Bachs Matthäus-Passion

Mystieke perspectieven in Bachs Matthäus-Passion

Studieweek Mystiek 2017

Enkele foto’s van de laatste middag van de Studieweek Mystiek, toen er fragmenten live werden uitgevoerd door de leden van Ensemble “Le Nuove Musiche”.

Van 3 tot 6 juli 2017 verzorgde Ad de Keyzer de studieweek mystiek over Mystieke perspectieven in Bachs Matthäus-Passion

Tijdens de Studieweek Mystiek 2017 stond de Matthäus-Passion van Johann Sebastian Bach centraal. Bach (1685-1750) componeerde dit werk voor de liturgieviering van Goede Vrijdag in de Thomaskerk in Leipzig. Hij heeft zijn Passion meerdere keren uitgevoerd, in verschillende versies.

Uitgangspunt van het werk is het lijdensverhaal volgens Matteüs, hoofdstuk 26 en 27. De tekst van deze hoofdstukken heeft Bach nagenoeg woordelijk getoonzet, waarbij hij de rolverdeling van Matteüs precies volgt. De liturgische voltrekking van de tekst heeft tot doel dat de kerkgangers zich dit woord daadwerkelijk toe-eigenen, eigen maken. Dit is in Bachs Matthäus-Passion goed te herkennen op de zeventwintig momenten waarop de evangelietekst onderbroken wordt door recitatieven, aria’s en koralen. In de recitatieven wordt de schrifttekst hernomen en herkauwd, waarna in de aria’s de hoorder en het woord nauw op elkaar worden betrokken. De koraalverzen ten slotte kunnen we beschouwen als een voltooiing: het woord is innerlijk ontvangen en kan zijn werk in de ontvanger gaan doen. Met deze recitatieven, aria’s en koraalverzen bevordert Bach dat de hoorders van het verhaal aan het ritueel kunnen participeren, niet alleen als toehoorders en toeschouwers, maar als ontvangers van het Woord dat hun richting kan geven op hun geestelijke weg. Dat deed het in 1736, dat doet het tot op de dag van vandaag.

Bachs Matthäus-Passion is een muziekstuk dat gecomponeerd is om in de liturgie de (voor)lezing van het lijdensverhaal mogelijk te maken. Deze rituele context is bepalend voor de wijze waarop wij naar dit muziekstuk kijken. Die geeft ons de ruimte om het werk, zowel wat zijn tekst betreft als de toonzetting daarvan, vanuit het oogpunt van de spiritualiteit te benaderen en daarbinnen op zoek te gaan naar de mystieke perspectieven.

Daarbij verdienen de teksten van de Matthäus-Passion het om op contemplatieve manier gelezen te worden. Zij laten zien hoe de traditionele, dogmatische interpretaties van het lijdensverhaal uit het begin van de zeventiende eeuw plaats maken voor nieuwe uitdrukkingsvormen met meer individualistische vroomheid en contemplatie. Hierin wordt de religieuze ervaring veel meer ruimte gegund dan eerder het geval was.

Programma
Onder leiding van Ad de Keyzer zullen wij een groot aantal van de fragmenten waarin Bach zijn Passion heeft onderverdeeld beluisteren, analyseren en overwegen. Op donderdagmiddag in de studieweek zullen er fragmenten live worden uitgevoerd door de leden van Ensemble “Le Nuove Musiche”.

Er zal voor de deelnemers een reader beschikbaar zijn waarin uitvoerig op de spirituele en mystieke aspecten van de Matthäus-Passion wordt ingegaan.

Ad de Keyzer (1952) is wetenschappelijk medewerker aan het Titus Brandsma Instituut. Zijn vakgebieden zijn liturgische spiritualiteit en de spiritualiteit van de vocale werken van Johann Sebastian Bach. Van zijn hand bescheen eerder “Bachs grote Passie. Een spiritueel-liturgische benadering van de Matthäus-Passion van Johann Sebastian Bach.” Baarn/Antwerpen: Adveniat/Halewijn 2015.

Data en tijden
Maandag 3 t/m donderdag 6 juli 2017 van 10.00 tot 15.30 uur.
Dagindeling: Ochtendprogramma 10.00-12.00 uur
Middagprogramma 13.30-15.30 uur

Locatie
Zaal LIN3 van het Linnaeusgebouw van Radboud Universiteit, Heyendaalseweg 137, 6525 AJ  Nijmegen.

Inschrijving
Inschrijven voor de studieweek kan op het blauwe formulier hier beneden (het rode formulier is uitsluitend voor het bestellen van geluidsdragers). Beschikt u niet over internet, dan kunt u telefonisch contact opnemen met het secretariaat van het Titus Brandsma Instituut op nummer 024-3612162.

Inschrijven kan tot 1 juli 2017. De inschrijvingen worden op volgorde van binnenkomst behandeld.

Kosten
De deelnamekosten voor de Studieweek Mystiek bedragen € 190,- inclusief BTW.  Deze prijs is incl. koffie en thee,  excl. studiemateriaal. Voorafgaand aan de studieweek ontvangt u een factuur voor de deelnamekosten. Het verschuldigde bedrag dient u voor aanvang van de studieweek over te maken onder vermelding van het op de factuur vermelde betalingskenmerk.

Studiemateriaal en Boek
Er zal een syllabus met studiemateriaal verschijnen onder de titel Mystieke perspectieven in Bachs Matthäus-Passion. Deze kunt u bij aanvang van de studieweek tegen contante betaling aanschaffen. De kosten van de syllabus bedragen € 10,- .

Naar aanleiding van de Nacht van de Mystiek van februari 2017 verschijnt er een boek met teksten daarvan. Deze kunt u bij aanvang van de studieweek aanschaffen voor € 7,50.

