Coronatijd: inleiding in verwondering

Door Ignace de Haes

Ignace de Haes mijmert over de coronatijd als moment van bezinning. De wijsheden van filosoof Cornelis Verhoeven komen nu goed van pas. Over verwondering, haast en bezinning.

Vanwege corona wandel ik dagelijks door Den Bosch en in het pittoreske gedeelte van Den Bosch ‘de Uilenburg’ kom ik het beeld van Cornelis Verhoeven tegen. Deze Bossche filosoof – die vanwege zijn werk de PC Hooftprijs heeft gewonnen – heeft jaren hier gewoond. De Binnendieze stroomde onder zijn huis door.

Cornelis Verhoeven: corona-filosoof

Als ik zijn werk weet ter hand neem dan is hij de Corona-filosoof bij uitstek. In zijn inleiding tot verwondering (1967) schrijft hij:

‘Verwonderen nee, dat is onze levensinstelling helemaal niet meer, wij werken liever en hard bovendien. We hebben geen tijd om ons ergens over te verwonderen, en als we de tijd al vonden dan hadden we de reden nog niet. Waarom of waarover ons verwonderen: alles is toch heel gewoon en ook het gewone, dat is het nieuwe, went zo snel en verveelt dan’.

Coronatijd geeft weer de tijd om je te verwonderen over de dagelijkse dingen om je heen, nu de wereld kleiner is geworden. Verwondering wordt een avontuur als je je erdoor laat meevoeren niet wetend waarheen zij jou brengen zal, zo schrijft Verhoeven. Het vanzelfsprekende wordt doorbroken.

Haast is de angst om voorbij gerend te worden door de tijd

Bij verwondering hoor je geen haast te hebben. ‘Haast is als het ware de angst om voorbij gerend te worden door de tijd, om door de tijd in de rug te worden aangevallen’, zo citeer ik Verhoeven met plezier. Mooi schrijven kon hij. Volgens Verhoeven kan je de toekomst niet inhalen. Haastig lopen is het voorbijlopen van het heden en het verleden. Juist de coronatijd geeft de tijd om geen haast te hebben. Als je haastig loopt dan heb je geen weet van de andere mooie wegen die je voorbijloopt. ‘Snelheid wordt dikwijls gehouden voor een toppunt van vitaliteit, maar het is een spel met de dood’, zo formuleert Verhoeven dreigend.

Coronatijd is mijmertijd

Verhoeven breekt een lans voor het mijmeren:

‘Wij noemen dat denken een mijmeren. Denken is een spel met mogelijkheden, een ruimte scheppen rondom de dingen. Het mijmeren is een spel met die mogelijkheden die de beweging heeft gepasseerd. Mijmeren is een eerherstel aan de gepasseerde mogelijkheden, een bedenken hoe het leven geweest zou zijn, als niet deze, maar geheel andere mogelijkheden zouden zijn verwerkelijkt. Het leven is noodgedwongen een weg; het mijmeren herstelt de ruimte rondom deze weg’.

Over deze zin moet je even kauwen, maar als je hem tot je laat doordringen dan kun je niet anders dan tot de conclusie komen dat coronatijd ook mijmertijd is. Een tijd om je te bezinnen op grond van het verleden en de wegen die niet gelopen zijn.

Dat wens ik ieder toe. Dankzij mijn wandelingen heb ik de mogelijkheid gekregen om Cornelis Verhoeven uit de vergetelheid te ontrukken.

Ignace de Haes is loopbaan- en stagebegeleider van de Faculteit Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen van de Radboud Universiteit. Hij schreef ook het boek Bomen over de weg naar Santiago.

#Tocqueville #CornelisVerhoeven #waardenennormen #Corona #verwondering #bezinning

Lees hier de nieuwste Tocqueville-nieuwsbrief!

Lees meer over Tocqueville en waarden en normen

Foto's: gefotografeerd door Ignace de Haes