Corona en de zin van het leven

Door Ignace de Haes

Wat geeft ons leven zin in de huidige crisistijd? Ignace de Haes biedt een verruimend perspectief op zingeving met nadruk op de spirituele dimensie; de mens heeft geestelijke vrijheid. De wil om door te gaan staat hierin centraal. Maar hoe komt die wil tot uiting?

Het lijkt de goede kant op de gaan met het terugdringen van het coronavirus. Toch is het leven van vóór de coronatijd nog ver weg. Hoe kunnen wij daarmee omgaan?

Bomen

Op mijn voettocht van Den Bosch naar Santiago in 2018 heb ik elke dag bomen gefotografeerd die mij iets te zeggen hadden. Op de eerste dag fotografeerde ik een berk bij kamp Vught. Van alle gefotografeerde bomen heb ik een boek en een tentoonstelling gemaakt. De tentoonstelling hangt in het Erasmusgebouw van de Radboud Universiteit. In de coronatijd is er echter niemand die de foto’s kan komen bekijken.

Viktor Frankl en de geestelijke vrijheid

De witte berk bij het concentratiekamp deed mij denken aan mijn held Viktor Frankl. Ik heb hem genoemd in de tekst onder de foto. Frankl heeft de concentratiekampen overleefd en vlak na de oorlog schreef hij het boek De zin van het bestaan. Zelfs in een kamp heeft het leven zin. Uit eigen ervaring wist Frankl dat alles van je afgenomen kan worden, behalve de geestelijke vrijheid om te beslissen hoe je omgaat met datgene wat je overkomt. Juist die geestelijke vrijheid geeft zin aan het leven.

Copyright: Ignace de Haes

De spirituele dimensie

Het boek van Frankl doet mij denken aan de huidige crisistijd. Ook in coronatijd heeft het leven zin. Wij hebben de geestelijke vrijheid om er zelf iets van te maken. Frankl zag dat niet de sterksten de grootste kans hadden om het kamp te overleven, maar diegenen die een levensdoel hadden dat buiten het kamp reikte. Hij noemde dat de spirituele dimensie: het geloof dat verder reikt dan het normale dagelijkse leven, wat dat geloof ook moge zijn. Juist nu in coronatijd hebben wij die spirituele dimensie, dat geloof, nodig. Die spirituele dimensie is slechts één pijler van de levenszin.

Drie pijlers van belang

Frankl gaf zelf geen definitie van de zin in het leven, omdat die zin voor ieder mens verschillend is, afhankelijk van tijd en context. Wel zijn volgens hem drie pijlers van belang. Diezelfde pijlers zijn ook van belang in coronatijd. Naar mijn overtuiging zijn zij universeel en niet aan tijd gebonden. De eerste pijler benadrukt het geven van liefde en aandacht aan de mensen, de natuur en de schepping om ons heen. Daarnaast is het ook van belang om liefde en aandacht te schenken aan de cultuur die wij met ons meedragen. De tweede pijler gaat in op het aanvaarden van het lijden, dat iedereen op een gegeven moment treft. Zorg voor degenen die lijden geeft het leven echt zin. Als het lijden jouzelf treft, probeer er waardig mee om te gaan. De laatste pijler legt een focus op het hebben van een hoger doel in je leven dat verder reikt dan de dagelijkse beslommeringen. Voor Frankl was dat het willen terugzien van zijn geliefde vrouw. Dat verlangen heeft hem op de been gehouden tijdens zijn leven in het concentratiekamp. Dat hogere doel hoeft dus niet zo hoog te zijn als het maar de wil of de ‘zin’ kietelt om door te gaan, ook in moeilijkere tijden.

Gebruik je zintuigen

Frankl gebruikte bewust actieve werkwoorden. Je moet zelf iets voor die zin willen doen. Daarom is er nog iets belangrijker dan de zin zelf, namelijk de verbeelding van die zin. Frankl heeft zijn kampervaringen en zijn ideeën gepubliceerd in een boek; een boek dat wij ook kunnen lezen. Voor mij geldt dat wanneer je geen zinnen aan de levenszin geeft, het er niet is. Die zin hoeft niet alleen gedeeld te worden met jezelf of met anderen door een gesprek of een geschreven tekst, maar het kan ook door aanraking, geur of smaak. Het gebruik van alle zintuigen staat hierin centraal. Het gaat er om dat je bewust bent van die zin en daar uiting aan geeft.

Het mooie en het bijzondere

Het is naar mijn idee niet eens belangrijk hoe je het noemt; je kunt het geloof, inspiratie of iets anders noemen. Het gaat om het mooie en bijzondere dat de mens, de natuur en de cultuur, ons te bieden heeft. Daar geniet ik elke dag van. Dat gun ik iedereen in deze tijd. Ik gun iedereen om de geestelijke vrijheid te gebruiken om er iets van te maken. Inmiddels ben ik een paar keer terug geweest bij kamp Vught. De witte berk is weg. Daarom is deze foto van mij nog meer waard. Juist op die plek is het museum uitgebreid. Echter, de geest van Frankl blijft.

Vond je dit een boeiende blog? Lees meer en blijf op de hoogte door je aan te melden voor onze maandelijkse Blog Alert!

Ignace de Haes is loopbaan- en stagebegeleider van de Faculteit Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen van de Radboud Universiteit.

#Tocqueville #corona #keuzevrijheid #toekomst #spiritueel #pijlers #Frankl #lijden #zingeving #verbeelding