Annuleringsregeling
Bij annulering voor 1 juni a.s. zijn geen kosten verschuldigd. Bij annulering na 1 juni 2017 worden de volledige deelnamekosten in rekening gebracht. Bij inschrijving en annulering na 1 juni 2017 zijn de volledige deelnamekosten verschuldigd.

Beeld- en geluidsdragers
De lezingen van de Studieweek Mystiek zijn verkrijgbaar op CD’s (af te spelen op een CD-speler), een CD-rom (af te spelen op een computer) en op een DVD. De kosten bedragen voor de CD’s € 130,-, voor de CD-rom € 75,- en voor de DVD € 150,-. De prijzen zijn inclusief BTW en verzendkosten. Wilt u de opnames ontvangen dan kunt u dit aangeven op het inschrijfformulier.

Contact
Nadere inlichtingen kunt u krijgen bij het secretariaat van het Titus Brandsma Instituut op telefoonnummer 024-3612162 of via e-mail: secretariaat@titusbrandsmainstituut.nl.  U kunt ook contact opnemen met het secretariaat voor het bestellen van geluidsdragers van deze en voorgaande studieweken.

Algemene Voorwaarden
Op de Studieweek Mystiek zijn onze Algemene voorwaarden Studieweek Mystiek van toepassing. U vindt de algemene voorwaarden rechts bovenaan op deze pagina.

Onderwerpen van de afgelopen jaren
2016 Hadewijch – de mystica van de liefde (ca. 1240) (Hadewijch van Antwerpen), A. Daroczi en P. Mommaers
2015 Als de vogels leren spreken (Teresa van Avila), dr. H. Blommestijn, dr. H. Westerink, dr. B. Treffers
2014 Vuur van Liefde (Caterina van Genua), dr. H. Blommestijn
2013 Het Lied van de Eenheid. Bijbelse beroering in een spiritueel geschrift, dr. L. van Aalsum
2012 Hoe streelt jouw zegging mijn gehemelte. De spiritualiteit van psalm 119, prof. dr. K. Waaijman
2011 Wijsheid in de woestijn. De mystiek van de mens, prof. dr. H. Blommestijn
2010 Een gouden voetspoor: De navolging van Boeddha, dr. Paul van der Velde
2009 Mystiek als kristalheldere eerlijkheid. De weg van Etty Hillesum, dr. R. van den Brandt
2008 De mystieke aanraking: Schets van de Bestijging van de Berg Karmel, prof. dr. K. Waaijman
2007 Die geestelike brulocht van Jan van Ruusbroec (1293-1381), Dr. L. Swart
2006 Mystiek in de ‘Navolging van Christus’ , Dr. R.Th.M. van Dijk, Dr. I.M.K. Bocken, Dr. P.H.M. Welzen, Dr. C.M.A. Caspers, Prof.Dr. C.J. Waaijman, Dr. R.H.F. Hofman, Dr. J.A. Huls, Prof.Dr. H.H. Blommestijn
2005 Zin, inzien en een-zijn, prof. dr. V. Fraeters
2004 Mystiek in de psalmen, prof. dr. C. J. Waaijman
2003 Lichaam in lichaam, ziel in ziel, Christusbeleving bij Hadewych en haar tijdgenoten, dr. R. Faesen
2002 Beatrijs van Nazareth, Zeven manieren van minne, prof. dr. J. A. Huls
2001 Spel van liefde, Het loflied van de blinde mysticus Jean de Saint-Samson, prof. dr. H. H. Blommestijn
2000 Van God houden als van niemand, Preken van Meester Eckhart, prof. dr. F. Maas
1999 Het mystieke perspectief van de eucharistie, dr. A. de Keyzer
1998 De mystieke omvorming van Willem van St Thierry, prof. dr. P. Verdeyen
1997 De mystieke omvorming van Theresia van Lisieux, dr. K. de Meester
1996 Augustinus, God tussen spreken en zwijgen, prof. dr. T. J. Van Bavel
1995 Julian of Norwich, “Alles komt goed”, dr.G. Valkenborgh
1994 Bernardus van Clairvaux, Een brief over het beminnen van God, prof. dr. H. H. Blommestijn
1993 Fransiscus en Clara, prof. dr. Th. Zweerman
1992 Jan van het Kruis, Vlam van liefde levend, prof. dr. H. H. Blommestijn
1991 Beatrijs van Nazareth, prof. dr. H. W. J. Vekeman
1990 Martin Buber, Chassidische mystiek, prof. dr. C. J. Waaijman
1989 Hadewych, Visioenen, brieven en gedichten, prof. dr. P. Mommaers
1988 Jan van het Kruis, De donkere nacht, prof. dr. H. H. Blommestijn
1987 Ruusbroec, Vanden blinckenden steen, prof. dr. A. Deblaere
1986 Ruusbroec, Een spieghel der ewigher salicheit, prof. dr. A. Deblaere
1985 Gerlach Peters, Een eenlike sprake eens regeleers, prof. dr. A. Deblaere
1984 Hadewych’s mystieke leer in de Strofische Gedichten, prof. dr. A. Deblaere
1983 Ruusbroec, Een spieghel der ewigher salicheit, prof. dr. A. Deblaere
1982 Ruusbroec, Die cierheit der gheestelijker brulocht, prof. dr. A. Deblaere

De opnames van de bovengenoemde studieweken zijn na te bestellen. De kosten voor een CD-rom met MP3-bestanden bedragen € 75,-, voor een set CD’s bedragen de kosten € 130,-.

U kunt uw bestelling doorgeven via het volgende e-mailadres: secretariaat@titusbrandsmainstituut.nl of telefonisch via nummer 024-3612162.