Europa en de wereld: Cultuur en religie in internationale betrekkingen

B2- en B3-studenten van opleidingen in geesteswetenschappelijke disciplines, sociale wetenschappen of managementwetenschappen.

Propedeuse in een van de geesteswetenschappelijke disciplines, sociale wetenschappen of managementwetenschappen. Aanbevolen voor studenten van de opleidingen:
- Filosofie (B3)
- Religiewetenschappen (B3)
- Communicatiewetenschappen (B3)

Inhoud

De verhouding tussen Europa en de rest van de wereld verandert ingrijpend. Eens exporteerde Europa zijn waarden en instituties, inclusief het christendom, naar de rest van de wereld. Nu hebben de andere continenten een eigen zelfbewustzijn ontwikkeld en is vooral Azië sterk in opkomst. Wat betekent dit voor de betrekkingen tussen Europa en de wereld?

In zijn boek De eeuw van Azië schetst de Singaporese filosoof en diplomaat Kishore Mahbubani, een van de meest prominente denkers van Azië, drie scenario's voor de positie van Europa in de wereld: ofwel Europa erkent de opmars van niet-westerse vormen van moderniteit buiten Europa, vooral in Azië; ofwel Europa trekt zich terug op zijn eigen bolwerken; ofwel de Europese expansie in de wereld zet alsnog door. Mahbubani is van mening dat Aziatische landen, met name India en China, beter dan het Westen in staat zullen zijn hun problemen op te lossen, maar niet zonder zich eerst de westerse cultuur toegeëigend te hebben. Hiermee voegt hij een eigen geluid toe aan het debat over cultuur en religie in internationale betrekkingen. Daarin is zowel sprake van scherpe tegenstellingen tussen Europa (c.q. de westerse wereld) en het Oosten (Samuel Huntington) als van een wereldwijde en definitieve overwinning van de westerse liberale democratie na de val van het communisme (Francis Fukuyama).

Tussen het Westen en het Oosten heeft rond de ontwikkeling van kapitalisme, democratie, technologie en mensenrechten een ambivalente wisselwerking plaatsgevonden. Materiële en ideële 'producten' van het Westen, vooral het christendom, zijn met macht en soms met geweld geëxporteerd naar de niet-westerse wereld, en deze zijn vooral in het Oosten overgenomen en geïmplementeerd op eigen grondslag, waarbij ook altijd sprake was van kritiek op het Westen. Met toenemend succes poneert de Aziatische wereld zich tegenover het Westen, vooral op economisch vlak, en brengt zijn eigen cultuur, mensbeeld en religieuze waarden met zich mee.

In deze minor bekijken we hoe Europa in de kolonialisering en daarbuiten eerst zijn eigen cultuur, via missionering, onderwijs en gezondheidszorg, heeft geëxporteerd. We onderzoeken hoe het zelfbeeld van Europa zich ontwikkelde en hoe Europa aankeek tegen de rest van de wereld. Welke rol vervulde religie daarin, zowel het christendom als de oosterse religies, en welke rol spelen moderne filosofische stromingen? Hoe zijn macht en communicatie hierin met elkaar verweven? We besteden ook aandacht aan het historische proces van globalisering: hoe brachten processen van communicatie, cultuurcontact en cultuurtransfer, geopolitiek, migratie, religie, economie, arbeidsverhoudingen en consumptie de verschillende delen van de wereld met elkaar in verband? Er is daarbij aandacht voor zowel de positieve als de negatieve aspecten van globalisering, voor de winnaars én voor de verliezers.