Het missionaire karakter vh studentenpastoraat

Het kerkelijke visiestuk Leren leven van de verwondering1bepleit een versterkte nadruk op het missionaire karakter van de gemeente. De gemeente “is er om het Woord over de grenzen van kerk en christendom heen te vertalen en vorm te geven”^2. Als kerkelijke post in de veelal seculiere omgeving van het Hoger Onderwijs vervult het studentenpastoraat deze missionaire rol al vele jaren en in verschillende vormen, die toegesneden zijn op de plaatselijke situatie.Waar mogelijk werkt het studentenpastoraat daarbij oecumenisch³.

1. Het studentenpastoraat richt zich op de gehele gemeenschap van universiteit en hogeschool. Het kiest hierbij uitdrukkelijk voor het overschrijden van “de grenzen van kerk en christendom”. Dit betekent concreet dat de doelgroep van studenten bestaat uit: kerkelijke studenten, studenten met een andere geloofsachtergrond en studenten die zichzelf niet tot een geloof of geloofsgemeenschap rekenen. Ook medewerkers van al dan niet religieuze achtergrond participeren in het studentenpastoraat, bijvoorbeeld als deelnemers aan zondagse kerkdiensten, als gesprekspartners in discussies over geloof/zingeving en wetenschap, als begeleiders van activiteiten, als bestuursleden of als pastoranten. In het vervolg van dit stuk zullen wij ons concentreren op de studenten, omdat deze de hoofddoelgroep van het studentenpastoraat vormen.

2. Het studentenpastoraat ondersteunt en stimuleert kerkelijke studenten in het doordenken en beleven van hun geloof in de overwegend seculiere wereld van universiteit en hogeschool. Het studentenpastoraat doet dit door middel van individuele gesprekken, geloofsgroepen, lezingen en vieringen. Binnen het studentenpastoraat ontwikkelen deze studenten hun eigen geloof, maken ze deel uit van de geloofsgemeenschap en raken ze in staat om als ‘zelfbewuste’ gelovigen het gesprek met anderen over geloof en leven aan te gaan. De ervaring leert dat een aantal van de aldus gevormde studenten later tot het kader van plaatselijke kerkelijke gemeenten gaat behoren. Met andere woorden: het studentenpastoraat werkt aan de missionaire toerusting van deze studenten.⁴

Binnen de studentenpastoraten zijn studenten uit verschillende kerkelijke stromingen betrokken; in een aantal pastoraten wordt samengewerkt met christelijke studentenverenigingen. Ook studenten uit migrantenkerken en christelijke buitenlandse studenten vinden, vaak in samenwerking met het internationale studentenpastoraat, een plek binnen een aantal pastoraten. Dit betekent dat het studentenpastoraat een ontmoetings- en oefenplaats is voor brede kerkelijke samenwerking en geloofsuitwisseling.⁵

3. Het studentenpastoraat richt zich behalve op kerkelijke studenten uitdrukkelijk op studenten die niet kerkelijk betrokken zijn en/of zichzelf niet gelovig noemen. Het studentenpastoraat bereikt, door actief contact te leggen met deze studenten, vele jongeren die uit zichzelf nooit een kerk zouden opzoeken. Deze contacten ontstaan door het organiseren van laagdrempelige activiteiten, door gezamenlijke activiteiten met studie- en studentenverenigingen of andere geledingen van universiteit en hogeschool, en door publicaties vanuit het studentenpastoraat in de diverse media, zoals universiteitsbladen, interne computernetwerken, folders en eigen uitgaven. Deze jongeren zijn vaak bezig met zinvragen en vragen rondom spiritualiteit, maar vinden geen plek waar zij deze kunnen bespreken. Het studentenpastoraat vormt daarom een unieke plaats van bezinning waar studenten in alle vrijheid, openheid en geborgenheid hun vragen kunnen verkennen.⁶

Het studentenpastoraat is erop gericht om studenten te helpen hun bestaanservaringen te verhelderen en om hen te leren ontdekken wat ze geloven en wie ze zijn. Alle betrokkenen, inclusief de studentenpastores, laten door hun open houding en door het delen van hun eigen inspiratie zien wat geloven voor hen betekent en hoe zij omgaan met vragen van zin en geloof. Het studentenpastoraat is voortdurend bezig om haar inspiratie in beelden, vormen en taal te vertalen die aansluiten bij de leefwereld van deze studenten.

