'We begonnen onze reis op zondag 28 april voor het stadhuis van Sarajevo. Sommigen van ons waren al eerder aangekomen en hadden al van de Bosnische sfeer geproefd. Onze docent Nadia Sonneveld, die al eerder in Bosnië was geweest, had een hele leuke en goede gids voor ons geregeld; Said. Hij nam ons mee door zijn stad waar hij vertelde over de oorlog, de belegering van de stad, en de hedendaagse ingewikkelde politiek, maar ook de Ottomaanse geschiedenis. Het werd ons al snel duidelijk dat Sarajevo een stad was met een rijke geschiedenis, te zien aan de bouwstijlen uit de diverse tijdperken (Ottomaans, Oostenrijk-Hongaars, Communistisch). Ook de religieuze diversiteit was terug te vinden in het straatbeeld; kerken en moskeeën waren te vinden op steenworp afstand van elkaar. Na de stadswandeling bracht Said ons naar Kamer van Torus Tours die ons op hike nam de bergen in. Met de nog splinternieuwe kabelbaan (de bouw ervan had heel wat voeten in de aarde door de verdeelde politieke situatie) gingen we naar boven en we keken al snel neer op de stad. De hike was prachtig én pittig! We sloten de dag af met een Bosnisch etentje met de groep.
Maandag 29 april was een mistige en natte dag. Vandaag vertrokken we naar Srebrenica, het stadje waar op 11 juli 1995, onder leiding van de Servische generaal Ratko Mladic, duizenden moslimmannen (en vrouwen) zijn vermoord. Srebrenica zelf is een klein, ietwat spookachtig stadje waar alle gebouwen nog tekenen van oorlog vertonen. Net iets buiten de stad is een memorial met 8372 (and counting) grafstenen. Aan de overkant van de weg is de plek waar Nederlandse VN-militairen tijdens de oorlog gestationeerd waren Hun basis werd Dutchbat genoemd, hier vluchtten duizenden bewoners van Srebrenica heen toen de Serven binnenvielen. Ze dachten een ‘safe haven’ te vinden, zoals beloofd door de internationale gemeenschap, maar ook hier waren ze niet veilig. De basis was een oud fabrieksterrein en in een van de gebouwen is een tentoonstelling met een indringende en heftige film. We waren allen zeer onder de indruk van deze dag en hebben nog lang nagepraat in de bus terug naar Sarajevo.
Dinsdag 30 april leidde Said ons opnieuw rond in Sarajevo, ditmaal bij de ‘Sarajevski ratni tunnel’. Deze tunnel van 760 meter lengte (!) werd door de inwoners van Sarajevo gegraven als lifeline om de oorlog te overleven. Sarajevo werd bijna vier jaar omsingeld en belegerd, de langste belegering in de huidige oorlogsvoering. Hierbij kwamen in totaal meer dan 13.000 mensen om. Bommen en snipervuur waren dagelijkse kost en de stad hongerde langzaam uit. De tunnel werd in vier maanden tijd gegraven tussen de linies door en bood de inwoners van Sarajevo hoop om de oorlog te overleven. We konden als groep een heel klein stukje in een overgebleven deel van de tunnel lopen en waren opnieuw erg onder de indruk. In de middag nam Said ons mee naar zijn universiteit waar hij Engels studeert. Hier gingen we in gesprek met Bosnische studenten aan de hand van twee thema’s: migratie en onderwijs. Het was super interessant om te leren over de moeilijkheden waar Bosnië mee worstelt, maar ook om te zien dat Nederland en Bosnië overeenkomsten hebben. Aan het einde van de dag werden we verrast met een bezoek van de Nederlandse ambassadeur in Bosnië, Reinout Vos. Hij was erg verrast en enthousiast over onze voorgenomen samenwerking. We sloten de dag af met de Bosnische studenten in een leuk café.
Woensdag 1 mei vertrokken we met ons busje en chauffeur Doda naar het zuidelijker gelegen Mostar. Een prachtige rit door groene bergen, tussen rotswanden en langs de helderblauwe Neretva rivier volgde. In Mostar kregen we een stadswandeling onder leiding van Emir. Hij was zelf vier jaar oud toen de oorlog uitbrak en heeft jarenlang moeten schuilen voor de heftige beschietingen en bombardementen. Ondanks dat is hij een ontzettend opgewekte en toffe kerel die heel veel weet van zijn stad. Mostar is prachtig en zeer bekend om de Stari Grad brug waar elk jaar door locals vanaf gesprongen wordt. De brug, die van oorsprong Ottomaans is, werd tijdens de oorlog kapotgeschoten en na de oorlog herbouwd. Ook in Mostar zie je nog ontzettend veel gebouwen waar de kogelgaten nog instaan.
Donderdag 2 mei was een heerlijk zonnige dag, perfect voor de rit die we gingen maken langs bezienswaardigheden rondom Mostar. Als eerste maakten we een stop bij het ‘Derwish’ huis in Blagaj. Het kleine Derwish klooster ligt tegen een rotswand, aan de oever van een rivier; een prachtige setting. Hierna vertrokken we naar de Kravice watervallen waar enkele waaghalzen een duik namen in het frisse bergwater wat de rivier ingestort werd. Anderen genoten van een biertje of wijntje in de zon. Als laatste reden we naar Citadel Počitelj, een Ottomaans fort uit 1383 met een prachtig uitzicht.
Vrijdag 3 mei was helaas alweer de laatste dag! In de ochtend namen we afscheid van Emir en zijn vrienden uit het hostel en reden we terug naar Sarajevo. Hier hadden we nog de hele middag en avond waarna de meesten zaterdag terug naar Nederland vlogen. Er werd gewinkeld, geborreld en s ’avonds lekker gegeten, en zelfs gedanst.
Nadia, Martijn, wij willen jullie nogmaals ontzettend bedanken voor deze week. We vonden het een supergezellige reis, alles was fijn geregeld, we hebben heel veel geleerd en we nemen dit alles mee in onze verdere studie en levens. Bedankt!'