Dat hoeft tot niet. Daar is toch geen innerlijke noodzaak voor!

Het zijn steeds gedachten, ideeën in je hoofd, voorstellingen die je leven richting geven. Zij vormen als het ware het kader, de omlijsting voor je ervaringen. Soms als je echt goed kijkt en luistert zie je ook iets anders, hoor je andere dingen dan de dingen die je al kent vanuit je hoofd. De betekenissen die vertrouwd zijn kunnen dan veranderen, ze kunnen zich aanpassen, ze kunnen een nieuwe gestalte aannemen die meer past bij de situatie. Bijvoorbeeld als je opeens nieuwe mogelijkheden ontdekt, iets wat je al lang met je meedroeg maar waar je eigenlijk nooit bij stil hebt gestaan, een verborgen talent. Of een andere kijk op je leven, nieuwe kansen omdat je een andere weg durft in te slaan, een andere keuze durft te maken. Je ontmoet nieuwe mensen die een beroep op je doen wat tot nu toe nog nooit gebeurd is. Ze vragen iets van je of geven iets aan je wat nieuw is, onbekend. Opeens ontdek je dat je dat ook kunt, dat je meer in je mars hebt dan je zou vermoeden. Alleen tot nu toe was het onzichtbaar, onbekend, nog niet geboren.

Vrijheid en ruimte zijn eigenlijk grootheden die net als twijfel en angst gevoed kunnen worden door ervaringen en door beslissingen. Als je besluit om niet meer bang te zijn of om niet meer te twijfelen werkt dat níet meteen. Maar je kunt er wel aan werken om de oorzaken van angst en twijfel aan te pakken. Waar komen ze vandaan en hoe houd ik ze zelf in stand? Zo is het ook met vrijheid en ruimte. Als je besluit gebruik te maken van de mogelijkheden die je in je draagt ben je niet meteen vrij. Maar stapje voor stapje ontdek je dat je veel meer in huis hebt dan je oorspronkelijk dacht. Hoe meer je invult vanuit die verworven vrijheid, hoe meer ruimte er ontstaat voor wat je wilt en wat bij je past. Je draagt het allemaal bij je: de ruimte om je te ontplooien en de ruimte waarin je jezelf gevangen kunt zetten.

Maar het is niet enkel een kwestie van simpel kiezen uit een van de twee. Dat kiezen gebeurt eigenlijk op een dieper niveau. Dat is existentieel. Het betreft je existentie.

Het heeft met betekenissen te maken die je zelf geeft, maar ook met betekenissen die je ontvangt, gratuit, helemaal gratis, zonder dat er iets moet. Zonder dat je daarvoor een prijs moet betalen. Het zijn uiteindelijk de betekenissen die je ontvangt, die je leven richting kunnen geven zodat het ook duurzaam aanvoelt. “Mijn hart is onrustig totdat het rust vindt in U (God)”, schreef Augustinus. Dat laatste had hij zelf niet in de hand. Dat was een cadeau, een geschenk dat van buiten kwam.

Zoals je liefde ontvangt van je ouders, van mensen die van je houden, omdat jij het bent, niet omdat je zo’n mooie neus hebt, of een of ander talent, maar gewoon omdat jij het bent, zo kun je ook waardering ontvangen van mensen om je heen. Of het kan gebeuren dat je overweldigd wordt door een gevoel van dankbaarheid, door de schoonheid van de natuur, een kunstwerk, eigenlijk zomaar een onverwacht cadeau. Op dat niveau speelt het zich af: dat ontvangen van betekenissen. Je kunt het niet manipuleren, je kunt het niet forceren via meditatie, technieken en andere methodes. Net zoals je liefde niet kunt dwingen en vrijheid niet opleggen. Het moet van binnen uit, helemaal zonder bijbedoelingen, zonder winstbejag, zonder nut, zonder vooropgezet plan. Het is ook geen kwestie van moeten, maar van ontvangen. Geen kwestie van dwang maar van openstaan.

Precies dat laatste heb je weer zelf in de hand: je kunt openstaan. Je kunt ruimte maken. Je kunt even tegen je twijfels zeggen: “even stil nou, koest, ga liggen, even wachten, even een pas op de plaats”. Je kunt tegen je onrustig hart zeggen: “even vakantie, even een adempauze, even diep doorademen en gaan wandelen langs het strand, in het bos, de gedachten laten waaien, wegwaaien…” Of je gemoed luchten, je angsten de vrije baan geven in een gesprek, met een vriend, vriendin, even ruimte maken in jezelf zodat je angst niet van binnen blijft woeden en razen. Angst, twijfel, moet je naar buiten gooien, niet opkroppen. Niet in jezelf gevangen zetten door het in te slikken want dan gaat de storm binnen in je verder. En dat maakt de gevangenis die je daarmee bouwt alleen maar beklemmender.

Alleen als je leeg bent van binnen, komt er ruimte vrij voor iets anders. Rust vinden in God, zoals Augustinus schreef heeft hiermee te maken. God is er al, daar hoef je niets aan te doen. Wat je in de weg zit om dit te kunnen ervaren ben je meestal zelf. Vasten, mediteren, zelfkastijding, dat helpt je allemaal niks zegt Meister Eckhart, daarmee kom je niet dichter bij God. Een rustig hart, dat is de oplossing, de weg ernaar toe. En dat hart kun je schenken volgens deze meester. Je kunt je hart zelf rustig laten worden door alle overbodige ballast overboord te gooien. Je concentreren op wat echt van waarde is, wat echt belangrijk is voor je leven. Veel is “fuss”, commotie om niets, dus volslagen overbodig. Daar verlies je niets aan als je daar niet mee bezig bent. Hoe je dat weet? Probeer het maar uit, je weet heus wel wat echt voor jou belangrijk is, wat je goed doet en wat niet. De rest kun je los laten. Je zult er geen spijt van krijgen.

John Hacking (j.hacking@studentenkerk.ru.nl)