De missionaire houding die het studentenpastoraat hierbij inneemt is er één van openheid voor en luisteren naar ‘sporen van God’ in onze wereld. Hierbij gaat het studentenpastoraat ervan uit dat deze sporen niet alleen binnen, maar ook buiten de kerk zijn te vinden.Als kerk is het studentenpastoraat daarom geen ‘overtuigingsgemeenschap’, maar een ‘ontdekkings-gemeenschap’.⁷Dit betekent dat studentenpastores, en overige betrokkenen binnen het studentenpastoraat, anderen niet benaderen vanuit de gedachte dat zij het geloof of de waarheid exclusief bezitten en anderen moeten overtuigen, maar dat zij met anderen de inspiratie, het geloof en de hoop die zij ervaren delen en samen met hen zoeken naar Gods aanwezigheid in de wereld.Missie is zo geen strategie van bekering, maar een manier van aanwezig, beschikbaar en uitnodigend zijn, onder andere door bezielende verbanden te leggen.⁸Deze door het evangelie geïnspireerde, belangeloze houding van openheid, aandacht en toewijding aan studenten zorgt ervoor dat vele studenten zich serieus genomen voelen in hun zoeken naar zin.⁹

Bij sommigen van deze studenten groeit vervolgens de behoefte om zich verder te verdiepen in het christelijk geloof. Een aantal sluit zich als gevolg daarvan aan bij de christelijke geloofsgemeenschap. Anderen nemen hun positieve ervaringen mee in hun verdere leven, waar zij, als hoogopgeleiden, vaak op belangrijke posten in de maatschappij terechtkomen. Terwijl zij zich zelf niet bij een kerk zullen aansluiten, hebben zij wel een positief beeld van kerk en evangelie meegekregen.¹⁰

4. Studentenpastoraten ontwikkelen in toenemende mate contacten met studenten van verschillende godsdiensten en culturen. Met name het aantal moslimstudenten op universiteiten en hogescholen groeit momenteel snel. Deze studenten vormen vaak de eerste generatie hoger opgeleiden binnen hun culturele groepering en zullen binnenkort op belangrijke posten in de maatschappij terechtkomen. Een aantal studentenpastoraten werkt actief aan de maatschappelijke samenhang in onze maatschappij door ontmoetingen tussen studenten van verschillende religieuze en culturele achtergronden te organiseren, die vaak veel dieper gaan dan de vluchtige contacten in de collegebanken. Het studentenpastoraat draagt hierdoor bij aan de maatschappelijke missie van de kerk.¹¹ Verder is ook hier van belang dat de ervaring die deze studenten opdoen met het studentenpastoraat hun beeld van kerk positief zal beïnvloeden.

5. Het studentenpastoraat is op vele plaatsen een gewaardeerde gesprekspartner in de dialoog rondom ‘geloof en wetenschap’ en ethische vragen en in de bezinning op de manier waarop universiteit en hogeschool de brede wetenschappelijk vorming van studenten vormgeven. Ook nemen verschillende studentenpastores actief deel aan het onderwijs. Verder speelt het studentenpastoraat binnen universiteit en hogeschool - en daarbuiten - een rol in het bevorderen van gerechtigheid en duurzaamheid.

Niet alleen in de persoonlijke contacten met studenten en medewerkers, maar ook op het niveau van onderwijs en bestuur is het pastoraat, met haar eigen inhoudelijke bijdrage, missionair aanwezig in de wereld van het Hoger Onderwijs.¹²

In Leren leven van de verwondering wordt gesteld dat de protestantse traditie altijd is gekenmerkt door een sterke betrokkenheid op de samenleving. De schrijvers “ervaren een dringende behoefte om als kerk ook in deze tijd zichtbaar en relevant aanwezig te zijn”.¹³ Wij hopen in bovenstaande te hebben laten zien dat het studentenpastoraat als vorm van kerk binnen de wereld van het Hoger Onderwijs op een op die wereld toegesneden manier - actief, creatief, hoopvol, zichtbaar en relevant - missionair aanwezig is.

1. Leren leven van de verwondering, Visie op het leven en werken van de kerk in haar geheel, Protestantse Kerk in Nederland, 2005.

2. Leren leven, pg. 6.

3. Zoals ook Leren leven wil, pg. 19, pt 11.

4. In overeenstemming met Leren leven, pg. 12v, pt 1 – 6.

5. Zie Leren leven, pg. 19, pt 11.

6. Zie Leren leven, pg. 11, pt 5 – 7

7. Termen ontleend aan Erik Borgman; zie: Voorbij de zelfmarginalisatie, in:Dick van Kampen (red.), De kunst van het pastoraat in een seculiere en pluralistische context, Gorinchem 2008, pg. 50 en 53.

8. Voor verdere onderbouwing van deze visie op missie zie o.a. a.w. pg. 50 – 56 en M.M. Jansen, God op de grens, Missiologie als theologische begeleiding bij grensoverschrijding, Utrecht 2008, (inaugurele rede), pg. 30v. en 35.

Zie voor het belang van de kerk als bezield en bezielend verband, of gemeenschap, Leren leven, pg. 6, 8 en 11 pt 1, 3 en 4.

9. De hier verwoorde visie op missie is onzes inziens een eigentijdse en op de situatie van het Hoger Onderwijs toegesneden invulling van het “getuigen van de levensveranderende boodschap van het evangelie”, Leren leven, pg. 11, pt 2.

10. Zie Leren leven, pg. 16, pt 7.

11. Zie Leren leven, pg 17, pt 10 en pg. 19, pt 12.

12. Zie Leren leven, pg. 19, pt 12.

13. Leren leven, pg. 5.