Ruimte maak jezelf

Ruimte

Eenzaamheid is een gevoel. Je voelt je eenzaam omdat je ervaart dat je eenzaam bent, maar die ervaring is ook een effect van je denken over jezelf. De ervaring van eenzaamheid is ook een ervaring van gemis: contact met anderen, er alleen voor staan, niemand hebben om mee te praten, om je gevoel te uiten, om je verlangens en je hoop en twijfel mee te bespreken. Alleen op je kamer, alleen onderweg, alleen in bed. Een aaneenschakeling van eenzame momenten.

Maar dat er niemand is om mee te communiceren is een kwestie van perspectief. Er zijn altijd anderen, ook om je heen, live en virtueel. Alles wat je bezighoudt, alles wat je dwars zit, kun je uiten. Misschien niet direct in een gesprek van mens tot mens, maar virtueel is er veel mogelijk. En via virtuele contacten kunnen ook weer live-contacten ontstaan. En je kunt de deur uitgaan, je kamer verlaten, anderen ontmoeten want waarom zou je jezelf blijven opsluiten? En je kunt jezelf ook op een kunstzinnige manier uiten, schrijven, schilderen, dichten, fotograferen, dansen etc.

Dat je moet presteren, dat je je diploma moet halen, je toets, je taken af moet hebben, is geen argument om dan maar opgesloten te blijven. De hele dag films kijken ook niet. Blijf je in jezelf gevangen en op je kamer gevangen wat daar weer een gevolg van is, ga je al snel denken dat jouw wereld om jou draait en kun je steeds verder verstrikt raken in een negatieve spiraal van donkere emoties.

De prestatiemaatschappij waarvan jij die druk om te presteren ervaart via je opleiding, je werk, je familie en weet ik wie nog allemaal, kan de pot op. Het is jouw leven en jouw leven bestaat niet alleen uit moeten presteren. Van een diploma hangt je leven niet af. Een jaar meer of minder, maakt dat wat uit op een mensenleven? Hoe dom kun je zijn om je te laten ringeloren door het idee dat je al je tijd moet opofferen om goed voor de dag te komen op je werk, je opleiding, je studie en daarom niemand kunt zien?

Neem eens de positie in van een helikopter: stijg op, vlieg omhoog, maak het perspectief wat breder. Wat zie je dan? Allemaal mensen in hokjes, mensen onderweg, mensen van hot naar haar reizend, bewegend, net mieren in een bos. En dat een leven lang. Ben jij er ook zo een? Weet je wel wat echt de moeite waard is in je leven?

De filosoof en politicoloog Roman Krznaric pleit voor een heel andere benadering van onze inzet in ons leven: niet gericht op de korte termijn, het genot, het geluk, de prestatie, voortdurend jezelf moeten manifesteren en presenteren (alsof je een merk zou zijn), de winst in het hier en nu, zo veel en zo snel mogelijk. Dat is wat de geldwolven aan de beurzen bezielt - speculeren ook in voedselprijzen waardoor voedsel onbetaalbaar wordt voor veel armere landen - waardoor weer opstanden ontstaan tegen de overheid, opstanden die dan weer bloedig worden neergeslagen - met als gevolg burgeroorlog, en vluchtelingenstromen - kijk maar naar Syrië.

Krznaric pleit voor acties gericht op de lange termijn, en daarin sluit hij aan bij de indianenstam van de Irokezen: je handelen en je denken zo inrichten dat je nadenkt over de gevolgen ervan tot en met de 7e generatie van nakomelingen. Dit helikopterperspectief overspringt de grenzen van talloze levens en generaties. Hij noemt dat diepe tijd, we moeten een betere voorouder worden door verder te denken dan de tirannie van het heden.

Welk brein hebben we? Natuurlijk ook een brein om op korte termijn genot na te jagen, maar dat is dan meestal snel voorbij en geeft minder echte bevrediging. Maar we hebben ook - en dat is net zo waardevol - een brein dat zich op de lange termijn kan richten. Hij stelt de vraag wat ons doel is als mensheid? Gaat het puur om productie, consumptie, de aarde uitputten en behandelen alsof het nooit op kan? Ons wereldbeeld dat momenteel al eeuwen dominant is en waaraan we de huidige situatie hebben te danken: overvloed, welvaart voor velen, maar ook honger en armoede voor velen, een dreigende klimaatverslechtering door opwarming van de aarde, - dat wil zeggen nog meer droogte, nog meer geweld en nog meer vluchtelingenstromen - kan dat niet anders? Nieuwe waarden en normen waarin ook de natuur (rechten van de natuur) en de komende generaties zijn opgenomen?

We moeten als samenleving binnen de grenzen blijven van onze ecosystemen. En we moeten veel meer investeren in sociale waardes en intergenerationele rechtvaardigheid: dat laatste wil zeggen dat onze nakomelingen niet de dupe mogen worden van ons gedrag.

Dat brengt mij op een helder onderscheid: ben je toekomstvijand of ben je toekomstvriend. De toekomstvijand denkt alleen maar aan zichzelf en aan winsten op de korte termijn, de wereld draait om hem. De klok bepaalt het tempo: sneller moet alles, en meer en meer…Alsof er geen natuurlijke grenzen meer bestaan.

De toekomstvriend kijkt verder dan zijn neus lang is en weet dat hij verantwoording draagt voor het nageslacht en stelt de gemeenschap centraal en niet zijn eigen autonomie en persoonlijke vrijheid boven alles.

En de derde categorie? De mensen die hier niet in passen? De onverschilligen, de weet-niet aan-vinkers? Die horen bij de toekomstvijanden want domheid heeft nog nooit ergens toe geleid en onverschilligheid is net zo erg als egoïstisch zelfgewin. Wordt wakker zou ik zeggen. Onverschilligheid is de brandstof voor alle populisten die dan hun gang kunnen gaan met het blijven verwoesten van de aarde. Want het volk wil brood en spelen. En daar zit een prijskaartje aan.

Toekomstvriend en toekomstvijand, je kunt de politieke partijprogramma’s er zo op nalezen. Toekomstvijanden zijn de moordenaars van morgen: après nous, le déluge!

Wat levert dit inzicht nou op voor de eenzame op zijn kamer? Kies een domein in je leven om je aan toe te wijden, ga ervoor. kies voor een breder perspectief ook op het terrein van de tijd: wijd je leven aan iets groters dat jou overstijgt en dat rekening houdt met de toekomst van de aarde en de mensheid op de lange termijn.

Maar denk niet dat je door radicale partijen te steunen die pleiten voor machtsovername en simpele oplossingen voor complexe problemen en die daarmee de tegenstellingen alleen maar erger maken, die zich gedragen als messias die het volk zal verlossen, dat je door die steun de toekomst en het nageslacht een dienst bewijst. De ervaringen van de wereldoorlogen en de oorlogen daarna laten het tegendeel zien. En een kort termijn geheugen helpt niet bepaald bij het kiezen van nieuwe waarden die iedereen dienen en niet een bevoorrechte club. Greta Thunberg, de klimaatactiviste riep ons op om weer kathedraal-bouwers te worden, de lange termijn centraal stellend. Wat is er tegen om als mens en als hedendaagse student dat perspectief op je leven wat meer ruimte te geven dan de beslotenheid van je denken, je gevoelens, en je kamer? Je kunt er alleen maar bij winnen.

John Hacking

23 feb. 2021

bron:

VPRO - Tegenlicht - zondag 21 februari, 22.05 NPO2 - Time rebels